Łatwiej o połączenie odwrotne

Materiał powstał we współpracy z kancelarią prawną Rymarz Zdort

Wnowelizacji kodeksu spółek handlowych z 19 lipca 2019 r. ustawodawca przewidział szereg zmian, z których większość dotyczy wprowadzenia do polskiego prawa spółek prostej spółki akcyjnej (PSA) jako nowego typu spółki kapitałowej. To na tych zmianach skoncentrowała się uwaga zarówno doktryny, jak i praktyków prawa spółek. I podczas gdy wejście w życie przepisów dotyczących PSA zostało odroczone do 1 marca 2021 r., wiele przepisów towarzyszących wprowadzeniu prostej spółki akcyjnej weszło w życie 1 marca 2020 r. i już obowiązuje. Należą do nich w szczególności regulacje znacząco zmieniające przepisy dotyczące przekształceń oraz połączeń spółek. Na szczególną uwagę zasługuje przy tym nowe brzmienie art. 515 k.s.h., który wprowadza istotne zmiany w zakresie połączeń odwrotnych.

Co to takiego?

Połączenie odwrotne (ang. reverse merger) to transakcja, w której spółka dominująca zostaje przejęta przez swoją (niekiedy jednoosobową) spółkę zależną. W konsekwencji połączenia odwrotnego spółka zależna jako spółka przejmująca, wraz z majątkiem spółki przejmowanej nabywa udziały albo akcje własne reprezentujące większość (a niekiedy całość) swojego kapitału zakładowego. Ta na pierwszy rzut oka nienaturalna sytuacja występuje często w strukturach, w których z różnych względów likwidacja spółki zależnej na skutek przejęcia przez spółkę dominującą byłaby niepożądana, np. z uwagi na posiadanie przez spółkę zależną zezwoleń lub koncesji, które (z powodu przepisów szczególnych) nie przeszłyby na spółkę przejmująca na zasadzie sukcesji uniwersalnej (będącej regułą w przypadku połączeń).

Zmiany w regulacji

W dotychczasowym stanie prawnym szczególnie problematyczne było połączenie odwrotne z udziałem spółki z o.o. jako spółki przejmującej, ponieważ nie ma w regulacji sp. z o.o. odpowiednika art. 362 par. 1 pkt. 3) k.s.h. wyraźnie dopuszczającego nabycie akcji własnych w drodze sukcesji uniwersalnej (np. w wyniku połączenia). Co prawda w doktrynie reprezentowany był również pogląd, że nabycie udziałów w własnych w drodze sukcesji uniwersalnej było dopuszczalne (jako nabycie udziałów „w innych przypadkach przewidzianych w ustawie" zgodnie z art. 200 par. 1 zd. 3 in fine k.s.h.), jednak niejasna regulacja i brak wyraźnej podstawy nabycia udziałów własnych w drodze połączenia skłaniały wiele spółek z o.o., które w wyniku fuzji miały stać się posiadaczami udziałów własnych, do przekształcenia w spółkę akcyjną przed planowanym połączeniem. Nie inaczej było w przypadku połączeń odwrotnych, w których w wyniku połączenia spółka przejmująca nabywała większościowy pakiet udziałów własnych. Przekształcenie w spółkę akcyjną podnosiło koszty i dodatkowo wydłużało i tak czasochłonny proces połączenia.

Innym problemem były skutki nabycia udziałów albo akcji własnych. Udziały albo akcje własne obniżają zdolność dywidendową. Zarówno w spółce z o.o., jak i w spółce akcyjnej kwota przeznaczona do podziału pomiędzy wspólników jest pomniejszana m.in. o wartość udziałów albo akcji własnych. Jednocześnie, spółka nie mogła przeznaczyć dla wspólników spółki przejmowanej udziałów albo akcji nabytych w wyniku połączenia. Musiała zatem utworzyć nowe udziały albo emitować dodatkowe akcje z przeznaczeniem dla wspólników spółki przejmowanej, zaś udziały albo akcje własne nabyte w wyniku połączenia musiały zostać zbyte albo umorzone (w przypadku spółki akcyjnej w części przekraczającej 10 proc. kapitału zakładowego).

Nowe brzmienie art. 515 k.s.h. rozwiązuje oba powyższe problemy. Przepis ten po nowelizacji stanowi, że spółka przejmująca może wydać wspólnikom spółki przejmowanej udziały albo akcje własne, które nabyła w wyniku połączenia z tą spółką. Odniesienie do udziałów własnych nabytych w wyniku połączenia rozwiewa wątpliwości co do możliwości nabycia przez spółkę z o.o. udziałów własnych i tym samy przesądza o możliwości dokonania połączenia odwrotnego z udziałem spółki z o.o. Jednocześnie przepis ten umożliwia wydanie wspólnikom spółki przejmowanej akcji albo udziałów, których spółka przejmująca nie posiadała do momentu rejestracji połączenia i które nabyła dopiero w jego wyniku.

Po połączeniu spółka przejmująca nie pozostaje więc z problemem udziałów albo akcji własnych, a w przypadku, gdy ilość nabywanych i ewentualnie posiadanych już wcześniej udziałów albo akcji własnych na to pozwala, nie musi dokonywać podwyższenia kapitału zakładowego celem przydziału udziałów albo akcji wspólnikom spółki przejmowanej.

Wątpliwości wywoływać może usunięcie z treści art. 515 par. 1 k.s.h. zawartej w nim dotychczas reguły, że połączenie może być przeprowadzone bez podwyższenia kapitału zakładowego, jeśli spółka przejmująca ma udziały albo akcje spółki przejmowanej.

Spółki jednoosobowe tak jak dotychczas

Taka dość niefortunna redakcja znowelizowanego przepisu może prowadzić do wniosku, że ustawodawca zrezygnował z możliwości przejęcia spółki zależnej przez spółkę dominującą bez konieczności podwyższania kapitału zakładowego spółki przejmującej.

Wydaje się jednak, że zmiana w brzmieniu art. 515 par. 1 k.s.h. nie wyklucza takiej możliwości. Przejęcie spółki zależnej przez jej jedynego wspólnika bez podwyższenia kapitału zakładowego jest bowiem nadal możliwe na mocy art. 516 par. 6 k.s.h. Na podstawie tego przepisu przejęcie spółki jednoosobowej nadal nie wymaga podejmowania w spółce przejmującej uchwały w sprawie połączenia (której elementem jest zwykle podwyższenie kapitału), a wspólnicy spółki przejmowanej nie stają się wspólnikami spółki przejmującej (w związku z wyłączeniem stosowania art. 494 par. 4 k.s.h.). W konsekwencji nie są im wydawane żadne udziały ani akcje (nowe, czy też istniejące), nie ma tym samym potrzeby podwyższania kapitału zakładowego.

- Autor jest doktorem nauk prawnych, partnerem w departamencie prawa korporacyjnego kancelarii prawnej Rymarz Zdort.