Mienie zabużańskie; rekompensata tylko dla osób fizycznych

Byli właściciele lub ich spadkobiercy muszą mieć obywatelstwo polskie. Obywatelstwo mogą mieć tylko osoby fizyczne.

Fundacje, działające w Szwajcarii i Liechtensteinie, jako osoby prawne nie spełniają tego warunku. Zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy zabużańskiej nie mogą więc nabyć uprawnienia do rekompensaty – orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (sygnatura akt: I SA/Wa 973/10), oddalając skargę Fundacji Lanckorońskich na decyzję ministra Skarbu Państwa.

Minister utrzymał w mocy decyzję wojewody śląskiego odmawiającą fundacjom potwierdzenia prawa do rekompensaty. Fundacje działające wyłącznie na rzecz kultury i nauki polskiej ubiegały się o nią za nieruchomości na dawnych terenach RP odziedziczone po prof. Karolinie Lanckorońskiej i jej siostrze Adelajdzie.

Zasłużona dla Polski i Polonii prof. Karolina Lanckorońska założyła Fundacje Lanckorońskich wspierające polskie instytucje emigracyjne i krajowe. Zmarła w Rzymie w 2002 r., mając polskie obywatelstwo.

W skardze do sądu fundacje dowodziły, że ustawa z 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami RP nie wyłącza od dziedziczenia osób prawnych, w tym fundacji rodzinnych. Wymóg obywatelstwa dotyczy wyłącznie osób fizycznych.

WSA orzekł jednak, że skoro fundacje nie mają z przyczyn oczywistych obywatelstwa polskiego, nie mogą nabyć uprawnienia do rekompensaty.

Niekonstytucyjność art. 3 ust. 2 ustawy zabużańskiej może stwierdzić jedynie Trybunał Konstytucyjny. Minister był obowiązany go stosować, nawet jeśli są wątpliwości, czy jest zgodny z konstytucją.

– Wyrok jest jednak nieprawomocny i będzie skarga kasacyjna – zapowiada adwokat Józef Forystek, reprezentujący fundacje. – WSA nie uwzględnił związania Polski umowami międzynarodowymi zakazującymi dyskryminacji ze względu na przynależność państwową oraz nierównego traktowania spadkobierców – osób prawnych i osób fizycznych.

W jednym z ostatnich wyroków Sąd Najwyższy uznał, że przepisy prawa międzynarodowego w tego rodzaju sprawach mają pierwszeństwo przed ustawowymi z nimi sprzecznymi.

– Liczę, że Naczelny Sąd Administracyjny podzieli ten pogląd. A dostrzegając oczywistą niekonstytucyjność art. 3 ust. 2 ustawy zabużańskiej, uchyli decyzję ministra lub wystąpi do TK o zbadanie konstytucyjności tego przepisu – wyjaśnia Józef Forystek.