Jerzy Haszczyński: Wciąż czekamy na prawdziwą maturę w NATO

Niemiłe zadanie psuć jubileuszowy nastrój, ale cóż robić, nie ma wyjścia.

Tak, jesteśmy – Polska wraz z Czechami i Węgrami – 25 lat w sojuszu północnoatlantyckim, inne zaś państwa naszego regionu dwie dekady. A NATO to najsilniejszy sojusz militarny na świecie – i dziś, i w ogóle. Ostatnio się rozrósł o Finlandię i Szwecję, czyniąc Morze Bałtyckie jego niemal wewnętrznym akwenem.

Europę Środkowo-Wschodnią przygniata klątwa sowieckiej dominacji

To wszystko prawda. Ale prawdą jest też to, że członkowie NATO z naszego regionu są trochę inni niż ci dawni, z prawdziwego Zachodu. Nadal przygniata ich klątwa sowieckiej dominacji, choć Związek Radziecki nie istnieje już ponad 32 lata. Raczej nie ciąży natomiast na najświeższych członkach, Finlandii i Szwecji, mimo że Moskwa i przeciw ich przyjmowaniu wygłaszała wrogie komentarze, rzucała groźby.

Czytaj więcej

Komentarze

Jędrzej Bielecki: Polska w NATO – drugiej takiej szansy już nie będzie

Słaba Rosja, prezydent USA podatny na argumenty Warszawy, Polska zjednoczona w drodze na Zachód, Europa na gospodarczej fali: takie okoliczności poszerzenia NATO już się nie powtórzą.

Można to nazwać członkostwem drugiej kategorii, można też traktowaniem Polski, państw bałtyckich i innych z Europy Środkowo-Wschodniej jak nie w pełni dorosłych – takich, którym nie można powierzyć wszystkiego, co należy się tym prawdziwie dojrzałym.

Wychodzi to na jaw w kluczowych momentach. Drugiej kategorii okazywaliśmy się wtedy, gdy z powodu rosyjskiej agresji na wschodzie pojawiał się problem rozmieszczenia stałych baz w naszym regionie. Ważni, starzy gracze nie zgodzili się na to w 2014 roku, kiedy Moskwa anektowała Krym i rozpoczęła agresję na wschodzie Ukrainy. Można powiedzieć, że wtedy jeszcze nie byliśmy dorośli – Polska 15 lat w sojuszu, państwa bałtyckie jeszcze mniej.

Teraz już jesteśmy – ćwierć wieku w polityce to naprawdę dużo. To więcej niż epoka między pierwszą i drugą wojną światową.

Po inwazji rosyjskiej na Ukrainę w 2022 roku w naszym regionie pojawiły się tysiące żołnierzy z bardziej zachodnich krajów sojuszu. Ale czy są oni w takich samych bazach, na takich samych zasadach – nie mówiąc już o liczbie – jak na przykład Amerykanie w Niemczech? Obecna administracja USA twierdzi, że obecność ich wojsk w Polsce jest stała. Ale już jeżeli chodzi o program nuclear sharing, czyli udostępnienie amerykańskiej broni jądrowej sojusznikom – nie chce nas nim objąć. Choć odstraszanie nuklearne, które jest celem programu, jest szczególnie istotne dla państw leżących bliżej Rosji niż dla objętych nim na przykład Belgii czy Włoch.

W sumie: nadal nie ma jednoznacznego pożegnania z Aktem Stanowiącym o stosunkach NATO–Rosja (z 1997 roku), mówiącym o tym, że we wschodniej części sojuszu nie będzie stałych znaczących sił bojowych. Nie ma – mimo że Moskwa pod wodzą Putina swoje zobowiązania dawno już podeptała.

Najważniejsi z dawnego Zachodu nie chcą mieć sekretarza generalnego NATO z krajów flanki wschodniej

O tym, że my, środkowo-wschodni Europejczycy, nie zostaliśmy jeszcze dopuszczeni do grupy w pełni dorosłych i dojrzałych, że nie zdaliśmy jeszcze prawdziwej NATO-wskiej matury, świadczy wybór nowego sekretarza generalnego sojuszu, który ma w połowie roku zastąpić Norwega Jensa Stoltenberga. Amerykanie, Brytyjczycy, Niemcy i Francuzi – czyli najważniejsi – wsparli kandydaturę długoletniego premiera Holandii Marka Ruttego, szukającego pracy po przegranych wyborach. Nie wzięli pod uwagę sączonych nawet przez prawdziwie zachodnich publicystów i ekspertów podpowiedzi, że czas na pierwszą kobietę na tym stanowisku albo kogoś z naszego regionu. A takie kandydatury są – z Estonii czy Łotwy.

Czytaj więcej

Komentarze

Wschodnia flanka drugiej kategorii

Nowym sekretarzem generalnym NATO ma zostać Holender Mark Rutte. Nie pochodzi z nowych państw członkowskich, nie spełnia innych nieoficjalnych warunków, o których się mówiło. Nie przyjeżdża po wsparcie do Polski. Ale mieszka z dala od Rosji.

Może szkoda, że Polska sama kogoś nie wystawiła, pewnie taką kandydaturę byłoby trudniej odrzucić niż szefowej estońskiego rządu czy byłego premiera Łotwy – powiedzmy, że ze względu na niewielkie siły zbrojne ich krajów. Choć z drugiej strony w ostatniej chwili pojawiła się kandydatura prezydenta Rumunii, kraju numer dwa w naszym regionie, ale to niczego nie zmieniło w nastawieniu starych członków NATO.

Mark Rutte ostatnio dwoi się i troi, by pokazać, że nadaje się na sekretarza generalnego czasu wojny u bram NATO – zapowiedział przekazanie Ukrainie nowoczesnych myśliwców F-16, odwiedził Kijów i Charków u boku Wołodymyra Zełenskiego. Co pomaga zapomnieć, że wiele lat ignorował zagrożenie ze strony Rosji, nawet po tym, jak jej ludzie zestrzelili samolot z prawie dwiema setkami holenderskich obywateli na pokładzie. I że z zapałem uczestniczył w „biznesowym projekcie” Nord Stream.

Na korzyść Ruttego ma też przemawiać to, że dobrze sobie radził w kontaktach z Donaldem Trumpem i w razie jego prawdopodobnego powrotu do władzy mógłby nawet „uratować NATO” – jak niedawno sugerowało „Politico”. Holender sam zresztą powiedział w lutym na monachijskiej konferencji bezpieczeństwa, że trzeba „przestać jęczeć, marudzić i narzekać” na Trumpa, bo to Amerykanie wybiorą sobie prezydenta, a my, Europejczycy, musimy współpracować z tym, kto będzie u władzy w Waszyngtonie. Brzmi pragmatycznie, choć nie ma pewności, czy Trump – tak wyczulony na sprawę wykorzystywania Ameryki przez sojuszników – przeoczyłby, że Holandia, którą kilkanaście lat rządził Rutte, nie wydaje na obronę zalecanych 2 procent PKB.

Czytaj więcej

Polityka

Kto stanie na czele NATO? W grze premier Estonii i premier Holandii, zdecydują USA

Dwoje polityków z państw bałtyckich chce być sekretarzem generalnym sojuszu. USA zdecydują, czy nastał już czas na kandydata z byłego bloku sowieckiego.