Na obowiązek meldunkowy składają się trzy elementy: zameldowanie się w miejscu pobytu stałego lub czasowego, wymeldowanie się z takiego pobytu oraz zgłoszenie wyjazdu i powrotu z wyjazdu poza granice RP.
Obowiązek meldunkowy ciąży na osobie opuszczającej miejsce dotychczasowego pobytu (art. 33 ust. 1 ustawy z 24 września 2010 r. o ewidencji ludności – dalej: ustawa). Gdy obowiązek ten nie zostanie dobrowolnie zrealizowany, wówczas na podstawie art. 35 ustawy organ gminy wydaje z urzędu lub na wniosek uprawnionego podmiotu (właściciela lub podmiotu dysponującego tytułem prawnym do lokalu) decyzję w sprawie wymeldowania osoby, która opuściła miejsce pobytu. W tym samym bowiem czasie, zgodnie z art. 27 ust. 2 ustawy, można mieć tylko jedno miejsce pobytu stałego lub czasowego (zob. też wyrok NSA z 1 lipca 2008 r., sygn. akt II OSK 739/07).