Lex Tusk: Pudrowanie fatalnej ustawy o rosyjskich wpływach

Zgodnie z wygłoszoną w ostatni piątek zapowiedzią prezydent Andrzej Duda złożył w Sejmie swój projekt nowelizacji ustawy o komisji ds. badania rosyjskich wpływów w Polsce (tzw. lex Tusk), którą jeszcze w poniedziałek podpisał, zapowiadając zarazem skierowanie jej do Trybunału Konstytucyjnego. Zmienia on nieco niektóre fragmenty tej ustawy, ale nie likwiduje samej Komisji ani trybu postępowania przed nią.

Apelacja wstrzyma werdykt

W projekcie prezydent proponuje zniesienie większości tzw. środków zaradczych, czyli kar nakładanych przez komisję: zakaz dostępu do tajnych informacji, pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi i posiadania pozwolenia na broń. W ustawie ma pozostać jednak pozbawienie „rękojmi należytego wykonywania czynności w interesie publicznym”. W praktyce to zakaz obejmowania wielu funkcji w administracji rządowej.

Inna zmiana dotyczy drogi odwoławczej od decyzji komisji. Zamiast skargi do sądu administracyjnego będzie można złożyć „apelację” do Sądu Apelacyjnego w Warszawie. Procedura ma się odbywać według reguł k.p.c. Decyzja komisji nie będzie wywoływała skutków do czasu rozstrzygnięcia apelacji przez SA.

Procedura zasadniczo różni się od tej ze skargą do sądu administracyjnego z obecnego brzmienia ustawy. WSA orzeka, czy decyzja jest zgodna lub niezgodna z prawem. W postępowaniu apelacyjnym dopuszczalne jest przedstawienie dowodów, których nie miał sąd I instancji. Od wyroku SA ma przysługiwać skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego.

Ustawa lex Tusk była krytykowana za wkraczanie w tajemnicę zawodów zaufania publicznego, w tym adwokatów i radców prawnych. Proponowana nowelizacja nie zmienia przepisu przewidującego zgodę sądu na przesłuchanie adwokata, radcy prawnego, notariusza i lekarza. Dodaje jednak bezwzględny zakaz przesłuchiwania jako świadków obrońcy albo adwokata lub radcy prawnego działającego na podstawie art. 245 § 1 k.p.k. Przepis ten reguluje sytuację, w której osoba zatrzymana wnosi o rozmowę ze swym pełnomocnikiem.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Łukasz Cora: Dziwne kroki prawne prezydenta

Wszystko, co w sprawie komisji ds. badania rosyjskich wpływów na bezpieczeństwo RP stało się od poniedziałku do piątku, bardziej przypomina skecze Monty Pythona niż poważny stosunek prezydenta do swojej roli procesie legislacyjnym.

Posiedzenia komisji mają być co do zasady jawne. W projekcie przewidziano też, że „w toku postępowania komisja przeprowadza rozprawę”, co sugerowałoby, że w każdej rozpatrywanej sprawie powinno dojść do rozprawy, a nie tylko, gdy komisja tak uzna. Tajność posiedzeń i rozpraw, tak jak w pierwotnym tekście ustawy, byłaby zarządzana, gdy komisja zajmowałaby się sprawami bezpieczeństwa państwa, życia rodzinnego itd.

Prezydent proponuje też nowe reguły organizacji samej komisji. Nie będą mogli do niej kandydować posłowie i senatorowie. Szef ma być wybierany przez samą komisję, a nie przez premiera. Także regulamin ma ustalić sobie sama, a nie szef rządu.

Ustawa ma wejść w życie już z dniem następującym po dniu ogłoszenia. Jednak najpierw muszą się nią zająć Sejm i Senat. Najbliższe posiedzenie Sejmu zaplanowano na 13–16 czerwca. A już 14 czerwca upływa termin na zgłaszanie kandydatów do komisji i prawdopodobnie podczas tego właśnie posiedzenia zostaną oni wybrani. Prezydencki projekt noweli nie zmienia tych reguł. Przewidziano jedynie utratę członkostwa w komisji przez posłów i senatorów, gdyby zostali do niej wybrani.

Zdaniem prawników pytanych przez „Rzeczpospolitą” ani zmiany procedury odwoławczej, ani wykluczenie parlamentarzystów z kandydowania do komisji nie zmieniają jej negatywnej oceny.

– Próby zwiększania gwarancji procesowych nie wpłyną na oczywiste intencje twórców tej ustawy, czyli na eliminację politycznych przeciwników – twierdzi dr Łukasz Cora, karnista z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego. Decyzje komisji i tak będą miały charakter represyjny, a o nakładaniu kar powinien decydować sąd – podkreśla.