Arkadiusz Bereza o Ośrodku Badań, Studiów i Legislacji KRRP

Próby porównywania samorządów prawniczych najczęściej sprowadzają się do zestawień liczbowych osób posiadających uprawnienia do wykonywania zawodu i rzeczywiście go wykonujących. Często podaje się także dane dotyczące wyboru określonej aplikacji przez absolwentów studiów prawniczych, uwzględniające ich zapatrywania na ścieżkę kariery zawodowej. Te dane nie muszą jednak świadczyć o sile samorządu. Gdyby na przykład za kryterium porównawcze przyjąć stopień aktywności w procesie stanowienia prawa, samorząd radców prawnych z całą pewnością prowadziłby ów peleton bez obawy o utratę swojej pozycji.

W wielości siła

Taką właśnie działalność prowadzi Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych (OBSiL), który jest wyspecjalizowaną agendą samorządu radcowskiego. Ośrodek powstał w 2007 r. w czasie VII kadencji organów samorządu radcowskiego w miejsce Ośrodka Badawczego i Komisji Legislacyjnej KRRP. Wspiera go rada programowa, w skład której wchodzą autorytety w świecie prawniczym oraz czterech stałych współpracowników zaangażowanych w działalność samorządową (były prezes KRRP Zenon Klatka, dwóch dziekanów rad okręgowych izb radców prawnych: dr Przemysław Mijal i dr Marcin Sala-Szczypiński oraz profesor prawa konstytucyjnego Sławomir Patyra).

Ośrodek to także około 150 ekspertów reprezentujących wszystkie dziedziny prawa. Są to radcowie prawni, naukowcy i praktycy, których łączy pasja pracy dla naszego samorządu. A to dzisiaj środowisko niezwykle różnorodne, także z powodu zróżnicowanych obszarów praktyki i niezbędnej wiedzy specjalistycznej. Potencjał tkwiący w rzeszy blisko 42 tys. radców prawnych jest dobrze wykorzystywany przez Ośrodek. Kierowanie nim to ogromny zaszczyt, ale równie wielka odpowiedzialność za podejmowane decyzje i treść wydawanych opinii, zwłaszcza dotyczących projektów aktów normatywnych istotnych dla naszego środowiska.

Trzeba wyjść ponad plany

Uchwalane przez Krajową Radę Radców Prawnych roczne plany pracy Ośrodka obejmują działalność naukowo-badawczą, wydawniczą, ekspercką oraz legislacyjną (w tym dotyczącą aktów prawa wewnętrznego). Jak w ciągu lat pokazała praktyka, realizacja planów pracy to jedynie minimum wobec aktualnych wyzwań legislacyjnych, które stoją przed największym samorządem prawniczym w Polsce.

W kończącej się IX kadencji organów samorządu radcowskiego, ekspercko-legislacyjna działalność Ośrodka materializowała się w formie opinii, stanowisk i uwag do projektów aktów prawnych, wniosków dotyczących unormowań prawnych i propozycji rozwiązań systemowych dotyczących wykonywania zawodu radcy prawnego.

Liczby nie kłamią

Liczby mówią same za siebie. W ciągu ostatniej trzyletniej kadencji analizie poddano ponad 1200 projektów aktów prawnych, co skutkowało opracowaniem w imieniu Krajowej Rady Radców Prawnych ponad 170 ekspertyz, opinii i stanowisk. Statystycznie rzecz biorąc, nie było więc podczas ostatniej kadencji dnia, w którym eksperci Ośrodka nie byliby zaangażowani w pracę nad przynamniej jednym projektem (36 projektów na miesiąc), ani tygodnia, w którym Ośrodek nie przedstawiłby przynajmniej jednej opinii, stanowiska lub nie zgłosił uwag o charakterze merytorycznym (pięć opinii miesięcznie). Analizie poddawano między innymi projekty otrzymane z Kancelarii Sejmu, Komisji Ustawodawczej Senatu, Kancelarii Prezydenta RP, a także z poszczególnych ministerstw.

W sprawach, w których Ośrodek przedstawiał stanowisko, jego przedstawiciele uczestniczyli w posiedzeniach komisji sejmowych i senackich, a także w konferencjach uzgodnieniowych. Dbali o to, aby głos środowiska radcowskiego zawsze wybrzmiał należycie. Szczególnie zaangażowani byli eksperci w nowelizacje ustawy o radcach prawnych, co nastąpiło w obecnej kadencji samorządu aż sześciokrotnie (m.in. dotyczyły one reformy postępowania dyscyplinarnego, czy możliwości ponownego wpisu na listę radców prawnych po uprawomocnieniu się orzeczenia kary pozbawienia prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego). Z tym związana jest stała analiza prawa wewnętrznego samorządu radcowskiego i przygotowanie jego zmian.

Konieczna jest czujność

Wydawanie opinii o projektach aktów prawnych oraz przedstawianie wniosków dotyczących unormowań prawnych znajdują się wśród ustawowych kompetencji Krajowej Rady Radców Prawnych. Nie wszystkie jednak projekty przesyłane są samorządowi w ramach konsultacji społecznych.

Prawie połowa ustaw uchwalona przez obecny Sejm (od listopada 2015 r.) to projekty poselskie, dla których ścieżka legislacyjna jest znacznie odformalizowana (nie są potrzebne między innymi uzgodnienia międzyresortowe ani konsultacje społeczne). Jedynie w wyjątkowych przypadkach są one przekazywane Krajowej Radzie Radców Prawnych celem zajęcia stanowiska. Tym samym Ośrodek jest dodatkowo zmuszony do stałego monitorowania stron internetowych Rządowego Centrum Legislacji oraz Sejmu RP, co umożliwia reakcję samorządu na ważne projekty także w skróconym procesie legislacyjnym. Często więc eksperci Ośrodka w odpowiedzi na pytanie dotyczące terminu na sporządzenie ekspertyzy słyszą, że trzeba ją przygotować „na już", czy nawet „na wczoraj". Niekiedy pozostawały im tylko godziny nocne, bo rano już było posiedzenie komisji sejmowej. Mimo to radcowie prawni, z którymi miałem przyjemność współpracować, wykonywali swoje zadania z wielkim zaangażowaniem i poświęceniem, kosztem swojej pracy zawodowej, a niejednokrotnie także życia prywatnego. Za to im serdecznie dziękuję.

Ta formuła się sprawdziła

Na przykładzie samorządu radcowskiego widać, że idea wyspecjalizowanej agendy reprezentującej radców prawnych w toku procesu legislacyjnego dobrze się sprawdziła. Sukcesami są nie tylko zmiany wzmacniające pozycję radców prawnych na rynku usług prawnych, ale także – co rzadko jest zauważane – zablokowanie zmian niekorzystnych (np. w postępowaniu egzekucyjnym). Skuteczna była w takich sytuacjach nie tylko zawarta w stanowiskach argumentacja ekspercka, ale właściwe przedstawienie interesu społecznego przemawiającego za lub przeciw planowanym zmianom. To pozwalało nie tylko rozszerzyć uprawnienia radców, ale także chronić rynek profesjonalnych usług prawnych przed trudnymi do przewidzenia perturbacjami.

Nie gniewać się na bieg wypadków

Szeroka działalność ekspercko-legislacyjna Ośrodka dotyczy także aktów prawnych, które są pośrednio związane z wykonywaniem zawodu radcy prawnego. Samorząd skupiający przedstawicieli zawodu zaufania publicznego wykonuje bowiem misję publiczną związaną z realizacją zasady pomocniczości w procesie tworzenia prawa.