Rafał Rozwadowski: Tajemnica adwokacka i radcowska nadal zagrożona

Zakończył się proces konsultacji publicznych i opiniowania projektu ustawy o systemach sztucznej inteligencji. Zmiany doczekał się art. 45 pierwotnego projektu, który reguluje sposób postępowania z materiałami objętymi tajemnicą zawodową. Dziś jego odpowiednikiem jest art. 44 nowego projektu ustawy.

Usunięty został przepis o możliwości „pobieżnego” zapoznania się z materiałami, względem których podmiot kontrolowany oświadczył, że zawierają one pisemną komunikację z adwokatem lub radcą prawnym lub zostały sporządzone wyłącznie w celu realizacji prawa podmiotu kontrolowanego do ochrony. Nie zmienia to faktu, że tajemnica adwokacka i radcowska cały czas pozostawiona jest bez jakiejkolwiek realnej ochrony w toku postępowania kontrolnego.

Wracając na chwilę do tzw. możliwości pobieżnego zapoznania się z materiałami, względem których oświadczono, że objęte są tajemnicą zawodową, zwrócić uwagę należy na kilka istotnych kwestii.

Czytaj więcej

Bezpłatna pomoc prawna

Zagrożenie dla tajemnicy adwokackiej i radcowskiej w kartach pomocy prawnej. RPO pisze do MS

Karty nieodpłatnej pomocy prawnej w obecnej formie mogą naruszać tajemnicę adwokacką lub radcowską. Dane, które należy w nich podać, mogą pozwolić na nieuprawnione zidentyfikowanie osoby, której porady udzielono. RPO pisze w tej sprawie do Ministerstwa Sprawiedliwości.

Po pierwsze, użycie sformułowania „pobieżnego” zapoznania się z danym dokumentem było przykładem wadliwego rozwiązania legislacyjnego, które z założenia powinno opierać się na pojęciach precyzyjnych, możliwych do jednoznacznej interpretacji. Spełnienie takich wymogów jest szczególnie ważne w sytuacji, gdy dana norma prawna odnosi się do sfery praw i obowiązków, w tym wkracza w obszar, gdzie kosztem określonego prawa lub interesu dochodzi do pozbawienia lub ograniczenia praw jednostki.

Co najistotniejsze, pojęcie to odnosi się do tajemnicy adwokackiej i radcowskiej, która z perspektywy prawa jednostki do ochrony prawnej jest kluczową wartością. Dodatkowo, z perspektywy adwokatów i radców prawnych, obowiązek przestrzegania tajemnicy adwokackiej i radcowskiej jest kluczowym elementem wykonywania zawodu. Warto dodać, że obowiązek zachowania tajemnicy adwokackiej i radcowskiej i jej prawnej ochrony nie jest zastrzeżony w interesie adwokatów czy radców prawnych, ale w interesie mocodawców, którzy korzystają z ich pomocy prawnej. Adwokat i radca prawny powinien podejmować wszelkie działania, aby taką tajemnicę chronić.

Prawo do pobieżnego zapoznania się z materiałami, które mogą być objęte tajemnicą adwokacką lub radcowską przez kontrolującego, stanowiłoby jawny przykład pogwałcenia wszelkich zasad ochrony tajemnicy adwokackiej i radcowskiej.

Sztuczna inteligencja a tajemnica adwokacka i radcowska. Pobieżne zapoznanie się z dokumentem

Wadliwość propozycji polegała również na niezrozumiałym użyciu sformułowania „pobieżnego” zapoznania, co, jak się wydaje, w ocenie projektodawcy miało stanowić „zabezpieczenie” przed ujawnieniem tajemnicy adwokackiej lub radcowskiej. Jak inaczej bowiem interpretować taki zabieg quasi-zawężający zakres kontroli materiałów, względem kontroli prowadzonej bez jakichkolwiek granic?

Czytaj więcej

Zawody prawnicze

Adwokat przekaże dane klienta organom ścigania, gdy ten mu grozi

Przekazanie organom ścigania danych klienta, który obraża pełnomocnika lub wysyła mu groźby karalne, nie narusza zasad etyki i tajemnicy zawodowej.

Przyjmując taki tok rozumowania projektodawcy, dojść należy do wniosku, że propozycja taka polegała też na niezrozumieniu zakresu tajemnicy adwokackiej i radcowskiej, w tym – wydawałoby się, prostego – założenia, że pobieżność czy szczegółowość zapoznania się z danym materiałem nie jest bezpiecznym i skutecznym „sitem” rozdzielającym to, co jest objęte taką tajemnicą, od tego, co nie jest.

O objęciu tajemnicą adwokacką lub radcowską danych materiałów zaświadcza także ich relewantność dla szeroko rozumianego procesu świadczenia pomocy prawnej. Możliwość jedynie „rzucenia okiem” jawi się jako skrajnie niewłaściwe i sprzeczne z przepisami m.in. ustawy – Prawo o adwokaturze, kodeksu postępowania karnego, postępowania cywilnego, postępowania administracyjnego, które w różnych aspektach takie tajemnice chronią, a także z zasadami etyki wykonywania zawodu adwokata i radcy prawnego.

Cieszy zatem fakt, iż możliwość pobieżnego zapoznania się takimi materiałami została usunięta z projektu ustawy i projektodawca przyjął argumentację, że takie przepisy nie powinny się ostać w tekście prawnym.

Powyższe rozważania miałyby zatem charakter akademicki, gdyby nie fakt, iż pierwotny projekt ustawy zapożyczył de facto w całości mechanizm kontroli takich materiałów z ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, dokładnie z art. 105 da tego aktu. Przepis ten cały czas obowiązuje i daje możliwość „pobieżnego” zapoznawania się z takimi materiałami.

Należy żywić nadzieję, że autorefleksja projektodawcy w zakresie zmian w projekcie ustawy o systemach sztucznej inteligencji będzie stanowiła również asumpt do zmian odpowiednich przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, także w imię konsekwencji legislacyjnej i zapewnienia spójności regulacji. Oczywiste przy tym jest, że różny przedmiot regulacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów i o systemach sztucznej inteligencji nie uzasadnia odmiennych zasad obchodzenia się z tajemnicami prawnie chronionymi, w tym tajemnicą adwokacką i radcowską.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Jackowski, Araszkiewicz: AI w praktyce prawa. Polska daleko za światowymi trendami

Sztuczna inteligencja (AI) coraz śmielej wkracza w świat prawników, transformując metody pracy, optymalizując procesy oraz kreując nowe możliwości.

Wycofanie się na tym etapie przez projektodawcę z pomysłu pobieżnego przeglądania materiałów, jak również usunięcie pojęcia tzw. niezależnego adwokata i radcy prawnego (taki przepis funkcjonuje jednak cały czas w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów) nie czyni jednak wiosny. Projekt cały czas nie chroni bowiem dostatecznie tajemnicy adwokackiej i radcowskiej. Nadal bardzo zawęża zakres pism i dokumentów, które w ogóle mogą podlegać procesowi oceny, czy stanowią tajemnicę zawodową.

W rzeczywistości domniemanie, że dane pismo lub dokument jest objęty tajemnicą zawodową, dotyczy tylko takich materiałów, które:

Powyższe oznacza, że przedmiotem zapoznania się może być każdy dokument, pismo, notatka, która obiektywnie stanowi przedmiot tajemnicy adwokackiej i radcowskiej, a których cechą odróżniającą jest fakt – mówiąc generalnie – niezwiązania z przedmiotem postępowania kontrolnego.

Powyższa regulacja de facto nie wyklucza możliwości zapoznania się ze wszelkimi materiałami objętymi tajemnicą zawodową, w tym bez ingerencji sądu, a pretekstem do takiego zapoznania się może być stanowisko np. kontrolującego względem tego, czy dany materiał dotyczy lub nie dotyczy przedmiotu postępowania kontrolnego.

Czytaj więcej

Panel prawników

AI pomoże prawnikom, ale opłaty za ich pracę raczej nie spadną

Teza 1: Sztuczna inteligencja może zastąpić prawników w wykonywaniu wielu kluczowych czynności i zrewolucjonizować rynek usług prawnych.

Teza 2: Sztuczna inteligencja może pomóc prawnikom w wykonywaniu ich pracy, ale to ludzkie umiejętności, takie jak kreatywność, empatia i rozumienie kontekstu społecznego, pozostaną niezastąpione w tej dziedzinie.

Teza 3: Używanie sztucznej inteligencji będzie domeną dużych kancelarii prawniczych, mniejszym firmom prawniczym nie będzie ona potrzebna.

Teza 4: Zastosowanie sztucznej inteligencji wpłynie na koszty obsługi prawnej, będzie ona tańsza.

Regulacja ta jednocześnie nie wyjaśnia wprost, kto powinien pierwszorzędnie dokonać takiej oceny, co jest problematyczne niezależnie od tego, czy udział w tym procesie będzie brał kontrolowany lub osoba przez niego upoważniona, czy kontrolujący.

Ochrona tajemnicy adwokackiej i radcowskiej przed przepisami o AI i innymi. Tu nie chodzi o przywilej

Wykładnia dokonywana z „toku rozumowania” projektodawcy, który usunął możliwość pobieżnego przeglądania określonych materiałów, prowadzić może do wniosku, że stanowisko w tym zakresie powinno być zarezerwowane dla kontrolowanego, wszak samo przeglądnięcie przez kontrolującego takich materiałów byłoby równoznaczne co najmniej z pobieżnym zapoznaniem, czyli mechanizmem, z którego projektodawca się wycofał.

W sytuacji natomiast, gdyby decyzja taka leżała po stronie kontrolowanego, to z kolei rodzi to na przykład następujące tematy sporne i dylematy:

Czytaj więcej

W kancelariach

Czy prawnicy powinni bać się sztucznej inteligencji? Niektórzy tak

Prawnicy w dziale prawnym powinni zapytać się, co przeszkadza im najbardziej w pracy. Czy tej pracy jest za dużo, czy zbyt duża jej część nie jest powtarzalna, jakie narzędzia mogłyby ją usprawnić — mówi Maciej Stefaniak, partner PwC i kancelarii PwC Legal Polska.

Wymierne szkody przy ujawnieniu tajemnicy adwokackiej i radcowskiej

W toku dyskusji nad tym zagadnieniem należy mieć na uwadze fakt, że bezprawne przełamanie zasad ochrony materiałów objętych tajemnicą zawodową to nie tylko rażący despekt dla przepisów gwarantujących taką ochronę, ale też wymierna szkoda dla podmiotu kontrolowanego i innych podmiotów, które weszły z nim w relacje prawne i też w takiej ujawnionej dokumentacji są oznaczane.