Pandemia nie poraziła szkolnictwa branżowego

Jak szkolnictwo branżowe zareagowało na sytuację związaną z pandemią i jak przebiega edukacja zawodowa, jakie stoją przed nią wyzwania oraz jak w odpowiadaniu na nie może pomagać realizacja międzynarodowych projektów w ramach programów, takich jak np. Erasmus+ czy eTwinning, rozmawiali eksperci podczas debaty „Edukacja zdalna w szkolnictwie zawodowym – jak szkoły branżowe mogą reagować na obecny kryzys" zorganizowana przez „Rzeczpospolitą".

100 tys. staży za granicą

Jak szkolnictwo zawodowe, szkoły branżowe radzą sobie z kryzysem wywołanym pandemią? – Widzimy to w realizacji projektów m.in. w szkolnictwie branżowym, zawodowym w ramach programu Erasmus+. Nasza pierwsza obawa wynikała z tego, że większość tych projektów dotyczyła wyjazdów i staży zagranicznych i że w tym roku chęć korzystania z programu drastycznie zmaleje. Bo wiele rodzajów edukacji można prowadzić online, ale być może trudno jest wyobrazić sobie prowadzenie na odległość edukacji zawodowej. Ona wymaga stałego kontaktu z nauczycielem, z mistrzem. I to nie jest edukacja, którą da się wykonywać teoretycznie, tylko trzeba to robić praktycznie, przy użyciu konkretnego sprzętu, w odpowiednim miejscu – powiedział Paweł Poszytek, dyrektor generalny Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji (FRSE).

– Jak się okazało, zupełnie się pomyliliśmy. Jesteśmy już po dwóch pierwszych rundach naborów wniosków do tegorocznej edycji Erasmus+. I jego popularność oraz chęć aplikowania o środki na realizowanie różnego rodzaju projektów ze strony polskich szkół absolutnie nie zmalała – podkreślił. – Widzimy także, że np. w ramach programu WorldSkills młodzież potrafi na odległość, pod okiem nauczycieli, doskonalić swoje praktyczne umiejętności w różnych branżach zawodowych. Dodał, że podobnie jest w innych krajach. Szkoły, nauczyciele i uczniowie dalej chcą współpracować i realizować projekty. – Jak na razie nasze wielkie obawy z początku pandemii nie znajdują więc potwierdzenia – stwierdził.

W ostatnich pięciu latach z polskich szkół branżowych, techników na zagraniczne staże zawodowe wyjechało 100 tys. młodych ludzi. W tym czasie polscy przedsiębiorcy przyjęli ok. 10 tys. osób z innych krajów Unii.

Kompetencje miękkie

FRSE monitoruje, jak program WorldSkills się rozwija i czy pomaga uczniom, studentom, ale też nauczycielom, rozwijać kompetencje i przygotowywać ich do różnych zadań. – Jednym z głównych obszarów jest badanie rozwoju kompetencji miękkich, o których w ostatnich kilkunastu latach trochę w szkołach zapomnieliśmy, nie tylko w Polsce. Mówię o ogólnych, ale jakże ważnych kompetencjach, takich jak dyscyplina pracy, punktualność, umiejętność organizowania i wykonywania różnych zadań, czasami w trudnych warunkach – wymieniał Paweł Poszytek. Dodał, że choć w zdalnej nauce rozwijanie tych kompetencji jest dla uczniów utrudnione, to jednak robią to pod nadzorem nauczycieli, którzy przygotowują praktyczne zadania. – I ta sytuacja uczy młodych ludzi, że trzeba się bardziej zorganizować i zdyscyplinować – podkreślił dyrektor FRSE.

Jak w obliczu spowodowanych pandemią ograniczeń, które dotknęły całego systemu nauczania, działa fundacja? – Oprócz tego, że nasi beneficjenci – szkoły, uczelnie, stowarzyszenia, fundacje, jak też pracodawcy – tak jak dotąd aplikują o wsparcie finansowe różnego rodzaju projektów edukacyjnych, prowadzimy też na szeroką skalę szkolenia online. Mamy program eTwinning, w ramach którego od 15 lat doskonalimy nauczycieli – mówił Paweł Poszytek.

Jak podał, trwa prawie 140 kursów. W I kw. na te kursy zapisało się 3 tys. nauczycieli. – Uczymy ich nie tylko posługiwania się różnymi technologiami, nie tylko komunikacyjnymi, ale przede wszystkim umiejętności korzystania z różnego rodzaju zaawansowanych rozwiązań, które pozwalają na prowadzenie wspólnych projektów na odległość – wskazał dyrektor FRSE. Dodał, że przez 15 lat przeszkolonych w ten sposób zostało w Polsce 80 tys. nauczycieli, którzy także zrealizowali na odległość przynajmniej jeden projekt międzynarodowy.

Wyzwania nauki online

Jak wygląda zdalna edukacja w przypadku szkół branżowych, opowiadali praktycy. Tomasz Marmaj, nauczyciel i koordynator projektów Erasmusa z Zespołu Szkół Ekonomicznych w Rzeszowie, mówił, że miasto od 2018 r. ma umowę z dostawcą popularnego systemu operacyjnego, dzięki temu uczniowie i nauczyciele mają dostęp do pakietu programów biurowych, w którym jest także aplikacja pomocna w pracy zdalnej. W efekcie przejście na zdalne nauczanie było możliwe z dnia na dzień.

– Problemy pojawiają się w zawodach czy na przedmiotach, gdzie od uczniów wymagane są zdolności manualne. Bo o ile przedmiot zawodowy teoretyczny mogę poprowadzić czy to w formie lekcji online, czy udostępniania materiałów dla uczniów, o tyle problemem są zawody, gdzie uczeń ma coś manualnie wykonać – mówił Tomasz Marmaj. – Musieliśmy więc szybko zweryfikować podstawę programową i plany nauczania. Pewne zagadnienia przesunęliśmy. Teraz uczniowie zapoznają się z budową i działaniem urządzeń i maszyn, a wykorzystanie tych umiejętności w praktyce nastąpi później.

Wskazał też, że umiejętność posługiwania się narzędziami do nauki zdalnej nie znaczy, że każdy będzie w stanie dobrze uczyć. – Nie da się przenieść prowadzenia zajęć w klasie prosto do internetu. Jest to kwestia choćby metodyki – wskazał. Dodał też, że problemem podczas zajęć jest to, że nie ma pełnej interakcji z uczniami, gdyż większość wyłącza kamerki i nauczyciel ich nie widzi.

Jego zdaniem uczniowie nie mają wystarczających kompetencji cyfrowych. – To, że uczniowie w swojej opinii potrafią się biegle posługiwać serwisami społecznościowymi, wcale nie znaczy, że potrafią wykorzystać technologie informacyjne i komunikacyjne. Bywają problemy z obsługą laptopów i tabletów – mówił nauczyciel.

A jak nauka zdalna wygląda w gastronomii, opowiadał Paweł Salamon, nauczyciel w Zespole Szkół Gastronomicznych w Gorzowie Wlkp. – To wyzwanie tak dla nauczycieli, mistrzów, pracodawców, jak i uczniów. Wykonujemy ciężką pracę, bo jest część uczniów, którzy przygotowują się do egzaminów kwalifikacyjnych, część powinna być na praktykach. A oczywiście większość powinna mieć zajęcia praktyczne – mówił. – A są także osoby ambitne, które chciałyby realizować się w programie WorldSkills Poland. Jako osoby koordynujące plany i prace treningowe musimy te działania realizować. W ostatnich tygodniach nauka opierała się na tym, co my jako nauczyciele – szefowie kuchni i wykładowcy – stworzyliśmy dla uczniów.

Nawiązał do poruszonej już kwestii rozwijania umiejętności miękkich. – Zlecam np. do wykonania w domu zadania, które nie muszą być wyrafinowane, ale sprawdzają samodyscyplinę oraz samodzielność i konsekwencję. 80 proc. uczniów je wykonuje. Bardzo się z tego cieszę – podkreślił nauczyciel.

Kompetencje cyfrowe

Sytuację z perspektywy współpracy z obszarem edukacji oceniał Marcin Berta z firmy DMG Mori, ekspert WorldSkills Poland dla zawodu frezowanie CNC.

– Nasza firma od lat współpracuje z edukacją, mam kontakt z wieloma nauczycielami z branży frezowania CNC, czyli bardzo technicznej umiejętności wymagającej kontaktu z maszyną, której uczeń nie ma w domu – mówił Marcin Berta. – I jest problem z zajęciami praktycznymi. Podobnie rozwijamy więc kompetencje miękkie, czyli komunikację, pracę w zespole online i rozwijamy samodyscyplinę, która dla uczniów jest czymś nowym, czymś, czego nigdy nikt od nich nie wymagał.

O roli samorządów w zdalnej nauce zawodowej mówił z kolei Jarosław Jurzak, radny powiatu oświęcimskiego.

– Duże znaczenie ma to, na jakim etapie przygotowania były samorządy. Bo opracowanie i wdrożenie zmiany z dnia na dzień jest po prostu niemożliwe. Jakiś czas temu wprowadzałem rozwiązania informatyczne, komunikacyjne, które wtedy wydawały się na wyrost, a teraz się przydają. Był duży opór, ale po przetestowaniu okazało się, że to ma sens. I obecnie skorzystanie z tych narzędzi nie stanowiło problemu. To jest część techniczna, związana z wydatkami po stronie samorządu – mówił Jarosław Jurzak. Jednak, jak zaznaczył, nie wszystkie samorządy mają tak komfortową sytuację.