Gmina jako zarejestrowany czynny podatnik podatku VAT ma obowiązek składać deklarację VAT i rozliczać się z podatku z urzędem skarbowym. Gmina, realizując zadania własne, może wybudować kanalizację sanitarną, oczyszczalnię ścieków bądź stację uzdatniania wody. Wydatki inwestycyjne zostaną udokumentowane fakturami wystawionymi przez wykonawców. Wybudowana inwestycja zostanie oddana w użytkowanie jednostce budżetowej specjalnie utworzonej w tym celu, np. przedsiębiorstwu wodno-kanalizacyjnemu. Mieszkańcy, których budynki zostaną podłączone do nowo wybudowanej sieci kanalizacyjnej, będą zawierać umowy o odprowadzanie ścieków czy dostarczanie bieżącej wody nie z gminą, tylko z jednostką budżetową. Opłatę za wodę czy zrzut ścieków pobierać będzie jednostka budżetowa gminy występująca na fakturze sprzedaży jako wystawca. Czy we wskazanej wyżej sytuacji gmina ma prawo do odliczenia podatku naliczonego wykazanego na fakturach zakupowych dotyczących zrealizowanych przez nią inwestycji?
Przed wydaniem omówionego wyżej wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE organy podatkowe przyjmowały, że brak jest podstaw do odliczenia VAT od wydatków gminy na inwestycję, ponieważ towary i usługi zakupione w ramach realizacji inwestycji nie są wykorzystywane przez gminę do wykonywania czynności opodatkowanych (generujących podatek należny).
Organy podatkowe wskazywały, że czynności opodatkowane wykonuje gminna jednostka budżetowa, która świadczy usługi komunalne w zakresie dostarczania wody i odprowadzania ścieków. Gmina powierzyła jednostce budżetowej powyższe zadania i tym samym świadczone przez jednostkę budżetową usługi stanowią działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy o VAT (zgodnie z tym przepisem działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody).
Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (w tym wszelką działalność m.in. usługodawców). Dlatego to jednostka budżetowa występuje – w związku ze świadczeniem przedmiotowych usług – w charakterze podatnika podatku VAT, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy o VAT (podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności).
Powyższe jednoznacznie wskazuje, że po oddaniu inwestycji do nieodpłatnego użytkowania nie była ona wykorzystywana przez gminę w działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT. Brak jest zatem tożsamości podatnika dokonującego odliczenia i podatnika wykonującego czynności opodatkowane. Zdaniem organów jedynie podatnik, u którego występuje podatek należny z tytułu wykonanych przez niego czynności, może odliczyć podatek z tytułu dokonanych przez siebie zakupów służących tym czynnościom opodatkowanym (czyli podatek należny i naliczony występuje w deklaracjach tego samego podatnika).
