Magdaléna Vášáryová: Słowacki sen o Rosji, której nigdy nie było i nie ma

Czy Słowacja dryfuje na Wschód? Dlaczego wspiera Rosję i czy boi się Węgier? Kim jest premier Robert Fico? W najnowszym odcinku „Globalnego Chrząszcza” Jerzy Haszczyński rozmawia z Magdaléną Vášáryovą – byłą ambasador Słowacji w Polsce i wieloletnią obserwatorką polityki Europy Środkowej.  

Gość odcinka: Magdaléna Vášáryová

Magdaléna Vášáryová to postać nietuzinkowa. Najpierw socjolożka oraz aktorka teatralna i filmowa - pamiętana zwłaszcza z głównej roli w „Postrzyżynach” filmu Oscarowego reżysera Jiříego Menzla na podstawie prozy Bohumila Hrabala.  

Po upadku komunizmu trafiła na prośbę Václava Havla do nowej czechosłowackiej dyplomacji, objęła trudną i niebezpieczną placówkę w Wiedniu (dlaczego niebezpieczną? - opowiada w podcaście). Potem w dyplomacji słowackiej, w latach 2000-2005 była ambasadorem w Warszawie. Zasiadała w parlamencie słowackim. W 1999 roku kandydowała na prezydenta Słowacji. Napisała dotyczącą Polski książkę „Sąsiad o północy”.

Od lat krytykuje politykę obozu Roberta Ficy, który od ponad roku znowu jest premierem. Nasza rozmówczyni protestuje przeciw prorosyjskiemu kursowi, jaki obrała Słowacja pod wodzą Ficy. Podczas demonstracji w Bratysławie Fico, który niedawno odwiedził Władimira Putina, nazywany jest rosyjskim kolaborantem.

Dziwna przyjaźń Roberta Ficy i Viktora Orbána

Premier Słowacji Robert Fico i premier Węgier Viktor Orbán pozostają w bliskich relacjach politycznych. Obaj reprezentują nurt eurosceptyczny, otwarcie krytykują politykę Unii Europejskiej i wykazują skłonności do współpracy z Rosją. Vášáryová uważa jednak, że ich relacja nie jest wcale tak prosta, jak mogłoby się wydawać.  

– Orbán ma plan, Fico nie ma żadnego – mówi. 

Czy Węgry mają traumę po Trianon? I czy Robert Fico nie obawia się marzeń Orbána o Wielkich Węgrzech, bo kiedyś się bał, nie uznał niepodległości Kosowa zakładając, że to może być precedens? - pyta Haszczyński Vášáryovą, która zna osobiście węgierskiego premiera z jego liberalnych czasów i wciąż mówi o nim: „Viktor”.

Dlaczego Robert Fico odzyskał władzę?

Słowacja jest niepodległym państwem od 1993 roku, gdy pokojowo rozwiodła się z Czechami i przestała istnieć Czechosłowacja. Ponad połowa historii tego niepodległego kraju to rządy premierów Vladimira Mečiara i Roberta Ficy. Z powodu Mečiara Słowacja nie została przyjęta przyjęta do NATO w tym samym czasie co Polska, Czechy i Węgry. Politykę budzącą obawy Zachodu prowadzi teraz Fico, o którym Vášáryová powiedziała: „to taki młodszy Mečiar, tyle że zna angielski i wie, jak się posługiwać widelcem”.

W podcaście padają pytania, kto pomógł dojść Ficy do władzy i dlaczego tak długo udaje mu się ją utrzymać. W 2018 roku wydawało się, że jest skończony. Słowakami wstrząsnęło wówczas zabójstwo dziennikarza Jána Kuciaka, który w tekstach śledczych pisywał o Ficy i jego bliskich współpracownikach.

Vášáryová odpowiada na pytanie, czy wiemy już wszystko o zabójstwie Kuciaka?

Czytaj więcej

Polityka

Robert Fico przeszedł operację. Jego życie nie jest już zagrożone

Premier Słowacji, Robert Fico, przeszedł operację po zamachu na jego życie, do którego doszło 15 maja, w trakcie wyjazdowego posiedzenia rządu.

Słowacy o Rosji i Ukrainie. Wspomnienie o ojcu

Vášáryová opowiada o stosunku Słowaków do Rosji, o popularnym od XIX wieku panslawizmie, który potem stał się już tylko „panrusizmem”. Mówi, że ważni przedstawiciele kultury słowackiej wychwalali Rosję, zupełnie jej nie znając. - To sen o Rosji, która nigdy nie istniała i nigdy nie istnieje - dodaje.

Czy dzisiejsze społeczeństwo jest w przeważającej części prorosyjskie? I kiedy ukształtowało się słowackie podejście do Ukrainy i Ukraińców - o tym też jest w podcaście.

Vášáryová mówi o swoim ojcu, który za młodu był nauczycielem w Użgorodzie na Zakarpaciu (wtedy czechosłowackim, a po drugiej wojnie w granicach Ukrainy, najpierw radzieckiej, a teraz niepodległej). I prawdopodobnie po raz pierwszy po polsku opowiada o tym, dlaczego tak późno dowiedziała się, że mama w czasie drugiej wojny przesyłała kartki do ojca na front na Ukrainie. 

Słowacka armia u boku armii niemieckiej ruszyła na wschód, Słowacy dotarli nad Morze Azowskie. Prawie nikt o tym na Słowacji nie wie.

Kariera aktorska i rywalizacja z Meryl Streep

Magdaléna Vášáryová opowiada o swojej karierze aktorskiej, w teatrze i w kinie. O tym, że grała już jako nastolatka. „Blondynka, a miałam długie włosy i mało kilogramów, a takie dziewczyny są atrakcyjne”. 

Wspomina też o finałowym castingu do amerykańskiego filmu Alana Pakuli „Wybór Zofii” i 

o Meryl Streep, która ostatecznie zagrała główną rolę Polki w tej produkcji, choć nie wyglądała na Polkę, w przeciwieństwie do niej. 

Aktorstwo Vášáryová porzuciła po kilkunastu latach. Mówi w podcaście, czy tego żałuje?

Do czego potrzebny był język polski?

Magdaléna Vášáryová mówi, dlaczego podczas studiów socjologicznych zaczęła się uczyć języka polskiego (i serbsko-chorwackiego)? 

To był język akademicki, podkreśla, ten używany przez „normalnych ludzi” postanowiła poznać z telewizji. Przydatny był serial „Świat według Kiepskich”. 

Zapraszamy do wysłuchania całej rozmowy w „Globalnym Chrząszczu” na stronie podcasty.rp.pl oraz w serwisach streamingowych!