Kilka lat temu jedna z firm telekomunikacyjnych o zasięgu ogólnopolskim sprzedała budowle powołanej i zależnej od siebie spółce. Następnie ponownie weszła w ich zarządzanie poprzez podpisanie umowy o leasing zwrotny. Spółka zależna finansuje kupno budowli emisją obligacji wykupionych w całości przez spółkę matkę. Ta pozorność działań ma służyć jednemu celowi: obniżeniu podstawy opodatkowania dla celów podatku od nieruchomości. Gminy, jako organ podatkowy, nie musiały wiedzieć o działaniach firmy telekomunikacyjnej, ponieważ w tym przypadku to ona oblicza i przekazuje gminie kwotę podatku od nieruchomości. A są to sumy niebagatelne, ponieważ podatek od nieruchomości (dla budowli) wynosi 2 proc. ich wartości. Nic dziwnego, że przedsiębiorstwa poszukują sposobów na jego zmniejszenie. Czy jednak gminy pozostają bezradne wobec takich działań?

Według prof. Leonarda Etele, eksperta w dziedzinie podatków lokalnych oraz przewodniczącego Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Podatkowego, mogą one podać w wątpliwość zgodność z prawem podejmowanych przez firmę czynności i dokonać ich weryfikacji pod kątem wysokości płaconego podatku. W tej sytuacji gmina może, korzystając z art. 199a § 3 ordynacji podatkowej, wystąpić do sądu powszechnego, który rozstrzygnie, czy zawarta umowa, nieprzenosząca w rzeczywistości prawa własności do budowli, jest pozorna czy nie. Może to uczynić również prokurator na podstawie art. 7 kodeksu postępowania cywilnego, jeśli wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego. Prokurator może to uczynić w imieniu wielu poszkodowanych gmin. Jeśli sąd uzna w orzeczeniu nieważność umowy, gminy będą się mogły domagać od firmy telekomunikacyjnej podatku od nieruchomości w rzeczywistej wysokości.

Jedna z gmin, Legionowo, zaniepokojona stratami sięgającymi kilkuset tysięcy złotych, już wystąpiła do prokuratury rejonowej z wnioskiem o skierowanie pozwu o stwierdzenie nieważności umowy zawartej przez spółkę ze względu na ochronę praworządności oraz interesu społecznego. Zwróciła się też do Związku Miast Polskich o podjęcie wspólnych działań. ZMP postanowił przygotować raport w tej sprawie. Roman Smogorzewski, prezydent Legionowa, uważa, że udowodnienie pozorności umowy może doprowadzić do stwierdzenia jej nieważności i tym samym do urealnienia podstawy opodatkowania tych budowli i w pozostałych gminach.