Reforma przepisów o mowie nienawiści. Organizacje społeczne wskazują, co należy poprawić

Chodzi o uchwaloną w ubiegłym tygodniu przez Sejm nowelizację kodeksu karnego, która poszerza katalog przesłanek przestępstw motywowanych uprzedzeniami. Dziś do tej kategorii, a w konsekwencji opatrzone surowszą karą, należą przestępstwa popełniane ze względu na przynależność narodową, etniczną, rasową, wyznaniową bądź bezwyznaniowość. Uchwalone właśnie zmiany dodają do tych przesłanek niepełnosprawność, wiek, płeć i orientację seksualną. Nie obejmują natomiast postulowanej przez organizacje pozarządowe i aktywistów tożsamości płciowej.

Czytaj więcej

Prawo karne

Zmiany w kodeksie karnym. Sejm uchwalił przepisy o przestępstwach z nienawiści

Sejm uchwalił w czwartek ustawę, która ma wzmocnić ochronę przed mową nienawiści i zaostrzyć odpowiedzialność za przestępstwa motywowane uprzedzeniami ze względu na wiek, niepełnosprawność, płeć oraz orientację seksualną.

Sejm reformuje kodeks karny. Co się zmieni w sprawie przestępstwa z nienawiści?

Co ważne, zmianie ulec ma też opis zachowania sprawcy. Chodzi o modyfikację w art. 119 § 1 k.k. (przemoc lub groźba bezprawna z powodu dyskryminacji) i w art. 257 k.k. (napaść z pobudek dyskryminacyjnych), gdzie w miejscu obecnie obowiązującego sformułowania „z powodu jej przynależności” znaleźć ma się określenie „z powodu”. Ta niewielka zmiana, czyli usunięcie zaimka „jej”, może mieć jednak duże znaczenie dla stosowania tych przepisów. W założeniu autorów pozwoli to na objęcie ochroną nie tylko osób przynależących do grupy szczególnie chronionej lub mającej daną cechę, ale również osób posiadających pewną więź z grupą lub cechą, mimo że same tej cechy nie posiadają. Chodzi np. o osoby wspierające prawa danej mniejszości.

Co o tych zmianach sądzą przedstawiciele organizacji społecznych, które postulowały wzmocnienie prawa antydyskryminacyjnego?

– Uważam, że przepisy w uchwalonym kształcie będą należycie chroniły przed przestępstwami z nienawiści. Cieszę się z tych zmian, jednak nie jestem nimi do końca usatysfakcjonowana. Szkoda, że do katalogu przesłanek w ustawie nie została wpisana tożsamość płciowa. Resort sprawiedliwości przekonuje, że odpowiedzialność w tym kontekście przed sądem będzie można wywodzić z przesłanki płci. Wiem jednak z praktyki, jak trudne jest przekonanie prokuratora do dokonania takiego wnioskowania i wywodzenie ochrony np. osób niebinarnych właśnie z przesłanki płci. Nadal brakuje też definicji przestępstw z nienawiści – mówi adwokat Dorota Dudek z Polskiego Towarzystwa Prawa Antydyskryminacyjnego.

Według niej kluczową i właściwą zmianą w noweli jest usunięcie z przepisów zaimka „jej”. – W przypadku przestępstw z nienawiści kluczowa jest motywacja sprawcy, a nie posiadanie danej cechy przez pokrzywdzonego. Osoba, która doświadcza przestępstwa motywowanego uprzedzeniami, ale nie ma danej cechy, czyli nie jest np. osobą homoseksualną, jak błędnie zakłada sprawca, nie jest obecnie objęta ochroną przepisów antydyskryminacyjnych. Oznacza to, że prokuratura nie będzie wszczynała takiej sprawy z urzędu. Ale już przyjaciel tej osoby, który także został pokrzywdzony przez tego samego sprawcę w tych samych okolicznościach, ale posiada cechę uwzględnioną w tych przepisach, będzie objęty ochroną. Dzięki wykreśleniu zaimka „jej” do takich sytuacji nie powinno już dochodzić – twierdzi mec. Dudek.

Wyraziła przy tym nadzieję, że ustawa w obecnym kształcie zostanie utrzymana w Senacie.

Czytaj więcej

Prawo karne

Przestępstwa motywowane uprzedzeniami. Są wytyczne Adama Bodnara dla prokuratorów

Prokurator Generalny wydał wytyczne w zakresie prowadzenia postępowań o przestępstwa motywowane uprzedzeniami - poinformowała rzeczniczka prasowa Prokuratora Generalnego prok. Anna Adamiak. Do końca marca każdego roku Prokurator Krajowy będzie publikował aktualne statystyki postępowań dotyczących takich przestępstw.

Zmiany przepisów o mowie nienawiści. „W dobrym kierunku, ale nie idealne”

Podobnie nowelizację kodeksu karnego ocenia Przemysław Walas, kierownik rzecznictwa Kampanii Przeciw Homofobii. – Jest to krok w dobrym kierunku, ale nie jest to rozwiązanie idealne. Bardzo istotną i pożądaną zmianą jest zawarte w nowelizacji poszerzenie katalogu grup objętych ochroną przed przestępstwami motywowanymi uprzedzeniami. Chodzi o osoby doświadczające dyskryminacji ze względu na wiek, płeć, niepełnosprawność i orientację seksualną – uważa Walas.

Podkreśla przy tym, że nowa ustawa rozszerzy też ochronę w drodze asocjacji i asumpcji, a dzięki usunięciu zaimka „jej” sąd będzie skupiał się i karał motywację sprawcy, a nie uzależniał penalizację czynów od rzeczywistego posiadania konkretnej cechy przez osobę, która doświadczyła przemocy. – Niestety, nadal nie mamy zapisanej w prawie definicji przestępstw z nienawiści, o co postulowaliśmy wraz ze środowiskami sędziowskimi i prokuratorskimi. Wprowadzenie takiej definicji wyjaśniłoby bardzo wiele kwestii. Zamierzamy ponownie podnieść te postulaty w dyskusji na etapie senackim, podobnie jak uwzględnienie tożsamości płciowej w katalogu grup objętych ochroną tych przepisów – mówi Przemysław Walas.

Prace w Senacie nad ustawą jeszcze się nie rozpoczęły. W ostatnich dniach prokurator generalny Adam Bodnar wydał jednak wytyczne dla prokuratorów w zakresie prowadzenia postępowań o przestępstwa motywowane uprzedzeniami. Wskazówki w nich zawarte zmierzają m.in. do prowadzenia czynności procesowych z udziałem osób pokrzywdzonych w taki sposób, by nie narażać ich na wtórną wiktymizację.