Noemi jest córką konsula honorowego w Brazylii, którego wojna zastała za Atlantykiem.

Piękna, rozpieszczona, nawykła do luksusu i nieodpowiedzialności jedynaczka, osierocona w dzieciństwie przez matkę, od początku tych groźnych dni prowokuje los zuchwałą niefrasobliwością.

– Na czym ona polega? – pyta oficer, a chorąży Brofman odpowiada, że na nieposłuszeństwie.

Nie zaciemnia mieszkania podczas nalotów. Nie schodzi do piwnicy. Po pokojach wędruje w japońskim szlafroku. I całymi godzinami ogląda swoją porcelanę.

– Kim dla niej jesteś? – pyta oficer, a Brofman odpowiada, że narzeczonym.

Ale w głosie młodego żyda jest raczej smutek niż duma.

Podporucznik rozumie, dlaczego zawsze o świcie Brofman stawia się przed nim z zafrasowaną miną, świadczącą o rozdarciu między obowiązkiem a uczuciem. Nocami wymyka się do narzeczonej.

Po południu przybywa na motocyklu kurier ze sztabu dywizji z rozkazem wstrzeliwania się baterii w kwartał zamknięty ulicami Zajęczą i Czerwonego Krzyża. Koncentracja wojsk na przedpolu stolicy się nie powiodła. Lewa strona miasta być może zostanie poddana, a linia obrony oprze się na Wiśle.

Podporucznik informuje chorążego Brofmana, że dom jego narzeczonej znajdzie się w centrum ostrzału własnych baterii i że tym razem nie ma żartów.

– Czemu pan to mówi Brofmanowi, panie poruczniku. Brofman to wie i bez pana. Niech pan to powie Noemi.

– Kiedy? – pyta zdziwiony oficer.

– Dopóki jest most – odpowiada Brofman.

* * *

Jeżeli dojrzałość może o czymś takim pomyśleć lub zamarzyć, to tylko niedojrzałość może to urzeczywistnić.

I urzeczywistnia.

Młodzi mężczyźni przechodzą most o zmroku.

Noemi prezentuje ten rodzaj sennej zmysłowości, który mężczyzn natychmiast odpowiednio usposabia.

Przyjmuje ich półnaga, niezawstydzona, prowokująca i dopiero wyraźny ślad zażenowania, a nawet popłochu, rysujący się na twarzy Brofmana skłania ją do powściąg-liwości.

Przebiera się w długą suknię, pod którą jej dziewczęce ciało zapowiada niedaleką już zażywność, a na ramiona zarzuca chustę.

Od otwartych na balkon drzwi ciągnie wieczornym chłodem.

– Czy to wszystko? – pyta Noemi.

– Nie rozumiem – odpowiada podporucznik.

– Czy to wszystko, z czym pan przybył? – powtarza pytanie dziewczyna, gdy młody oficer, siląc się na zasadniczy ton, nakazuje jej podporządkowanie się ogólnie przyjętym rozporządzeniom.

– Wyobraź sobie, Noemi – wykrzykuje skwapliwie Brofman – że pan porucznik był uprzejmy...

– Zapali pan playersa? – dziewczyna patrzy migdałowymi oczyma na oficera.

Ten przygląda się jej dłoniom. Nigdy nie widział tak wiotkich i nerwowych rąk, z cienkimi przegubami, po których, w zależności od gestu, przesuwają się w dół lub w górę bransoletki.

– Nie rozumiem – powtarza podporucznik

– Mój Boże! – Noemi zatacza rękoma łuk. – Jakże udało się panu zostać oficerem?

Brofman wybucha nerwowym śmiechem, po chwili śmieją się Noemi i podporucznik.

Ale tak serio to dziewczyna bardzo boi się tej wojny. Co na przykład będzie z playersami, tymi w czarnych kartonowych pudełkach ze złotym tłoczeniem. Czy to możliwe, że ich zabraknie? Albo na przykład...

– Nie błaznuj – przerywa jej Brofman. – I pogaś światła.

– Brofman ma rację – dodaje podporucznik. – Powinna pani zgasić lampę.

– Pod warunkiem że pozwolicie mi zapalić świece – godzi się Noemi.

Zbliża się do ceramicznych trójdzielnych lichtarzy i zapala knoty.

– Czy to możliwe – pyta obrócona do mężczyzn tyłem – że świec też nie będzie?

Żaden jej nie odpowiada.

Młody oficer wbija wzrok w mocno zarysowane pod szkarłatem sukni pośladki i smukłą kibić wyrastającą z nich jak kwiat ku pełnym, może już zbyt pełnym, ramionom.

Podniecenie zaognia mu twarz. Nie ukrywa swego apetytu przed Brofmanem.

Noemi oprowadza go po mieszkaniu. Jest duże, przytłaczające, senne. Wazony, dywany, narzuty, kilimy, masywne meble, obrazy w złoconych ramach. Ślady kilku pokoleń.

Oficer zatrzymuje się na dłużej w bibliotece.

– Lubi pan książki? – pyta Noemi.

Oficer potwierdza.

– A ja nie.

– Czemu?

– Zawsze jest na nich kurz. Dlatego wolę porcelanę. Napije się pan herbaty?

Podporucznik muska końcami palców grzbiety książek, jakby chciał się przekonać, czy dziewczyna ma rację, a ona przykrywa jego dłoń swoją dłonią.

Oficer obejmuje ją w talii i gwałtownie przytula.

Dziewczyna odwraca twarz. Delikatnie, lecz stanowczo wyzwala się z uścisku.

* * *

Do herbaty zasiadają we troje. Porcelana serwska czy coś w tym rodzaju. To przez tę herbatę Noemi nie schodzi do piwnicy. I przez tę porcelanę. Zawsze po południu pije herbatę. Czy w piwnicy byłoby to możliwe? I czy możliwe jest, by zostawić coś tak kruchego i bezbronnego wobec wojny jak porcelana?

A przecież do piwnicy jej nie zabierze. I jak by porcelana wyglądała w piwnicy? I jak ona sama, Noemi, by wyglądała? Czy ona w ogóle pasuje do piwnicy? A co z perfumami, szminką, pudrem? Lubi robić makijaż. Nie musi, ale lubi. Przed dużym lustrem łazienkowym. Nie jakimkolwiek lub jednym z tych obrzydliwych lusterek na metalowych podstawkach, tylko przed dużym kryształowym lustrem w mahoniowej ramie. Czy takie lustro jest w piwnicy? No a gdyby nawet jakimś cudem było, to czy można by się w nim przejrzeć? I jaką twarz pokaże? Panie poruczniku, proszę odpowiedzieć?

Oficer odpowiada:

– Wina bym się napił, Noemi.

Miażdży zamaszyście niedopałek playersa w majolikowej popielniczce. Jest w uderzeniu. Gesty ma szerokie i pewne. Rozgościł się i poczuł.

– Burgund, rocznik trzydziesty siódmy. – Dziewczyna unosi dłonie i bransoletki, jedna po drugiej spadają ku łokciom.

Brofman jest niespokojny. Czy nie za długo są poza baterią?

Oficer poklepuje go po kościstym kolanie. Jest w tym pobłażanie, protekcjonalność, niepodważalna wyższość, cała kawaleryjska polskość.

– Znam ten rocznik – powiada nonszalancko. – Dużo słońca, ale chłodno, dlatego bukiet bogaty, lecz płytki.

Noemi przynosi wino i szklanki. Ale napełnia tylko jedną i podaje oficerowi.

– A wy?

Dziewczyna rozkłada ręce w odpowiedzi i bransoletki uderzają o siebie jak kastaniety. Mówi, że panowie zawsze lubili młode żydówki. Jakże jej było?

– Komu? – pyta podporucznik.

– Niechże pan nie udaje.

– Chryste...

– Młodej kochance pańskiego ojca? Raisa, Chaja, Judyta? A może Noemi lub Naomi?

Oficer parska śmiechem, trzepiąc się dłońmi w udo.

– To było Podole?

– Wołyń – odpowiada oficer. – Skąd to wiesz?

– Noemi wie wszystko – oczy dziewczyny stają się wąskie i surowe.

Przeciągające się milczenie. Oficer stropił się nieco. Spojrzał tu i tam. Położył dłoń na ramieniu młodego żyda i rzekł coś na swoje usprawiedliwienie. Bez urazy, lecz czasami go ponosi.

Konwencja, ale dobre i to.

Dziewczyna napełnia pozostałe szklanki winem. Proponuje, by Brofman zagrał coś na fortepianie.

* * *

Noc.

Drzwi ciągle otwarte na balkon. Tiulową firankę zagania do środka. Brofman gra modne standardy. „Mały żigolo", „Sewastopolski walc", „Ostatnia niedziela", coś z Wertyńskiego.

Oficer tańczy z Noemi. Jest w jakiejś pozaprzestrzeni i bezczasie. Jak u czarodziejki. Dziewczyna mówi mu szeptem, że ma sen. Od kilku nocy ten sam. Obsesyjny, wyraźny, natrętny. Oficer obojętnie pyta o jego treść. Noemi nie odpowiada, przytulając się do mężczyzny, jakby w nim, a może tylko w tym geście, szukała ratunku.

Brofman dostrzega ten gest. Jego wrażliwa twarz smutnieje jeszcze bardziej.

Palce zawisają nad klawiaturą. Muzyka milknie. Noemi, ciągle w uścisku oficera, odchyla się i posyła narzeczonemu uśmiech, któremu niepodobna się oprzeć.

– Brofman to dobry człowiek – szepce oficerowi do ucha. – Najlepszy, jakiego znam. Ale go nie kocham.

Słowa dziewczyny jeszcze bardziej ośmielają młodego mężczyznę. Rozogniony, wyzwolony i bezkarny, obsypuje ją pocałunkami.

Brofman pochyla głowę nad klawiaturą. Powiew powietrza z balkonu gasi jedną ze świec. Z ulicy słychać warkot motocykla, a zza rzeki – krótką maszynową serię.

Dziewczyna dodaje, że nie kocha nikogo. I że to się nie zmieni. Nie chce, by ją pamiętano, wspominano, żałowano.

Ale oficer nie słucha, owładnięty namiętnością.

– Chodź... – prosi, gdy dziewczyna wymyka mu się z uścisku.

– Nie – odpowiada Noemi.

Kryje się w pajęczynie firanki.

Brofman nie przestaje grać, a jego ptasia głowa znika coraz bardziej w uniesionych wiotkich ramionach.

– Lubi pan życie, poruczniku? – Dziewczyna nie wychodzi zza firanki.

– Jakie?

– Bywa pan wzruszająco niemądry, panie poruczniku, ale to nic, nawet w mężczyznach to lubię – dziewczyna uśmiecha się smutno. – Pytam o pańskie życie.

– Wyjątkowo, Noemi.

– A gdyby je panu ktoś próbował odebrać?

– Odradziłbym mu taki pomysł – oficer się zachmurzył, zacisnął szczęki i był naprawdę cholernie atrakcyjny w swej niedojrzałości. – Ktokolwiek by to był, Noemi. Ktokolwiek by to był.

Gdy klawisze wyczarowują, jakby od niechcenia i jakby wbrew sobie, „Miasteczko Bełz", Noemi podbiega do fortepianu i zatrzaskuje pokrywę tak, że Brofman w ostatniej chwili umyka z palcami.

* * *

– Nie powinniśmy tu już przebywać, panie poruczniku – mówi Brofman wtulony w fotel, z głową na ramieniu dziewczyny. – W końcu mamy wojnę.

Ale nie rusza się z miejsca.

Oficer z papierosem przyklejonym do warg brzdąka na fortepianie jakieś preludium Chopina. Fałszuje, poprawia się, znów fałszuje.

– Suchotnicza muzyka – odzywa się Noemi.

– Słucham?

– Tołstoj twierdził, że Chopin to taka suchotnicza muzyka.

– Coś w tym jest – godzi się oficer. – Proszę nam opowiedzieć ten swój sen, Noemi.

Dziewczyna odpowiada, że to nie jest możliwe. Są sny, które się pamięta, ale których nie można opowiedzieć; dzieje się tak wtedy, gdy brakuje słów, by je oddać. Gdy nie ma na świecie takich słów.

– Rozumie pan, poruczniku?

– Co?

– Że nie ma na świecie takich słów; w żadnym języku. Może kiedyś będą, na przykład po tej wojnie. Ale na razie nie ma.

Brofman unosi głowę z ramienia dziewczyny i przypatrując się z trwogą jej zmysłowemu profilowi, pyta:

– Czemu ty mnie tak martwisz, Noemi? Czemu ty mnie tak bardzo martwisz?

– Znałabym je, panie poruczniku, gdyby były.

Nic nie jest przeznaczone narzeczonemu, żadne wyjaśnienia, gesty, spojrzenia, żaden z uśmiechów. Nic, co by mógł zapamiętać, do czego mógłby się odwołać, do czego mógłby się przywiązać i co mógłby kiedyś opowiedzieć; jakby ten młody, kruchy, delikatny, ale przecież pełen zapału mężczyzna był w oczach dziewczyny nieodwracalnie jałowy, bezpłodny, stra-cony.

Do świtu godzina, dwie. Daleka poświata od jakichś łun. Zbliżający się do miasta pomruk detonacji. Od otwartych na balkon drzwi ciągnie chłodem.

– Coś w tym jest – powtarza oficer i nie wiadomo, czy odnosi się to do snu, słów, jakich jeszcze nie ma, skargi Brofmana czy do Chopina.

Jakby życie zwolniło go nagle ze wszystkich obowiązków, które jeszcze kilka godzin wcześniej tak mu pasowały. Więc gdy chorąży Brofman zakręcił się nerwowo po salonie, wskazał drzwi otwarte na balkon, a za nimi rzekę, a za rzeką baterię, podporucznik tylko się roześmiał.

* * *

Świt.

Młodzi ludzie przygaśli, poszarzeli, zbrzydli. Noemi ma głębokie cienie pod oczyma, Brofman wydaje się jeszcze mniejszy i chudszy, policzki oficera zarosły przez noc twardą szczeciną.

Umowa stoi.

Kiedy baterie rozpoczną wstrzeliwanie się w kwartał, Noemi przewiąże balkonową firankę czerwoną kokardą. Będzie to oznaczać, że jest w mieszkaniu i że pociski mają omijać jej dom, atakując kwartał z obydwu boków. Kiedy wstążka zniknie, znaczyć będzie, że Noemi zeszła do piwnicy i ostrzał przenosić można ze skrzydeł ku centrum, nie narażając życia dziewczyny.

– Tylko proszę nie nadużywać naszej cierpliwości – powiada podporucznik i wbrew jego woli brzmi to sucho i oficjalnie, jakby ostrzeżenie mogło usprawiedliwić całonocną dezercję.

– W końcu mamy wojnę – podobnym tonem dodaje Brofman.

Noemi jest pokorna i pogodzona z losem. Łasząc się do narzeczonego, zapewnia, że będzie mądra, rozsądna, posłuszna.

– Obiecujesz, Noemi?

– Obiecuję, Chaim.

Młodzi mężczyźni wychodzą.

W drzwiach oficer się odwraca, by strzelić obcasami i zasalutować, ale daje spokój, gdy widzi, jak zmęczoną twarz dziewczyny rozjaśnia na moment szelmowski uśmiech.

Brofman uśmiechu nie zobaczył.

Bo się nie odwrócił.

Eustachy Rylski jest jednym z najwybitniejszych polskich prozaików. Zadebiutował po czterdziestce dyptykiem „Stankiewicz. Powrót", który uznano za literackie objawienie. Później wydał m.in. powieści „Warunek", „Człowiek z cienia" i „Obok Julii". Pisał też sztuki dla Teatru Telewizji, najbardziej znane to: „Chłodna jesień", „Netta" i „Wilk kazański". Zbiór opowiadań  „Szara lotka" za kilka dni ukaże się nakładem wydawnictwa Wielka Litera