W biznesie ważne są strategia i alternatywne scenariusze

Pandemia Covid-19 trwale zmieniła sposób funkcjonowania firm – z tym twierdzeniem zgodziło się pod koniec 2020 r. 68 proc. badanych przez Polski Instytut Ekonomiczny przedsiębiorstw. Jak doświadczenia z lockdownu wpłynęły na prowadzenie biznesu?

Katarzyna Dębkowska: Lockdown nie pozostał bez wpływu na funkcjonowanie przedsiębiorstw i niejednokrotnie to doświadczenie skłoniło firmy do pewnych zmian. Z jednej strony pandemia to zagrożenie w działalności gospodarczej, a z drugiej możliwa szansa na przeprowadzenie swego rodzaju „porządków". Z badań PIE wynika, że dla 54 proc. firm pandemia nie miała istotnego wpływu i chcą kontynuować swoją działalność bez zmian, a tylko 3 proc. myśli o zakończeniu interesu. Reszta firm sygnalizuje wdrożenie zmian. Co trzecie przedsiębiorstwo chce zrobić to tylko w wybranych obszarach biznesu, a co dziesiąte planuje generalne „porządki".

O jakich zmianach myślą biznesmeni?

Przede wszystkim o inwestycjach w nowoczesne technologie: systemy do zarządzania pracą zdalną, rozwiązania automatyzujące pracę biurową, wykorzystanie robotów, nowoczesne technologie w wyposażeniu sklepów i inne. Z badań PIE wynika, że 75 proc. firm takie inwestycje realizuje, z czego jedna trzecia pod wpływem pandemii zwiększyła nakłady na tego typu rozwiązania. Nowoczesne technologie niejednokrotnie umożliwiły przedsiębiorcom funkcjonowanie podczas lockdownu. Z badań wynika, że ok. 40 proc. zapytanych firm podczas pandemii wykorzystywało sprzedaż online, a ok. 30 proc. inwestowało w oprogramowanie do pracy zdalnej. Zmiany w modelach biznesu polegały również na wprowadzaniu do oferty nowych produktów lub usług – ok. 40 proc. firm podjęło takie wyzwanie, a ponad połowa przedsiębiorców mocniej sobie uświadomiła, jak ważne są relacje z klientem, i postawiła na ich zacieśnianie.

Czy czas pandemii wpłynął na zwiększoną liczbę upadłości firm? W jakiej kondycji są obecnie przedsiębiorcy?

PIE monitoruje nastroje przedsiębiorstw od początku pandemii. W marcu 2020 r., gdy pojawił się koronawirus, tylko 27 proc. firm deklarowało płynność finansową pozwalającą na przetrwanie powyżej trzech miesięcy, rok później na taką płynność wskazywało już 53 proc. W ostatnim badaniu przeprowadzonym na początku listopada 2021 r. takich firm mieliśmy 60 proc. Jednocześnie zmniejszył się odsetek negatywnie oceniających swoją sytuację finansową (niedostateczną by funkcjonować nawet przez miesiąc) – z 19 proc. w marcu 2020 r., przez 8 proc. w marcu 2021 r., a obecnie do 3 proc. Nie zanotowaliśmy natomiast, by zwiększyła się liczba upadłości firm. Według danych Centralnego Ośrodka Informacji Gospodarczej w pandemicznym 2020 r. opublikowano w Monitorze Sądowym i Gospodarczym 587 upadłości. W roku 2019 było ich niemal tyle samo – 586. Znacznie więcej było ich we wcześniejszych latach: w 2018 r. – 615, a w 2013 r. nawet 888. W tym roku do końca września zgłoszono 322 upadłości przedsiębiorstw.

Których branż szczególnie dotknęła pandemia, a które miały pełne ręce roboty?

Te, które nie mogły funkcjonować i znaleźć alternatywy dla sposobu prowadzenia swojej działalności, ucierpiały najbardziej, np. hotelarstwo, gastronomia, branża eventowa, rekreacja i rozrywka czy też sektor beauty. Z kolei firmy kurierskie, spedycyjne, logistyczne miały sporo pracy. Na pewno zyskała też branża IT poprzez wzrost zainteresowania nowoczesnymi technologiami cyfrowymi.

Czy firmy chętnie korzystały z rozwiązań zaproponowanych przez rządzących: z tarcz antykryzysowych i innych form pomocy?

Państwowa pomoc umożliwiła funkcjonowanie przedsiębiorstw w trudnych warunkach i pozwoliła przetrwać okres zamknięcia gospodarki, pozwoliła też na w miarę gładkie przejście do prowadzenia biznesu po zniesieniu lockdownu. Z naszych badań wynika, że tylko w 2020 r. z tarcz antykryzysowych skorzystało 86 proc. firm. Najczęściej wykorzystywane i najlepiej ocenione są: zwolnienia ze składek ZUS, tarcza finansowa, dofinansowanie wynagrodzeń i składek na ubezpieczenie społeczne oraz obniżenie wymiaru czasu pracy lub praca zdalna. Warunkiem koniecznym uzyskania pomocy publicznej było utrzymanie poziomu zatrudnienia w przedsiębiorstwie. To pozwoliło na uniknięcie masowych zwolnień, a jednocześnie zachowanie płynności finansowej firm. Potwierdzają to wyniki naszych badań. Na początku listopada 2021 r. tylko 7 proc. firm planowało zwolnienia pracowników i tylko 4 proc. obniżenie wynagrodzeń.

Czego najbardziej obawiają się przedsiębiorcy – kolejnych lockdownów czy też prowadzenia firmy według nowych zasad?