To szansa na albo całkowite uchylenie starych decyzji, albo przynajmniej uzyskanie odszkodowania
Najpierw trzeba ustalić, w jakich latach dokonano komasacji, bo po II wojnie światowej obowiązywały aż trzy różne ustawy – z 1923 r., z 1968 r. i – nadal aktualna – z 1982 r. Najczęstsze błędy to stosowanie złych przepisów. Przykładowo, zgodnie z art. 19 ustawy z 24 stycznia 1968 r. o scalaniu i wymianie gruntów (DzU nr 3, poz. 13 ze zm.), do spraw wszczętych wcześniej trzeba było stosować stare, jeszcze przedwojenne procedury. Dokonanie komasacji według nowych reguł było rażącym naruszeniem prawa.
Każda z ustaw inaczej też określała, jakie grunty podlegają scaleniu i wymianie. Przykładowo przepisy z 1923 r. (art. 1 i 3) pozwalały scalać jedynie grunty rozdrobnione i rozmieszczone w szachownicy bądź nadmiernie zawężone (długość przewyższająca szerokość piętnastokrotnie). Dzięki temu udało się jednej z mieszkanek Sandomierza Krystynie Mazur uchylić dwie niekorzystne dla niej decyzje ministra rolnictwa i rozwoju wsi. Naczelny Sąd Administracyjny orzekł (w wyroku z 12 kwietnia 2011 r., sygn. II OSK 627/10), że ministerialni urzędnicy muszą dokładnie zbadać, jak to się stało, że ponadhektarowa jednolita działka należąca do matki skarżącej została podzielona na dwie części i czy w ogóle powinna być objęta komasacją.
Zainteresowany odszkodowaniem powinien wykazać szkodę i jej związek z komasacją
Inny częsty błąd urzędników dokonujących scaleń i wymian to objęcie komasacją gruntów położonych na terenach miast. Przepisy z 1982 r. w ogóle to uniemożliwiają, ale np. zgodnie z ustawą z 31 lipca 1923 r. o scalaniu gruntów (DzU z 1927 r. nr 92, poz. 833) było to co prawda dopuszczalne, ale jedynie wtedy, gdy grunty takie nie mogły być traktowane jako place budowlane. Brak wyraźnej zgody właścicieli na objęcie komasacją oznaczał, że nie podlegały one procedurom scaleniowym. W wielu przypadkach takiej zgody nie było (nie wolno jej domniemywać), a orzecznictwo sądowe uznaje komasację bez niej za złamanie prawa.
