Bogdan Góralczyk: Wielkie protesty na Węgrzech. Czy Viktor Orbán przetrwa bunt grzesznego miasta?

A jednak jest społeczny ferment, a jego źródło jest jedno: Péter Magyar. Dwa miesiące temu był jeszcze publicznie nieznany. To były dyplomata w Brukseli, beneficjent systemu, dobrze ulokowany w spółkach i funduszach, a przez lata mąż Judit Vargi, która miała być jedynką rządzącego Fideszu w nadchodzących wyborach europejskich i samorządowych, na Węgrzech połączonych.

Dlaczego Péter Magyar odwrócił się od Viktora Orbána

Varga jednak podała się do dymisji, w tym samym dniu, 10 lutego, w którym z tego samego powodu, afery pedofilskiej, zrezygnowała też prezydent Katalin Novák. I dosłownie w tym samym dniu wystrzelił w mediach społecznościowych Péter Magyar. Niespodziewanie uderzył w rządzący Fidesz od środka, zarzucając mu brak moralności, centralizację władzy, oligarchizację i wielką korupcję. Jak to ujął w jednym z pierwszych wpisów: nie chce, by jego dzieci (mają trójkę z Judit Varga, ale są po rozwodzie) żyły w kraju przypominającym rodzinną spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

Czytaj więcej

Plus Minus

Polska i Węgry. Moralna katastrofa systemu

Łatwiej było w Polsce obalić komunizm, niż teraz przywrócić instytucjonalny system demokratycznego państwa prawnego – pisze polski politolog do swego węgierskiego kolegi, publicysty i pisarza. Ten odpowiada: Nasze zadania będą jeszcze trudniejsze.

Z czasem te ataki na korupcję rządzących nasilił, a zarazem zaczął wprost atakować obóz rządzący i podważać jego fundamenty. Zarówno w jego wypowiedziach, jak na transparentach pojawiły się hasła „Orbán musi odejść”, „Chcemy wolności” oraz „Chcemy powrotu do Europy”. To ostatnie jest szczególnie ważne, bowiem podważa strategiczny azymut Orbána, stawiającego – jak wiadomo – na Wschód i osobiste relacje z Władimirem Putinem, Recepem Tayyipem Erodganem czy Xi Jinpingiem (ten wkrótce ma być w Budapeszcie), a z drugiej strony bliskim mu ideowo i programowo Donaldem Trumpem.

Kim jest Péter Magyar

Péter Magyar jest centrystą i wyraźnie unika ideologii, ale i tak mówi zupełnie inaczej: chcemy być w Unii Europejskiej i w NATO, jesteśmy częścią Zachodu i wyznajemy panujące w nim wartości. Chcemy przejrzystości życia publicznego, a przede wszystkim jego finansów. „Nie boimy się!” – wołały zebrane 6 kwietnia tłumy, które wyraźnie przekraczały elektoraty wszystkich partii opozycyjnych razem wziętych (Magyar, choć partii nie utworzył, notuje już  w sondażach ponad 10-procentowe poparcie). Dlatego guru nowego ruchu wzywa Orbána do telewizyjnej debaty, a następną wielką demonstrację zapowiedział na 5 maja, Dzień Matki.

Jak Viktor Orbán reaguje na największe protesty na Węgrzech

Obóz rządzący najpierw, swoim zwyczajem, Magyara ignorował, a gdy zobaczył, że może on być jednak groźny, włączył sponsorowaną przez siebie kampanię propagandową, dodając go do innych polityków opozycji, rzekomo finansowanych przez dolary George’a Sorosa, pchającego Węgry do wojny (podczas gdy Fidesz to „partia pokoju”), a samego Magyara próbując wepchnąć w operę mydlaną, wyciągając karty z jego prywatnego życiorysu (np. że był w rodzinie przemocowy).

To jak na razie nie zadziałało, bowiem nie była to pierwsza demonstracja zorganizowana przez Magyara, a tłumy rosną. Nie znaczy to jeszcze, że system Orbána jest już rozchwiany i na granicy upadku. Na razie ruszył Budapeszt, a nie prowincja. Magyar to wie, więc zapowiedział, że do następnej demonstracji będzie jeździł po kraju.

Budapeszt i prowincja

To słuszne założenie, bowiem na Węgrzech od ponad stu lat mamy powiedzenie „Budapeszt i prowincja”. Ten pierwszy jest bardziej otwarty, czasami nawet kosmopolityczny, europejski i światowy, ta druga zdecydowanie bardziej tradycyjna i konserwatywna. Ten podział jest dawny i ostry. Kiedy w listopadzie 1919 roku wkraczał do stolicy na karym koniu admirał Miklós Horthy, to na samym wjeździe zarzucił Budapesztowi, wcześniej w ryzach krótkotrwałej Węgierskiej Republiki Rad Béli Kuna, iż jest „miastem pogrążonym w  grzechu”, czy też krócej: grzesznym miastem.

Dziś w oczach Viktora Orbána jest podobnie, bo stolica jest jedynym większym organizmem w państwie mu nie podporządkowanym. Nie ma więc subsydiów i środków ani rządowych, ani europejskich (bo to rząd nimi dysponuje), co powszechnie widać i czuć na ulicach miasta, oczywiście poza terenami, gdzie znajdują się siedziby władz. Brak inwestycji i nowoczesnego blasku aż kłuje po oczach.

Czy Orbán może stracić władzę?

Niespodziewany „fenomen Magyara”, jak można go nazwać, sprawia, iż nadchodzące wybory na Węgrzech stały się bardzo ciekawe, a pewny dotychczas swego i wszechpotężny, wydawałoby się, premier Viktor Orbán ma sporo do myślenia. Tego ruchu zignorować już nie można, jest zbyt potężny i ma szerokie poparcie. Czy ograniczy się tylko do Budapesztu, czy też sięgnie także prowincji? –  to jest teraz kluczowe pytanie.