Jarosław Gowin: Przygotowujemy plan odbudowy na czas po pandemii Covid-19

Dlaczego podjęto decyzję o odwołaniu narodowej kwarantanny?

Kilkanaście dni temu premier Morawiecki wskazał precyzyjne wskaźniki skali zachorowań, po przekroczeniu których rząd wprowadzi szerokie obostrzenia gospodarcze. Na szczęście krzywa wzrostu zakażeń uległa wypłaszczeniu. To sukces nas wszystkich, bo na tym etapie epidemii najwięcej zależy od sumy indywidualnej odpowiedzialności każdego z nas. Zamknięcie gospodarki na skalę porównywalną do wiosennego byłoby dramatem. Zagrażałoby istnieniu tysięcy firm, setek tysięcy miejsc pracy, a na pewno zadłużyłoby Polskę na kolejne przeszło sto miliardów i doprowadziło do spadku poziomu życia polskich rodzin. Dlatego taki krok to ostateczność. Mam nadzieję, że największe natężenie zachorowań mamy za sobą. Gdyby jednak sytuacja epidemiczna się pogorszyła, najpierw należałoby wprowadzić kolejne obostrzenia w pozazawodowych kontaktach międzyludzkich, a dopiero na samym końcu ograniczać aktywność zawodową.

Wchodzi w grę ograniczenie mobilności obywateli, np. wprowadzenie godziny policyjnej?

Godzina policyjna kojarzy się jak najgorzej, zwłaszcza ludziom mojego pokolenia. Nie było takich dyskusji podczas posiedzeń rządu. Jeśli chodzi o inne ograniczenia w kontaktach międzyludzkich, to one już dzisiaj są surowe. Widzimy jednak, że niektóre kraje, jak ostatnio Austria, idą w obostrzeniach znacznie dalej. Chcemy tego scenariusza uniknąć, ale zupełnie wykluczyć go nie można.

Był konsensus w rządzie co do wartości wskaźnika, przy którym wprowadzona miałaby być narodowa kwarantanna?

To efekt podwójnych narad – Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego oraz rady medycznej działającej przy premierze Morawieckim.

W rządzie są spory, jak walczyć z pandemią?

Nie ma sporów. Są dyskusje, ważenie racji. Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że trzeba walczyć o każde ludzkie życie. I wszyscy jesteśmy świadomi, że zamknięcie gospodarki to ostateczność. Jako minister odpowiedzialny za gospodarkę i ktoś, kto na początku pandemii życzliwym okiem obserwował eksperyment szwedzki, najsilniej artykułuję argumenty przeciwko dalszym obostrzeniom gospodarczym. Ale mam przekonanie, że nikt z członków rządu nie chce takich decyzji.

Kiedy będą luzowane restrykcje, jeśli wskaźniki zakażeń będą malały? Właściciele sklepów meblowych czekają na otwarcie. Dzieci klas 1-3 uczą się w domach, ale zerówki, przedszkola, żłobki działają. Tu brak konsekwencji.

W sobotę wraz z premierem Morawieckim odbyliśmy telekonferencję z branżą meblową – nie tylko przedstawicielami sklepów, ale także producentów mebli. Ta branża jest ilustracją sukcesu polskich przedsiębiorców. Nasze meble podbijają rynki w całej Europie, a w czasach pandemii polskie firmy skutecznie weszły na rynek amerykański. To była dobra rozmowa. Wypracowaliśmy protokół dodatkowych obostrzeń sanitarnych, określiliśmy poziom zachorowań, przy którym możliwe będzie poluzowanie obostrzeń, ustaliliśmy precyzyjny harmonogram. Jeśli sytuacja epidemiczna będzie się poprawiać, odmrażane będą kolejne branże. Zdajemy sobie sprawę, jak ważny dla handlu, ale i dla całej gospodarki, jest grudzień. Działania rządu obliczone są na to, by w ciągu dwóch tygodni stopniowo wycofywać się z ograniczeń. Za wcześnie jednak przesądzać, czy będzie to możliwe. Co do edukacji decyzję o otwarciu szkół od 1 września uważam za słuszną. Nawet w krajach, w których obostrzenia są dużo surowsze niż w Polsce, np. we Francji czy Wielkiej Brytanii, szkoły pozostają otwarte. Kontakty z rówieśnikami to warunek integralnego rozwoju osobowości dzieci. Przy każdej decyzji o obostrzeniach stajemy przed trudnym wyborem. Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego uznał, że szkoły trzeba zamknąć, ale żłobki i przedszkola - nie. Są dwa powody. Po pierwsze młodsze dzieci chorują znacznie rzadziej, a przebieg choroby jest bardzo łagodny. Ale jest też rachunek ekonomiczny – zamknięcie żłobków i przedszkoli oznacza wyłączenie z pracy kolejnych setek tysięcy osób, bo jedno z rodziców musiałoby się poświęcić opiece nad dziećmi.

Czy w razie narodowej kwarantanny w grę wchodzi zamknięcie przedszkoli?

Lepiej zamknąć przedszkola niż fabryki. Dziś jednak nic nie wskazuje na taki scenariusz.

Co w takim razie co z feriami szkolnymi? W części województw miały się zacząć w połowie stycznia.

Na razie nie planujemy zmian. Tę decyzję min. Czarnek skonsultował zresztą z samorządowcami.

Powstają jakieś wytyczne epidemiologiczne dla firm? Na razie są dosyć ogólne, a trudno, by każdy szef firmy był epidemiologiem.

Proszę wejść na stronę naszego ministerstwa. Znajdzie tam pan wytyczne dotyczące poszczególnych branż. Podkreślam jednak, że są to zalecenia, a nie nakazy. Przedsiębiorcy to ludzie bardzo samodzielni w działaniach i odpowiedzialni. W ciągu ostatniego półrocza wypracowali bardzo dobre praktyki. Stopień przygotowania polskich firm do przeciwdziałania transmisji wirusa jest wysoki. To dodatkowy argument przeciwko zamykaniu gospodarki. Tym bardziej, że badania naukowe dowodzą, że zdecydowana większość zakażeń powstaje w kontaktach domowych lub towarzyskich.

Co z pomocą finansową dla firm, choćby dla zamkniętych galerii handlowych? Ile w sumie rząd może przeznaczyć na pomoc ze środków krajowych?

Wiosenna tarcza opiewała na kwotę ok. 150 mld zł. i była adresowana bardzo szeroko. Ponowny tak duży wzrost długu publicznego byłby trudny do udźwignięcia, a poza tym nieuzasadniony, bo większość branż daje sobie radę bez pomocy państwa, czyli – w ostatecznym rozrachunku – podatników. Teraz pomoc musi być precyzyjnie celowana. Trafi w pierwszej kolejności do branż, które zostały dotknięte ponownymi obostrzeniami. W dalszej kolejności pracujemy nad pomocą dla branż, które i bez obostrzeń znalazły się w krytycznym położeniu. W branży targowo-wystawienniczej obroty roczne spadły o ponad 90 proc. Fatalna jest sytuacja, jeśli chodzi o transport osób – liczę tu na inicjatywę ministerstwa infrastruktury. A co do instrumentów wsparcia branż dotkniętych ponownymi obostrzeniami, to w tym tygodniu Sejm ma przyjąć przygotowane pod patronatem MRPiT przepisy na nowo zawieszające ZUS i przywracające postojowe. W toku prac parlamentarnych uzupełnimy je o pierwszy z czterech nowych instrumentów, polegający na dotowaniu w branżach objętych obostrzeniami każdego etatu oraz umowy zlecenia w wysokości do 2 tys. zł. Te środki będą pochodzić z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Częściowo będzie je można uruchomić natychmiast, a w odniesieniu do firm, które wyczerpały limit pomocy de minimis, notyfikujemy to rozwiązanie w Komisji Europejskiej. Takiej samej notyfikacji wymagają trzy inne instrumenty, nad którymi pracujemy, np. stuprocentowe umorzenie subwencji z PFR.

Pozwolicie na umorzenie nawet gdy pracodawca nie może spełnić warunku utrzymania pełnego zatrudnienia?

Tak. Stawianie takiego warunku w odniesieniu do branż dotkniętych ponownymi obostrzeniami byłoby nierealistyczne. Kolejny instrument to wieloletnie kredyty udzielane przez PFR i gwarantowane przez BGK. Bierzemy pod uwagę także możliwość przynajmniej częściowego finansowania rat tych kredytów przez PFR. Trzeci instrument – idący najdalej i budzący ogromne zainteresowanie ze strony przedsiębiorców – to finansowanie przez PFR do 70 proc. kosztów stałych w branżach dotkniętych ponownym lockdownem.

W Sejmie trwa przerwa. Kuluary zaczynają wątpić, czy zbierze się w tym tygodniu.

Nie wyobrażam sobie takiego scenariusza. Nie wolno pozwolić sobie nawet na dzień dalszej zwłoki.

Niektórzy mikroprzedsiębiorcy skarżą się, że wzięli pożyczki pod warunkiem utrzymania działalności, a teraz po trzech miesiącach bez dochodu urzędy skarbowe grożą im skreśleniem z listy płatników VAT.

Weryfikowałem ten zarzut. Urzędy mają jedynie obowiązek zadania pytania o przyczyny zawieszenia sprawozdań vatowskich. Nie spotkałem się z przypadkiem groźby skreślenia z listy, choć oczywiście nie mogę wykluczyć nadgorliwości tego czy innego urzędnika.

Co z uwolnieniem kwot zatrzymywanych na kontach vatowskich?

To postulat, który dość często powtarza się podczas moich konsultacji ze środowiskiem przedsiębiorców. Według danych ministerstwa finansów nie ma jednak żadnych opóźnień w zwrocie VAT.

Jaki jest scenariusz na kolejne miesiące? Możemy się spodziewać kolejnych cykli zamrażania i odmrażania gospodarki w 2021 r.?

Działaniom rządu przyświeca strategia opisana w głośnym tekście Tomasa Pueyo „Hammer and the dance" („Młot i taniec"). Są okresy, kiedy w wirusa trzeba uderzyć młotem – to są czasy obostrzeń, a nawet szerokiego zamknięcia gospodarki. W momencie, gdy wirus się cofa, zaczyna się faza tańca – odmrożenia życia publicznego z możliwością powrotu do punktowych obostrzeń. W tej chwili rząd przygotowuje się z całą intensywnością do przeprowadzenia szeroko zakrojonych szczepień natychmiast po pojawieniu się skutecznej szczepionki.

Na ile jako wicepremier odpowiedzialny za pion gospodarczy liczy pan na unijny Fundusz Odbudowy i nową siedmioletnią perspektywę budżetową UE? Sygnalizowana przez polski rząd groźba weta przeraża przedsiębiorców i ekonomistów.

Z Funduszu Odbudowy Polska może uzyskać blisko 250 mld zł. Te środki są dźwignią niezbędną do powrotu na ścieżkę rozwoju. W lipcu Rada Europejska wypracowała rozumny kompromis. Niestety, mimo wysiłków prezydencji niemieckiej Parlament Europejski tak rozszerzył tzw. zasadę praworządności, że stwarza to realną groźbę pozatraktatowego i niekontrolowanego przez państwa członkowskie rozszerzenia kompetencji instytucji unijnych. Jednak ciągle jeszcze jest czas na wypracowanie rozwiązań, które uchronią całą Unię Europejską przed niepotrzebnym kryzysem.

Jest w tej sprawie wewnętrzna presja w Zjednoczonej Prawicy?

Znane jest stanowisko premiera Morawieckiego. Oficjalne stanowisko zajęła też Solidarna Polska. Partia, na której czele stoję, czyli Porozumienie, oczekuje teraz reakcji partnerów europejskich na list premiera. Zamówiłem ekspertyzy u wybitnych znawców prawa europejskiego. Dyskusja w partii jest jeszcze przed nami.