Kryzys mówi liderom „sprawdzam”

Najpierw była pandemia ze wszystkimi swoimi konsekwencjami dla naszego codziennego życia prywatnego i zawodowego. To m.in. zmiana modelu pracy na zdalny lub hybrydowy. Po pandemii gwałtownie wzrosła inflacja, napędzana dodatkowo turbulencjami na rynkach surowców energetycznych, które są efektem napaści Rosji na Ukrainę. W dzisiejsze sytuacji powraca więc pytanie, jak ma na nią reagować biznes, a zwłaszcza jego liderzy.

Poważna próba

– Kryzys to dla menedżerów zawsze poważna próba. Od nich zależy, jak „zarządzą” niepokojem swoich pracowników, czy mimo trudności będą w stanie efektywnie się z nimi komunikować, motywować, a przy tym – obejmować ich lęki, niepokoje i rozumieć ich potrzeby – mówi Anna Radzikowska, executive coach i wykładowczyni w Szkole Biznesu Politechniki Warszawskiej. – Zarządzanie w dobie kryzysu wymaga dużych pokładów inteligencji emocjonalnej, ale i odwagi, autentyczności, empatii oraz pokory. Lider powinien przy tym zachowywać uważne, analityczne podejście, brać pod uwagę nieprzewidywalność realiów i być otwartym na mierzenie się z trudnościami w różnych scenariuszach – uważa.

– Trudne czas były, są i będą. Zawsze żyjemy w trudnych czasach, bo to, co nieznane – nasza przyszłość – często wprawia nas w zakłopotanie, wytrącając z błogiego poczucia kontroli i komfortu – zauważa Angelika Cieśla, project manager w Fundacji im. Lesława A. Pagi, odpowiedzialna m.in. za programy Liderzy Ochrony Zdrowia i Akademia Energii. – Liderzy muszą radzić sobie ze złożonymi i wieloznacznymi problemami. Podejmując decyzje, powinni myśleć krytycznie i kreatywnie, nie zapominając o swoim kręgosłupie moralnym. W niestabilnym świecie lider musi uosabiać stabilność. Nie oznacza to jednak, że ma stać w miejscu. Wręcz przeciwnie, powinien tak przewodzić grupie, aby jego wizja inspirowała wszystkich członków zespołu do pracy nad wspólnym celem. Inteligencja emocjonalna lidera połączona z jego ciągłym rozwojem i zdeterminowaniem wydają się być kluczowe – dodaje.

Na szereg kompetencji, które decydują o tym, jak liderzy funkcjonują w czasach kryzysu, wskazuje dr hab. Paweł Korzyński, ekspert w obszarze zarządzania, Akademia Leona Koźmińskiego (ALK).

– To po pierwsze adaptacja. Lider musi dostosować się do szybko zmieniających się okoliczności i podejmować świadome decyzje w obliczu niepewności. Po drugie – odporność, czyli zdolność do pozostania niezłomnym i zachowania pozytywnego nastawienia nawet w obliczu przeciwności losu. Po trzecie – inteligencja emocjonalna. Liderzy, którzy potrafią skutecznie zarządzać emocjami swoimi i innych, umożliwiają utrzymanie morale zespołu i stworzenie sprzyjającego środowiska. Po czwarte – myślenie strategiczne. Skuteczni liderzy kryzysowi posiadają umiejętność identyfikowania długoterminowych celów i tworzenia planów awaryjnych w celu zabezpieczenia przyszłości organizacji. W końcu komunikacja – silne umiejętności komunikacyjne są niezbędne, aby lider mógł przekazywać jasne i dokładne informacje, jednocześnie zapewniając zespołowi pewność i kierunek – wymienia ekspert.

Przeorganizowanie paradygmatów

Jednak czy wobec bieżących wyzwań, związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, jest jeszcze czas na wartości, takie jak choćby etyka?

– Zadaniem liderów i liderek jest zdawanie pytań: czy ja mam na to wpływ? jaki? Zarządzanie zmianą wymaga często przeorganizowania paradygmatów, w których funkcjonujemy. Kryzys zasobów wiąże się z redukowaniem. Najzwinniejsi CEO przeorganizowują działania, aby ocalić to, co dla nas najcenniejsze – uważa Paulina Paga, koordynatorka innowacji społecznych i badań w Fundacji im. L.Pagi, fundatorka od 20 lat związana z trzecim sektorem w działaniach na rzecz sprawiedliwości społecznej i wyrównywania szans.

– Czy będziemy się kierować w tych zmianach wyłącznie wskaźnikami finansowymi, czy będziemy zadawać sobie pytania o granice (w tym moralne), których nie chcemy przekroczyć, aby nie zawieść zaufania publicznego, wreszcie aby nie zgubić siebie i swoich przekonań, wartości – pyta retorycznie Paulina Paga.

– Wartości, które zaszczepił we mnie Lesław Paga – prywatnie mój ojciec – bardzo we mnie rezonują, ale w nieco nowej odsłonie. Kwestie solidarności społecznej, które były jemu bliskie, dziś są nagminnie używane w narracjach politycznych w sposób wypaczający solidarność z jej etosu. W moim przekonaniu zadaniem liderów i liderek jest redefiniowanie tego, czym może być solidarność społeczna w obliczu współczesnych wyzwań, aby nie stała się pozbawionym znaczenia hasłem wydmuszką. Inkluzywność i zarządzanie różnorodnością, owszem jest wyzwaniem, przy czym zawsze było marzeniem mojego ojca, aby z takimi wyzwaniami móc się mierzyć. Przejrzystość procedur i zabezpieczenie regulacji było powodem, który przysporzył mu wielu wrogów. 30 lat później ponownie doceniamy funkcjonowanie oparte na takich umowach społecznych, nadzorowane i egzekwowane przez instytucje regulujące, aby funkcjonowanie instytucji i organizacji odbywało się na zasadach zaufania społecznego – podkreśla Paulina Paga.

Na wartości stawia także Paweł Korzyński. – Etyczne przywództwo jest nie tylko możliwe, ale także niezbędne w czasach kryzysu. Nabiera wtedy jeszcze większego znaczenia, ponieważ pomaga organizacjom przejść przez trudne sytuacje, zachowując zaufanie i uczciwość. Ważna jest transparentność – etyczni liderzy są uczciwi i otwarci, przekazując pracownikom dokładne informacje i unikając ukrywania czy zniekształcania prawdy. Istotna jest również odpowiedzialność – etyczni liderzy biorą odpowiedzialność za swoje decyzje i działania, przyznają się do błędów w razie potrzeby i pracują nad ich naprawieniem. W końcu liderzy powinni traktować zespół sprawiedliwie, nawet w obliczu trudnych decyzji, takich jak zwolnienia lub cięcia płac – uważa przedstawiciel ALK.

Na sprawdzającą rolę konsumentów zwraca uwagę Anna Radzikowska. – Kwestie etyczne w dobie kryzysu i związanego z nim zagrożenia nabierają fundamentalnego znaczenia. To czas sprawdzianu, na ile organizacje są rzeczywiście spójne z deklarowanymi wartościami i czy potrafią zachować się „po ludzku” wobec ludzkich dylematów – wskazuje. – Na próbę wystawiana jest także etyczność liderów, a co za tym idzie, ich wiarygodność. Nie mam przekonania, że rynek jest w tej kwestii sprawiedliwy i że bezwzględnie każe nieetyczne praktyki. Biznes potrafi być brzydki, chciwy i bezwzględnie nastawiony na zysk. Odnoszę wrażenie, że będzie taki dopóki my jako klienci nie postawimy przed nim innych wymagań – podsumowuje ekspertka Szkoły Biznesu Politechniki Warszawskiej.