Wybrali drogę na skróty i nie zdali

Większość negatywnych ocen na egzaminie notarialnym otrzymali aplikanci pozaetatowi lub osoby dopuszczone bez aplikacji, którym brakuje przygotowania praktycznego – pisze notariusz Artur Kędzierski.

Na łamach „Rzeczpospolitej" ukazał się artykuł poświęcony wynikom tegorocznego egzaminu notarialnego. Opatrzony był kontrowersyjnym, z punktu widzenia samorządu notarialnego, komentarzem dyrektora Departamentu Zawodów Prawniczych i Dostępu do Pomocy Prawnej w Ministerstwie Sprawiedliwości. Trudno nie zgodzić się z twierdzeniem, że wyniki egzaminu, szczególnie dla obszaru izb notarialnych w Lublinie i Warszawie, skłaniają do refleksji. Jednak wnioski, do jakich te przemyślenia prowadzą notariuszy i organizatorów egzaminu, czyli Departament Zawodów Prawniczych, są zgoła odmienne.

Pechowy rocznik

W tym roku przed trzema komisjami egzaminacyjnymi dla obszaru izb notarialnych warszawskiej i lubelskiej stanęło 180 osób, z czego 35 to aplikanci z rocznika 2011. Rocznika, którego nie waham się nazwać pechowym. To on ponosi główny ciężar zmian w organizacji szkolenia notarialnego, które są wynikiem wejścia w życie tzw. ustawy deregulacyjnej.

To jedyny rocznik, który odbywa starą dwuipółroczną aplikację, a jednocześnie zwolniony został z obowiązku odbycia asesury – najważniejszego i najbardziej efektywnego, bo praktycznego okresu przygotowania do wykonywania profesji notariusza. Co z tego wynika? Otóż wszystko wskazuje na to, że aplikanci 2011 to najsłabiej przygotowany do wykonywania zawodu rocznik w niemal 25-letniej historii odrodzonego notariatu.

Przez deregulację

Nie najlepsze wyniki spowodowane są przede wszystkim wadliwym rozwiązaniem legislacyjnym umożliwiającym odbywanie aplikacji w trybie pozaetatowym. Spośród 35 aplikantów z rocznika 2011, którzy przystąpili do egzaminu w Warszawie, zaledwie siedmiu odbyło aplikację etatową w pełnym wymiarze. Różnice pomiędzy aplikacją etatową i pozaetatową po zniesieniu ustawą „deregulacyjną" asesury wyglądają następująco:

aplikacja etatowa to 500 dni szkolenia w kancelarii notarialnej i 125 w sądach wieczystoksięgowych oraz gospodarczych;

aplikacja pozaetatowa to 100 dni szkolenia w kancelarii i 25 w sądach.

Umożliwienie odbywania aplikacji w trybie pozaetatowym to tworzenie swego rodzaju złudzenia, że zawodu prawnika można się nauczyć eksternistycznie. Takie, całkowicie błędne, założenie brutalnie weryfikuje egzamin – czego dowodzą chociażby tegoroczne wyniki. Większość negatywnych ocen otrzymali aplikanci pozaetatowi lub osoby dopuszczone do egzaminu bez aplikacji, którym brakuje przygotowania praktycznego. O tym, czy aplikant odbywa aplikacje etatową czy pozaetatową, nie decyduje „sam samorząd", lecz kandydat do zawodu. Warszawska Izba Notarialna skupia ponad 500 notariuszy. Trudno wyobrazić sobie sytuację, w której z grupy liczącej 35 osób zaledwie siedmiu osobom udaje się znaleźć zatrudnienie. Każdy kandydat, który chce znaleźć patrona, jest w stanie to zrobić.

Negatywnie na wyniki wpłynęła także możliwość wielokrotnego przystępowania do egzaminu notarialnego – osoby, które bez powodzenia próbują go zdać po raz kolejny, zaniżają średnią.

Powyższe tezy potwierdza stopień zdawalności osób, które do egzaminu przystępują bezpośrednio po aplikacji etatowej. Ponad połowa, a w niektórych izbach nawet 2/3 tej grupy, złożyła egzamin z wynikiem pozytywnym, co jak na profesjonalny państwowy egzamin zawodowy jest znakomitym wynikiem.

Obarczanie samorządów notarialnych winą za spadek poziomu zdawalności egzaminu i ogólnie przygotowania aplikantów do wykonywania zawodu jest dużym nadużyciem. Otóż izby notarialne organizują szkolenia w ramach określonych ustawą – Prawo o notariacie oraz rozporządzeniem ministra sprawiedliwości – w przygotowanym cyklu zajęć seminaryjnych zobowiązani są uczestniczyć zarówno aplikanci etatowi, jak i pozaetatowi. Nie ma tu żadnych różnic.