Nagroda dla Białorusinek

Uroczysta gala wręczenia wyróżnień odbędzie się 4 czerwca we Wrocławiu. Decyzję o ich uhonorowaniu podjęła kapituła nagrody.

Zdaniem organizatorów dla nagrodzonych Polska jest niezwykle bliska. Odwołują się one bowiem do wschodnioeuropejskich doświadczeń walki o prawa człowieka. Mówią o Solidarności i dokonaniach polskiej opozycji demokratycznej, powołują się na doświadczenie trudnej i „wyboistej" drogi transformacji.

– To niezwykle symboliczne, że w dniach, gdy cały świat patrzy w kierunku niepokojących wydarzeń na Białorusi, we Wrocławiu laureatkami tegorocznej Nagrody Jana Nowaka-Jeziorańskiego zostają kobiety, które walczą o niepodległość swojej ojczyzny – podkreśla Jacek Sutryk, prezydent Wrocławia. – Swiatłana Cichanouska, Maryja Kalesnikawa i Wołha Kawalkowa to bohaterki w najlepszym tego słowa znaczeniu, bo demokrację oraz prawa człowieka przedkładają nad własne bezpieczeństwo. Walczą nie tylko o swój kraj, lecz o całą Europę. A Nagroda Jana Nowaka-Jeziorańskiego jest nie tylko słowem „dziękujemy" za dotychczasowe działania, lecz także wyrazem naszej solidarności i naszego szacunku dla całej białoruskiej opozycji. Wspieramy was, jesteśmy z wami, miejsce Białorusi jest w demokratycznej Europie.

Dr Adolf Juzwenko, dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, a jednocześnie członek sądu konkursowego nagrody, prognozuje, że starania białoruskiego ruchu dążącego do wyzwolenia kraju przyniosą skutek.

– Do tej pory kierowaliśmy się zasadą, że nagradzamy indywidualnie. Odstąpiliśmy jednak od reguły, bo białoruski ruch wolności jest bardzo specyficzny. Dał znać całemu światu, że stawia czoła tyranowi, którego interesuje przede wszystkim władza. I to właśnie trzy panie, Swiatłana Cichanouska, Maryja Kalesnikawa i Wołha Kawalkowa, podjęły tę wyjątkowo trudną walkę – z tyranem, który zrezygnował z suwerenności i oddał Białoruś Rosji Putina – tłumaczył dr Juzwenko. – Sądzę, że wcześniej czy później ten ruch się zdynamizuje. Pamiętajmy, że kobiety, które odegrały w nim tak znakomitą rolę, mają wpływ na kształtowanie rodzin i dzieci. Z czasem pojawi się legenda tego ruchu i Łukaszenko będzie zmuszony złożyć broń. On wciąż ma władzę, lecz nie ma suwerenności. To nie daje gwarancji długiego trwania – podkreślił.

Nagroda Jana Nowaka-Jeziorańskiego przyznawana jest od 2004 roku i została ustanowiona przez Jana Nowaka-Jeziorańskiego, miasto Wrocław, Kolegium Europy Wschodniej, Uniwersytet Wrocławski i Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Jest ona wręczana 4 czerwca. Trafia w ręce postaci, które uosabiają „myślenie o państwie jako dobru wspólnym", a także do instytucji, które miały znaczący wkład w obalenie komunizmu, w odzyskanie przez Polskę niepodległości oraz w kształtowanie społeczeństwa obywatelskiego w krajach Europy Środkowo-Wschodniej.

W poprzednich latach nagrodę otrzymali m.in. Tadeusz Mazowiecki, George H.W. Bush, Instytut Literacki Kultura, Joachim Gauck, a w poprzednim roku była premier Hanna Suchocka.

Sylwetki laureatek

Swietłana Cichanouska urodziła się w 1982 roku w Mikaszewiczach. Jest liderką demokratycznej opozycji na Białorusi. W wyborach prezydenckich w 2020 roku stanęła do walki z autokratycznym prezydentem Ałaksandrem Łukaszenką i zdaniem wielu obserwatorów odniosła w nich zwycięstwo. W roli kandydatki w wyborach na prezydenta Białorusi Swietłana Cichanouska zastąpiła swojego męża Siarhieja Cichanouskiego, aresztowanego za polityczne aspiracje. Wyniki wyborów zostały sfałszowane, a protesty spotkały się z nieuzasadnionymi aktami przemocy ze strony organów władzy państwowej. Te wydarzenia sprawiły, że Swietłana Cichanouska stała się liderką demokratycznego ruchu opozycyjnego. Po tym, jak białoruskie władze zmusiły ją do wyjazdu na Litwę, Swietłana Cichanouska spotkała się ze światowymi przywódcami w celu skoordynowania wspólnych międzynarodowych działań przeciwko autorytarnemu reżimowi i zapewnienia, że głos mieszkańców Białorusi zostanie usłyszany przez społeczność międzynarodową. W uznaniu kierowanej przez Swietłanę Cichanouskiej walki mieszkańców Białorusi o wolność i demokrację, w 2020 roku Parlament Europejski przyznał jej oraz innym działaczom demokratycznej opozycji prestiżową nagrodę im. Sacharowa. Swietłana Cichanouska jest również laureatką innych międzynarodowych nagród doceniających jej odwagę w walce z autorytarnym reżimem Łukaszenki, m.in.: GLOBSEC Freedom Award, Nagrody Platformy Europejskiej Pamięci i Sumienia oraz Nagrody Wolności duńskiego dziennika „Politiken”.

Wołha Kawalkowa urodziła się w 1984 roku w Mińsku. Jest absolwentką Akademii Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Białorusi oraz Republikańskiego Instytutu Zaawansowanych Studiów i Przekwalifikowania Personelu Ministerstwa Pracy i Ochrony Socjalnej. Ukończyła również Wschodnioeuropejską Szkołę Studiów Politycznych, a także szkolenie w zakresie walki z korupcją w Transparency International School on Integrity. Pracowała w służbie cywilnej w departamentach ochrony socjalnej i polityki mieszkaniowej, prowadziła wykłady na temat ustawodawstwa w zakresie prawa pracy i mieszkalnictwa, pracowała jako prawniczka dla firmy budowlanej, pełniła funkcję przewodniczącej zarządu konsumenckiej kooperatywy mieszkaniowo-budowlanej w Mińsku.

Wołha Kawalkowa jest inicjatorką i liderką kampanii społecznych na rzecz opracowywania i popierania zmian legislacyjnych m.in. w takich obszarach jak opieka zdrowotna, walka z alkoholizmem, system emerytalny, system sądownictwa i funkcjonowanie organów ścigania, zmiany w artykule 328 kodeksu karnego czy prawo wyborcze. Była jedną z koordynatorek kampanii „Prawo do wyboru 2020” na rzecz dopuszczenia niezależnych obserwatorów do monitorowania przebiegu wyborów. Uczestniczyła w prawyborach prezydenckich 2020 z ramienia zjednoczonych demokratycznych sił Białorusi. W czasie wyborów była bliską współpracowniczką Swietłany Cichanouskiej. Jest członkinią prezydium Rady Koordynacyjnej ds. Przekazania Władzy na Białorusi, a także współprzewodniczącą partii Białoruska Chrześcijańska Demokracja (członek Europejskiej Partii Ludowej). W 2020 roku została laureatką nagrody im. Sacharowa.