Trójmorze to głównie biznes

Andrzej Duda po poniedziałkowym szczycie Trójmorza w Bukareszcie jedzie we wtorek do Waszyngtonu na spotkanie z Donaldem Trumpem. To ważne dni dla polskiego prezydenta, bo jego inicjatywa stworzenia regionalnej współpracy w formacie Trójmorza miała od początku poparcie USA, czego potwierdzeniem był udział Trumpa w szczycie w lipcu 2017 r. w Warszawie.

Ale to, co dla Polski i kilku innych krajów może być zaletą regionalnego bloku, u innych wywołuje obawy. Trójmorze obejmuje państwa między trzema morzami: Bałtyckim, Adriatyckim i Czarnym. Są to Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Litwa, Łotwa, Estonia, Rumunia, Bułgaria, Chorwacja, Słowenia i Austria.

Nieufność Berlina i Brukseli

– To inicjatywa regionalna, oddolna, i jej celem jest budowanie osi Północ–Południe – przekonywał w ubiegłym tygodniu w Brukseli szef prezydenckiej kancelarii Krzysztof Szczerski. Brał udział w konferencji organizowanej wspólnie przez amerykański think tank German Marshall Fund i Polski Instytut Spraw Międzynarodowych. Nie przypadkiem odbyła się ona w Brukseli: unijne instytucje nieufnie odnosiły się do inicjatywy prezydentów Polski i Chorwacji. Podobne nastroje panowały w Berlinie. – Nawet niektóre państwa uczestniczące w tej inicjatywie, jak choćby Czechy i Słowacja, były podejrzliwe. Zgłosiły akces, bo nie chciały rozczarować Polski, ale jednocześnie nie chciały denerwować Berlina i Brukseli – mówi „Rzeczpospolitej" Milan Nicz, ekspert think tanku DGAP w Berlinie.

Czytaj także: Spotkanie Duda - Trump w Białym Domu. Trzy główne tematy rozmów

Od tego czasu polska dyplomacja, z dużą pomocą Rumunów, organizatorów kolejnego szczytu w Bukareszcie, przekonywała, że nie jest to wroga inicjatywa. Z sukcesem, bo akces do tej formuły zgłosiły Niemcy, ostatecznie pod wpływem Polski zaakceptowane jako kraj partnerski, a na szczycie obecność zapowiedział przewodniczący Komisji Europejskiej Jean-Claude Juncker. Ten unijny stempel świadczy o tym, że Trójmorze przestaje budzić kontrowersje. Ale nie oznacza to jeszcze, że da jakieś konkretne rezultaty. Poza Polską wielu w to wątpi.

Nie tylko amerykański LNG

– Trójmorze było odbierane przez wielu jako amerykańska inicjatywa robiona rękami Polaków, której celem jest sprzedaż amerykańskiego LNG w regionie. Inne państwa widziały w tym polską odpowiedź na ekspansję Nord Stream: zamiast gazu rosyjskiego przez Morze Bałtyckie miałby płynąć amerykański LNG, a Polska stałaby się hubem energetycznym. Na razie konkretów nie ma, bo LNG jest zbyt drogi – uważa Nicz. Wielu obawiało się też wymiaru geopolitycznego Trójmorza i próby przeciwstawiania sobie USA i UE.

– Dla Słowacji i innych mniejszych państw w regionie bardzo ważne jest, żeby ta inicjatywa stanowiła poparcie dla wybranych sektorów gospodarki. Ale nie może mieć ona charakteru politycznego. Tymczasem Polska w tej sprawie wysyła niepokojące sygnały – uważa Tomas Strazay, ekspert think tanku SFPA w Bratysławie.

Według niego Warszawa niepotrzebnie odnosi się do przedwojennej inicjatywy Międzymorza – propagowanej przez Józefa Piłsudskiego federacji państw Europy Środkowej i Wschodniej. Wówczas zaproszone kraje traktowały to jako zagrożenie dla świeżo odzyskanej niepodległości, a i dzisiaj uważają te reminiscencje za przejaw mocarstwowych ambicji Polski. – Premier Morawiecki w lipcu na spotkaniu w województwie podkarpackim znów wspomniał tę nazwę. To jest źle przyjmowane w naszych krajach – podkreśla Strazay. Według niego poparcie ma natomiast wymiar gospodarczy inicjatywy i tworzenie nowych połączeń: energetycznych, transportowych i telekomunikacyjnych.

Prezydenci nie wystarczą

Minister Szczerski właśnie o tym mówił w Brukseli. – Wcześniej, od chwili rozszerzenia UE, zajmowano się głównie zasypywaniem przepaści między Zachodem i Wschodem. Większość infrastruktury budowano wzdłuż tej osi. Mieliśmy tendencję do lekceważenia podziałów Północ–Południe, stąd brak infrastruktury, brak połączeń energetycznych, w transporcie, telekomunikacji, gospodarce cyfrowej – mówił Szczerski.

Na szczycie w Bukareszcie równolegle do spotkania liderów zaplanowano forum biznesowe, ma być też powołany fundusz regionalny, do którego akces zapowiedział Bank Gospodarstwa Krajowego. Polska chce zaproponować stworzenie cyfrowego hubu w Polsce. – Na razie mamy do czynienia tylko z projektami dwustronnymi: polsko-chorwackimi i polsko-rumuńskimi – zauważa Strazay.

Problemem Trójmorza jest także fakt, że to inicjatywa prezydencka: każdy z 12 krajów jest reprezentowany na tym poziomie politycznym. – W żadnym z nich prezydent nie ma realnej władzy, nie dysponuje pieniędzmi. Bez zaangażowania rządów i konkretnych sektorowych ministerstw inicjatywa może pozostać wyłącznie na poziomie deklaratywnym – zauważa Tomas Strazay. Tym bardziej że w części krajów prezydenci i premierzy pochodzą z różnych opcji politycznych i nie muszą sobie dobrze życzyć.