Finansowanie technologii – fakty i mity

Polscy przedsiębiorcy nie chcą przespać tej rewolucji technologicznej i chętnie inwestują w rozwój własnych rozwiązań opartych o AI. Optyczne rozpoznawanie znaków (OCR), zrobotyzowana automatyzacja procesów (RPA&AI), algorytmy rekomendacyjne, modele scoringowe, systemy eksperckie, przetwarzanie języka naturalnego (NLP) to tylko kilka przykładów ukazujących jak wiele zmieniło się przez kilka lat ostatnich lat. Natomiast ostatni sukces ChatGPT opracowanego przez OpenAI skierował uwagę prezesów, menedżerów i kierowników na potencjał wykorzystania dużych modeli językowych (LLM).

Należy jednak zauważyć, iż obecna rewolucja technologiczna jest inna niż te z którymi dotychczas mieliśmy do czynienia. Innowacyjne rozwiązania zawsze mają to do siebie, że oferują dużo korzyści, ale jednocześnie zawierają w sobie też istotny element ryzyka. Jednak podczas wdrażania rozwiązań opartych o sztuczną inteligencję można napotkać inne bariery, niż w przypadku tradycyjnych przedsięwzięć inwestycyjnych.

Projekty w obszarze AI często wiążą się z poniesieniem dodatkowych nakładów na działalność badawczo-rozwojową. Co pochłania te środki to opracowywanie i dostosowanie technologii do własnych potrzeb biznesowych lub specyfiki danej branży czy organizacji. Wprowadza to nowy element ryzyka pod postacią ryzyka badawczego, które ogranicza dostęp do finansowania takich przedsięwzięć przez instytucje finansowe. Może to rodzić konieczność realizacji projektu przy użyciu środków własnych.

Choć początkowe koszty często zniechęcają do inwestowania w innowacyjne technologie, to przedsiębiorcy mogą liczyć na uzyskanie wsparcia w ramach polskiego systemu zachęt podatkowych i dotacyjnych. W szczególności podmioty realizujące projekty B+R mogą skorzystać z bardzo szerokiego wachlarza instrumentów wspierających, w tym m.in. z dotacji na prace badawczo-rozwojowe, ulgi B+R czy ulgi na innowacyjnych pracowników. W ostatnich latach narosło wiele mitów dotyczących możliwości uzyskania wsparcia w ramach polskiego systemu zachęt. Poniżej obalamy najpowszechniejsze z nich.

Mit #1 Nie ubiegam się o wsparcie, ponieważ nie tworzę innowacji

Wiele przedsiębiorstw realizując takie projekty w jakimś stopniu opiera się o pretrenowane (z ang. pre-trained) modele AI. Nie oznacza to jednak, że w ten sposób nie może zostać opracowana innowacja. W projektach, w których dochodzi do stworzenia nowego rozwiązania, często wstępnie rozwija się te modele pod własne potrzeby biznesowe lub łączy się istniejące systemy w nowy sposób. W efekcie takich prac może dojść do wytworzenia innowacji, która będzie spełniała wymogi konkursów dotacyjnych.

Inni przedsiębiorcy mogą z kolei borykać się z problemem tworzenia rozwiązania, które ostatecznie nie jest produktem sprzedawanym na rynek, a technologią wspierającą obecną działalność gospodarczą. W związku z tym, część przedsiębiorców myśli, że nie tworzą innowacji więc nie mogą pozyskać finansowania. Nie jest to do końca prawda. W najpopularniejszych polskich konkursach dotacyjnych dofinansowanie można uzyskać nie tylko na innowację produktową, ale też na innowację w procesie biznesowym w zakresie produkcji wyrobów lub świadczenia usług.

Innowacja w procesie biznesowym to innowacja, która ma na celu doprowadzenie do uzyskania znacznej oszczędności kosztów, przyspieszenie świadczenia usług czy zmniejszenie pracochłonności procesów w przedsiębiorstwie. Przykładem takiej innowacji może być opracowanie i wdrożenie rozwiązania opartego o LLM i inne modele, które będzie dostosowane do obsługi klienta w wąskim specjalistycznym zakresie działania firmy. Innym przykładem innowacji jest zastosowanie modeli scoringowych i systemów eksperckich w zakresie finansów, w tym np. do oceny i zarządzania ryzykiem. Można także opracować modele klasyfikacyjne, które zwiększą kontrolę jakości czy uproszczą prowadzone procesy biznesowe.

W przypadku konkursów dotacyjnych, występują dwa wyzwania związane z ubieganiem się o wsparcie. Pierwszym z nich jest konieczność wykazania, że konkretna innowacja w procesie biznesowym pozytywnie wpłynie na cykl produkcyjny w przedsiębiorstwie lub podniesienie jakości świadczonych usług, a jednocześnie będzie związana z główną funkcją przedsiębiorstwa. Drugim wyzwaniem jest konieczność wykazania, iż innowacja ta ma poziom nowości co najmniej w skali Polski. W przypadku Ulgi B+R takie ograniczenia nie występują.

Mit #2 Nie ubiegam się o dotację, gdyż korzystam już z Ulgi B+R

Istotną cechą dotacji na prace B+R i Ulgi B+R jest to, że nie tylko nie wykluczają się wzajemnie, ale są synergiczne. W przypadku Ulgi B+R, koszty kwalifikowane podlegają odliczeniu, jeżeli nie zostały podatnikowi zwrócone w jakiejkolwiek formie lub nie zostały odliczone od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym. Katalogi kosztów kwalifikowanych w konkursach dotacyjnych i w ramach Ulgi B+R zasadniczo są podobne. Zatem w przypadku uzyskania dotacji na te same koszty, przedsiębiorca wciąż będzie mógł skorzystać z Ulgi B+R w zakresie tej części kosztów, które nie są zwrócone w formie dofinansowania.

Z uwagi na to, że dotacje na projekty B+R przyjmują charakter procentowego wsparcia w odniesieniu do kosztów kwalifikowanych, przedsiębiorca może pozostałą część objąć ulgą B+R. Przykładowo, duże przedsiębiorstwo może uzyskać dofinansowanie w wysokości 65% kosztów kwalifikowanych poniesionych w ramach badań przemysłowych i 40% w ramach prac rozwojowych. Natomiast pozostałą część 35% i 60% kosztów co do zasady, może objąć Ulgą B+R. Takie podejście pozwala na maksymalizowanie korzyści wynikających z polskiego systemu zachęt.

W większości przypadków, Ulga B+R nie stanowi formy pomocy publicznej. Tym samym nie dochodzi do zjawiska kumulacji pomocy publicznej, która ogranicza korzyści z tytułu stosowania tych instrumentów jak w przypadku dotacji na budowę centrów badawczo-rozwojowych i zwolnienia podatkowego w ramach Polskiej Strefy Inwestycji. Zatem w ramach projektów B+R, korzystanie z jednego instrumentu wsparcia tym bardziej zachęca do korzystania z drugiego.