W rozmowach o stosunkach polsko-amerykańskich dominuje narracja „wasala – seniora”. Przyjęto zasadę, że Amerykanów można „kupić” różnego rodzaju „łaskami”, jak to dość wulgarnie określił były minister spraw zagranicznych. Natomiast nie powstał właściwie żaden inny model współpracy. Powstaje pytanie, czy nowa deklaracja współpracy to zmieni.
Amerykańska polityka zagraniczna ceni i rozumie partnerów – Japonię, Izrael, Koreę Południową. W przeszłości do amerykańskiej „sieci sojuszniczej” należały też RFN i Turcja. Nie bez powodu państwa te współpracują, lub współpracowały z USA przy projektach technologicznych, naukowych i obronnych. Wiele z tych projektów udało się wspólnie komercjalizować na rynkach trzecich. Polska natomiast trzyma się strategii politycznego „klienta”, o statusie zbliżonym do Arabii Saudyjskiej, gdzie są wojskowe amerykańskie bazy, ale współpracy brak.
Śp. Zbigniew Brzeziński opisuje jedno z głównych narzędzi potęgi amerykańskiej jako „rozpowszechnienie technotroniczne” (ang. technetronic dissemination) – czyli uwarunkowany politycznie transfer technologii. Relacje z takimi sojusznikami tworzą „filary” potęgi USA.
Offsetowe frustracje
Formuła „rozpowszechnienia technologicznego” zakłada, że państwa lądowe w Eurazji od USA otrzymają wiedzę technologiczną i ekonomiczną, a w zamian USA otrzymają korzyści polityczne. Było to kluczowe narzędzie zwycięstwa nad ZSRR, gdyż taki tryb współpracy przynosił nie tylko militarne bezpieczeństwo, ale i bezpieczeństwo socjalne – społeczeństwa krajów w takiej sieci były bowiem niechętne do akceptowania komunizmu. Zimna wojna się skończyła, ale ogólna amerykańska strategia pozostaje ta sama.
Obecnie ze strony polskiej pojawiają się permanentne „frustracje offsetowe” związane z słabym poziomem transferu technologii ze strony firm amerykańskich. Amerykanie nie widzą jednak powodów, by dokonywać transferów technologii do partnera, kupującego z półki gotowy produkt, partnera nie ponoszącego wydatków i ryzyka na poziomie badawczo-rozwojowym. W odróżnieniu od Polski, Japonia i Izrael współpracują z USA w opracowaniu systemów przeciwrakietowych, Włosi współpracują w dziedzinie pocisków przeciwradarowych, Hiszpanie razem projektują okręty.
