Hejt: najlepsze przepisy nie wygrają z mowa nienawiści

Premier Mateusz Morawiecki zaprosił szefów klubów i kół parlamentarnych na spotkanie w najbliższy piątek. Chce rozmawiać o zmianach legislacyjnych przygotowanych w resortach zdrowia i sprawiedliwości po śmierci prezydenta Pawła Adamowicza.

Czytaj także: RPO wytyka błędy prokuraturze. Podaje 30 przykładów hejtu

– Trzeba zrobić wszystko, żeby taki dramat się nie powtórzył – brzmi uzasadnienie spotkania. O pierwszych propozycjach ministrów zdrowia i sprawiedliwości na łamach „Rzeczpospolitej" już pisaliśmy. Po rozmowach z ekspertami polecamy też uwadze ministra Zbigniewa Ziobry zmiany w przepisach regulujących przepisy o mowie nienawiści.

Konieczna definicja

Co do jednego niemal wszyscy nasi rozmówcy są zgodni.

Po pierwsze: potrzebna jest definicja ustawowa mowy nienawiści, by organy ścigania precyzyjnie wiedziały, jakie czyny ścigać należy.

Wśród propozycji jej formuły pada przykład definicji zawartej w rekomendacji Komitetu Ministrów Rady Europy w kwestii wypowiedzi szerzących nienawiść. Niektórzy eksperci idą jeszcze dalej. Ponieważ to duży problem, wszelkie regulacje dotyczące mowy nienawiści powinny się znaleźć w oddzielnej, poświęconej tylko temu zagadnieniu, ustawie. Nie musi być długa, byle była precyzyjna.

Po drugie: zmianie powinien ulec kodeks karny pod kątem penalizacji za udział w organizacjach promujących nienawiść rasową lub podżegających do niej.

Po trzecie: należy znowelizować artykuły 119, 256 i 257 k.k. wprowadzające karalność za mowę nienawiści skierowaną do innych grup mniejszościowych, narażonych na dyskryminację, np. osób niepełnosprawnych.

Po czwarte: trzeba egzekwować obowiązujące prawo bez względu na to, kto dopuszcza się jego naruszenia. Należy poważnie traktować poselskie postępowania dyscyplinarne oraz piętnować wszelkie przejawy nienawiści i wykluczenia.

Po piąte: ściganiem takich przestępstw powinni się zajmować przeszkoleni w tych sprawach prokuratorzy. Pada pomysł utworzenia w prokuraturze specjalnych komórek do walki z mową nienawiści. Ale nie tylko. Walki z hejtem mają się też uczyć przyszli adwokaci i radcowie prawni.

Zgłoś u moderatora

Po szóste: trzeba wprowadzić dla usługodawców internetowych obowiązek zawiadamiania organów ścigania (policji, prokuratury) o działaniach stanowiących mowę nienawiści. Gdyby nie wywiązywali się z tego obowiązku, grozić by im miała kara administracyjna.

Punktem wyjścia do wprowadzenia zmian ma być kompleksowa analiza, jak prokuratura walczyła z mową nienawiści. Przyjrzeć się trzeba, jak realizowane są wytyczne prokuratora generalnego (Andrzeja Seremeta) z 26 lutego 2014 r. wydane w celu ścigania takiej przestępczości. Jeżeli analiza wykaże, że straciły na aktualności, należy je zaktualizować.

Prawnicy twierdzą, że dobrym otwarciem byłby też przegląd wszystkich umorzonych spraw przez prokuraturę w ostatnich trzech latach, w których możliwe było postawienie zarzutów promowania mowy nienawiści (lub związanych z tym gróźb karalnych).

Bez anonimowości

Nasi eksperci podsuwają także pomysły pozaprawne, które mają wspomóc walkę organów ścigania z hejtem. Należy podjąć konsekwentną i długotrwałą politykę wzajemnego szacunku, dostrzegając, że w ostatnich latach doszło do przekroczenia wszelkich granic wyznaczanych przez prawo i moralność.

Trzeba także uświadomić administratorom portali informacyjnych, że ciążą na nich obowiązki. Chodzi o moderowanie, filtrowanie czy usuwanie obraźliwych komentarzy.

O pozostałych propozycjach ministrów już pisaliśmy. Zbigniew Ziobro chce wprowadzić m.in. bezwzględne dożywocie i surowsze kary za napad z bronią w ręku. Łukasz Szumowski, minister zdrowia, proponuje wprowadzenie testów psychologicznych dla skazanych opuszczających więzienia oraz możliwości przymusowego leczenia skazanych z zaburzeniami (w zakładzie psychiatrycznym albo ambulatoryjnie).

Jak to jest ze ściganiem hejtu

Za mowę nienawiści uznaje się używanie wobec oponentów sformułowań wykluczających, dehumanizujących.