Spotkanie z bajką na jiczyńskim rynku

45 lat temu, 5 listopada 1967 roku, odbyła się premiera pierwszego odcinka serialu animowanego o rozbójniku Rumcajsie. Fragmenty tekstu z archiwum "Rzeczpospolitej", wrzesień 2008

Rozśpiewany, rozgadany, kolorowy, powiewający balonikami pochód rusza całą szerokością ulicy w stronę wysokiej kamiennej bramy prowadzącej na rynek. Na czele – potężny czarnobrody mężczyzna w zawadiackim czerwonym kapeluszu. Pozna go każde dziecko. To właśnie były jiczyński szewc, rozbójnik Rumcajs, we własnej osobie. To jego historia, opisana przez Vaclava Ctvrtka i zilustrowana przez Radka Pilara, rozsławiła Jiczyn na cały świat. Na rynku przebrane dzieci wyruszają poznawać dalsze atrakcje: wielka góra piachu do stawiania babek, czerwony zabytkowy wóz straży pożarnej, huśtawki i karuzele, warsztat z narzędziami do majsterkowania, stragany z zabawkami. Na scenie trwa koncert dziecięcych przebojów.

Jest Włóczykij z Muminków i Tygrysek z Kubusia Puchatka! Zgiełk i gwar wypełniają cały rynek. Może z okna pałacu stojącego przy rynku wyjrzy Książę Pan we fraku i białej peruce, krzycząc „sacrebleu!”?

Tymczasem na scenę wychodzi burmistrz – niepodobny całkiem do Humpala starosty – i uroczyście otwiera festiwal „Jiczyn – miasto bajki” („Jicin – mesto pohadky”). Co roku jiczyński rynek, całkiem taki jak w bajce, zapełnia się tłumem bajkowych gości. Przedstawienia teatralne, koncerty, warsztaty artystyczne, pokazy filmów, a nawet loty balonem trwają cały tydzień.

Śladami Rumcajsa

Wędrując po rynku w Jiczynie w zwykły dzień, nie zauważymy zbyt licznych śladów obecności Rumcajsa. Dopiero w sklepach z zabawkami i informacji turystycznej ujrzymy postacie z bajek, zresztą będą to bohaterowie większości dobranocek produkcji czechosłowackiej: Krecik, Żwirek i Muchomorek czy Makowa Panienka i rusałka Amalka. Ale skręcając w boczną uliczkę Pod Kostofrankem, trafiamy do Rumcajsowej sevcovni, czyli warsztatu szewskiego Rumcajsa, z czasów nim jeszcze został on zbójnikiem. W dwóch izbach umieszczone są figury Rumcajsowej rodziny oraz narzędzia, które wykorzystywał w pracy szewc – młotki, szydła, dratwy i kopyta szewskie. W pobliskiej wieży Valdickiej Bramy mieści się izba pamięci Radka Pilara, ilustratora opowieści o Rumcajsie.

Wspinaczka stromymi schodami kosztuje trochę wysiłku, ale warto go podjąć, by z wysoka spojrzeć na rynek zabudowany kolorowymi kamieniczkami. W pałacu hrabiego Albrechta Wallensteina, czeskiego wodza z czasów wojny 30-letniej, przedstawiciela jednego z najznakomitszych rodów szlacheckich i dobroczyńcy miasta, nie spotkamy bajkowego Księcia Pana, ale znajdziemy w nim muzeum regionalne. Oprócz zwykłych eksponatów w gablotach za szklaną szybą znajdziemy tu również takie, których można dotknąć, uruchomić, a nawet powąchać. Można tu tkać, pisać gęsim piórem po pergaminie, mleć zboże na żarnach, bawić się kukiełkami, a nawet poznać działanie barokowego fotoplastikonu czy raczej wcześniejszej jego wersji – latarni magicznej.

Przecisnąć się między zębami

Nie zostało ostatecznie stwierdzone, gdzie znajdował się Rzaholecki Las, w którym znalazł kryjówkę Rumcajs. Przypuszczalnie został on wymyślony przez Pilara. Ale prosto z Jiczyna możemy skierować się na północny zachód, by odwiedzić nieprzyjaciela zbójnika, Olbrzyma – rzezimieszka z Prachowskich Skał. To skalne miasto zbudowane z piaskowców obfituje w ciekawe formy skalne: samotne wieże, iglice i grupy bloków skalnych, a także tajemnicze parowy i rozpadliny.

Wędrujemy wśród skał, zatrzymując się na licznych punktach widokowych, zwanych po czesku vyhlidkami. Niekiedy z trudem przeciskamy się przez wąskie przejścia między skałami. Przy przechodzeniu przez Zęby Olbrzyma czujemy się mali jak wykałaczki. Wędrowanie w tak urozmaiconym terenie jest tak zajmujące, że dzieci zapominają o zmęczeniu, zwłaszcza gdy szukamy znanych z bajki miejsc i przypominamy sobie kolejne przygody Rumcajsa.

Leśne rzeźby

Nieco mniejsze od Prachowskich Skał jest Hruboskalsko. Wędrówkę zaczynamy spod zamku Hruba Skala pochodzącego z XV w., obecnie mieszczącego elegancki hotel. Spacerując przez malowniczy las, mijamy ciekawe formy skalne (jak np. stojący przed rzędem skał pojedynczy filar zwany Kapelmistrzem). Szlak prowadzi nas do kamiennego mostu z figurami świętych, za którym widać już mury średniowiecznego zamku Valdstein, uważanego za najstarszy w regionie.

Zamek bywał siedzibą szlachetnych rodów (w tym wspomnianych Wallensteinów, panów jiczyńskiego pałacu) i rycerzy-rabusiów, a przetaczające się pod jego murami bitwy, potyczki i oblężenia już w XV w. sprawiły, że nie nadawał się do zamieszkania. Dziś ruiny są pokryte dachem, wewnątrz znajduje się kilka komnat umeblowanych zabytkowymi sprzętami. W zamku zwiedzamy też barokową kaplicę św. Jana Nepomucena z 1722 r.

Wracając, skręcamy ze szlaku w nieoznaczoną ścieżkę, aby dotrzeć do Kopicowej Zagrody. Jest to jeden z najbardziej znanych zabytków rzeźby ludowej w Czeskim Raju, jak nazywa się ten region. Mieszkał tam artysta samouk Vojtech Kopic, który w wolnym czasie wykuwał w okolicznych skałach płaskorzeźby. W ten sposób wokół jego zagubionej w lesie chaty powstały wizerunki świętych, bohaterów narodowych, zwierząt, aniołów, a także scenki rodzajowe, budowle i organy.