Hotele w pałacach i zamkach

Spać w pałacu Królewny Śnieżki, jak określają goście obiekt w Wojanowie koło Jeleniej Góry, albo w krakowskim Gródku, gdzie wójt Albert spiskował przeciwko królowi Władysławowi Łokietkowi i gdzie noc spędzili współcześni słynni Lechowie – Wałęsa i Kaczyński. Ewentualnie w apartamencie w Zamku na Skale koło Lądka-Zdroju, w którym Maria Walewska czekała na Napoleona. Rozgościć się w saloniku dworu, w którym Tadeusz Kościuszko spędził bezsenną noc przed bitwą pod Racławicami. Zamiast w standardowym do bólu krakowskim Sheratonie zamieszkać naprzeciwko, w prywatnych apartamentach należących kiedyś do Lubomirskich, Czartoryskich, Zamoyskich i Potockich w Hotelu Maltańskim.

Dzień rozpocząć niespiesznie od kawy na pałacowym tarasie i spojrzeć na Karkonosze, tak jak czyniła to dawna właścicielka Wojanowa Luiza Niderlandzka, córka pruskiego króla Fryderyka Wilhelma III. Albo po prostu przejść się po 80–hektarowym parku przy pałacu w Kliczkowie wyglądającym dokładnie tak, jak zaprojektował go Eudard Petzold, słynny w Europie twórca parków krajobrazowych. Na zabiegi terrake wybrać się do jednego z czterech w Polsce spa, ale jedynego urządzonego w historycznych stajniach trzebieszowickiego zamku.

Potem obiad w tamtejszej restauracji, w której do stołu podają car Aleksander i kaiser Wilhelm. Albo w komnatach zamku Korzkiew, w których o bitwie pod Grunwaldem rodzinie Korzekwickich opowiadał ich brat, syn i wnuk, dowódca 47. Chorągwi, a inny ich krewny relacjonował, o czym mówił biskupom na soborze w Konstancji.

Dla podobnych atrakcji np. do Zamku na Skale regularnie przyjeżdża lekarka ze Śląska czy wielopokoleniowa rodzina z Zielonej Góry, która nie wyobraża sobie gdzie indziej świąt Bożego Narodzenia. To nie wyjątek. Do kilkudziesięciu hoteli historycznych w Polsce, które są w stanie spełnić takie oczekiwania, wraca średnio co piąty gość.

– Hotel z historią, duszą to nie tylko punkt noclegowy, lecz ważna część turystycznej eskapady. Czasem cel – tłumaczy Danuta Nojszewska, właścicielka Zamku na Skale. Najlepszym przykładem jest „Wehikuł czasu”, cykl spotkań historycznych, które współorganizuje trzebieszowicki obiekt. W sierpniu urządzono w formie rekonstrukcji historycznej urodziny króla Fryderyka Wilhelma III (był na leczeniu w pobliskim Lądku-Zdroju), na które przyjechał car Aleksander.

– Car z królem podawali do obiadu – wspomina Nojszewska. – Roboty mieli zatrzęsienie, bo na pikniku zjawiło się 300 osób. Podobnie jest z Bożym Narodzeniem czy Wielkanocą, gdy na dziedzińcu wystawia się Opera Poznańska, już w październiku zarezerwowano wszystkie miejsca – mówi Nojszewska.

Pobyt w hotelu historycznym nie tylko podczas wyjątkowych okazji, ale z zasady ma wyglądać inaczej niż w odpersonalizowanych obiektach sieciowych. Jerzy Donimirski, prezes stowarzyszenia Hotele Historyczne w Polsce zrzeszającego 24 zabytkowe, co najmniej trzygwiazdkowe obiekty wpisane do rejestru zabytków, twierdzi, że dla ich gości pobyt w takim hotelu jest równie atrakcyjny jak egzotyczny wyjazd.

– To odreagowanie bloków, apartamentowców, biurowców, które na wakacjach będzie przypominał im sieciowy hotel. Nasi goście to ludzie dojrzali, którzy chcą dotknąć historii i być traktowani podmiotowo – uważa Donimirski.

– To jak czytelnicy książek w porównaniu z graczami komputerowymi wybierającymi miejsce do spania. To miłośnicy Mozarta, a nie wielbiciele popowej rąbanki.

[srodtytul]Od zamku do zamku[/srodtytul]

Choć wiele hoteli historycznych działa raptem od kilku lat, już zdołały sobie zaskarbić lojalność. Ale co piąty powracający do nich gość to i tak niewiele w porównaniu choćby ze szwajcarskim hotelikiem Bella Tola w kantonie Valais kupionym w 1995 r. przez małżeństwo Anne-Francoise i Claude'a Buchs–Favre. Opustoszały hotel działający nieprzerwanie od 1859 r. zamienili w jedno z najbardziej pożądanych miejsc w Dolinie Rodanu. – U nas dwie trzecie gości, wyjeżdżając, rezerwuje sobie już następny termin – twierdzi właścicielka Bella Tola, członkini międzynarodowej organizacji Historic Hotels of Europe. Jej zdaniem podobnie z czasem stanie się i w Polsce.

– Zjawisko staycations zamiast vacations, popularne w zachodniej Europie, prędzej niż później zawita i tu – przewiduje Hanne Mostecky, dyrektor ds. koordynacji Historic Hotels of Europe zrzeszającej ok. 700 hoteli, w tym również polskie. – Takie obiekty w zachodniej Europie to nie segment z najwyższej luksusowej półki, choć oczywiście nie dla przeciętnie zarabiających. Ale są niepowtarzalnymi miejscami w porównaniu ze zestandaryzowanym światem sieci Mercure czy Holiday Inn. Rosnącą atrakcyjność hoteli historycznych widać już na rynku węgierskim.

Potwierdza to Sandor Bartha, właściciel renesansowego pałacu w węgierskim Hedervar, w którym od sześciu lat prowadzi historyczny hotel. – Na Węgrzech funkcjonuje rodzaj turystyki zamkowej, polega na odwiedzaniu w ciągu kilku dni wielu takich obiektów i oczywiście spaniu niemal w każdym z nich – mówi.

Jak znaczące jest to zjawisko? – Gdy w 2009 r. kryzys na Węgrzech sięgnął dna, ruch turystyczny spadł w moim kraju o 11 proc. Tymczasem w 12 obiektach zrzeszonych w tutejszym stowarzyszeniu zmalał tylko o 3 proc. – mówi Bartha.

W Polsce właściciele historycznych hoteli nie mają złudzeń, że są dopiero na początku drogi. Zwracają jednak uwagę na charakterystyczny trend: duże hotele tworzono głównie jako atrakcyjne centra konferencyjne, te mniejsze nastawiały się na noclegi przede wszystkim klientów biznesowych. Tymczasem struktura klientów zmienia się szybko ku miłemu zaskoczeniu właścicieli.

– Działamy od trzech i pół roku roku i dziś już 35 proc. gości to indywidualne przyjazdy – mówi Anika Nojszewska, córka właścicieli i menedżer Zamku na Skale. – A w naszym biznesplanie zakładaliśmy, że taki poziom osiągniemy za pięć lat.

Jeszcze szybciej indywidualni turyści odkrywają pałac w Wojanowie, działający nieco ponad dwa lata. Tu czterech na dziesięciu odwiedzających przyjeżdża, nie żądając faktur dla księgowego.

– Hotele to tylko hasło, pewien standard nocowania, ale broń Boże nie atmosfera – podkreśla Donimirski. – Jesteśmy ostatnimi przyczółkami historii, pobyt w pałacu czy zamku to jak przeglądanie starego albumu, bliżej nieokreślona nostalgia, bo przecież weekend w naszych obiektach kosztuje tyle, co tydzień w Tunezji.

[srodtytul]Panowie na pałacach[/srodtytul]

Choć goście historycznych pałaców i zamków mają czuć się jak u siebie w domu, mało który z obecnych właścicieli może powiedzieć to o sobie. Ich związek z historią zamków i pałaców jest niewielki, jeśli nie żaden. Do nielicznych przykładów należą Ulrich i Elisabeth von Kűster z Łomnicy na Dolnym Śląsku, którzy powrócili w rodzinne strony i do majątku, z którego w 1945 r. uciekała rodzina Ulricha. Ale już sąsiadujący z Łomnicą przez rzeczkę wojanowski pałac Zeditzów, słynnego śląskiego rodu, a potem jeszcze słynniejszych Hohenzollernów, kupili wrocławscy biznesmeni prowadzący interesy w wielu branżach i zajmujący się m.in. konserwacją zabytków. Podobnie jak Integer, jedna z najlepszych tego typu firm w Polsce, która zamieniła w przepiękny hotel ruiny pałacu w Kliczkowie.

– Takie związki rodzinne jak w Łomnicy należą do rzadkości – przyznaje Jerzy Donimirski. – To jeszcze rodzina Mańkowskich, potomków Adama Stadnickiego, dawnego właściciela sanatorium w Szczawnicy, gdzie zrobili wysokiej klasy hotel. Inni to pasjonaci, którzy postanowili ratować zabytki, lokując tam kapitał i emocje.

Tak jak choćby Donimirski, architekt ze szlacheckimi korzeniami, przed 20 laty odziedziczył krakowski Pałac Pugetów. Ale to jedyny z pięciu jego obiektów historycznych w Krakowie i okolicach, z którym związany jest inaczej niż biznesowo. Na początku lat 90. Donimirski, który wrócił z USA z

10 tys. dolarów, miał pomysł na biznes w postaci powierzchni biurowych w centrum Krakowa. Restaurując pałac kawałek po kawałku, stworzył 40-osobową firmę budowlaną, a potem zaczął kupować historyczne zamki, dworki i kamienice w Krakowie i okolicach.

– Od razu z zamysłem tworzenia w nich hoteli z duszą – zaznacza. – To mnie bardziej pociągało niż budowanie powierzchni biurowych czy handel gruntami pod stacje benzynowe.

Donimirski to weteran na tym rynku w porównaniu z małżeństwem von Kűster odnawiającym rodzinną Łomnicę od 1991 r. przez kilkanaście lat, by w końcu uruchomić hotelik z 36 pokojami. Albo w porównaniu z Józefem Pilchem i Piotrem Napierałą, wrocławskimi biznesmenami m.in. z branży budowlanej, którzy, odrestaurowawszy pałac w Wojanowie, ruszyli z 90-pokojowym hotelem dopiero dwa i pół roku temu, czy z rodziną Nojszewskich, którzy Zamek na Skale w Trzebieszowicach kupili w 2004 r., a już dwa lata później otworzyli hotel mogący pomieścić blisko 200 gości.

O ile Napierała, pasjonat zabytków, który stworzył nawet fundację Doliny Pałaców i Ogrodów (obok Wojanowa i Łomnicy jest jeszcze ok. 30 odrestaurowanych obiektów z zespołami parkowymi), nie porzucił swych rozległych interesów, to obecni właściciele zamku w Trzebieszowicach postawili wszystko na jedną kartę. Zbigniew i Danuta Nojszewscy, warszawiacy bez szlacheckich korzeni, zdecydowali się skończyć z rozlicznymi zajęciami, od projektowania ubrań i mebli po organizację dystrybucji dla Procter & Gamble w Polsce. Mieli już doświadczenie z zabytkami – pod Warszawą odnowili dwór Stasinek, za który otrzymali w 2001 r. nagrodę od ministra kultury. Obiekt był jednak za mały, by utworzyć tam klub biznesowy czy niewielki hotelik.

Ich córka, Anika, również zaraz po studiach porzuciła stolicę, a gdy tylko dyplom obroni jej siostra, również dołączy do rodzinnego teamu. – Zakochałam się w tej robocie i w tym zamku – mówi Anika Nojszewska.

[srodtytul]Elitarna nisza[/srodtytul]

Inwestycja w zabytkowe obiekty i przerabianie ich na luksusowe hotele to nisza, w którą wchodzą nieliczni.

– Likusowie, Fidelusowie, Nojszewscy... – grzebie w pamięci prezes Donimirski.

– To elitarny biznes, bo z zabytkami jest jak z gruntami. Nie przybywa ich i ciągle drożeją.

Ale to interes kosztowny. Wyremontowanie 8,5 tys. mkw. pałacu i budynków folwarcznych w Wojanowie kosztowało niemal 40 mln zł. Zamek na Skale w Trzebieszowicach koło Lądka-Zdroju o powierzchni 3,8 tys mkw. pochłonął 30 mln – a to był zdewastowany, ale funkcjonujący jeszcze do niedawna obiekt.