Płatności są coraz bardziej cyfrowe

Postępująca cyfryzacja sprawia, że popularność transakcji bezgotówkowych systematycznie rośnie. Wsparciem dla tego trendu jest zmiana zwyczajów zakupowych Polaków. Coraz częściej kupujemy w internecie i zawieramy coraz więcej transakcji online. Udział sprzedaży przez internet w sprzedaży ogółem zwiększył się w grudniu 2024 r. w porównaniu z analogicznym okresem 2023 r. z 9,4 proc. do 10,2 proc.

Jak płacą Polacy

Transakcje bezgotówkowe to takie, które są dokonywane przy użyciu kart płatniczych (w tym nośników jak smartfony, zegarki i inne gadżety), polecenia przelewu oraz polecenia zapłaty – podaje NBP. Z jego raportu wynika, że w ostatnich latach tempo wzrostu liczby transakcji bezgotówkowych było w Polsce wyższe niż średnia dla krajów strefy euro oraz całej UE.

Wśród transakcji bezgotówkowych w Polsce od 2015 r. dominują płatności kartami. Danych za cały 2024 r. jeszcze nie ma. W 2023 r. udział płatności dokonywanych kartami płatniczymi w liczbie realizowanych transakcji bezgotówkowych osiągnął 64 proc. Przelewy stanowiły niespełna 36 proc., a udział poleceń zapłaty był śladowy.

Polska zajmuje dziewiąte miejsce wśród państw UE pod względem liczby transakcji instrumentami płatniczymi na jednego mieszkańca. Na Polaka w 2023 r. przypadało nieco ponad 376 transakcji, co w porównaniu ze średnią dla UE oraz średnią dla strefy euro oznacza dużą popularność bezgotówkowych instrumentów płatniczych w naszym kraju.

Również pod względem liczby płatności kartami przypadającymi na jednego mieszkańca przebijamy unijną średnią. W 2016 r. przeciętnie Polak dokonywał tylko 83,3 płatności kartami rocznie. W 2020 r. już prawie 159, a trzy lata później ponad 240. Czyli w ciągu siedmiu lat liczba transakcji wzrosła o 189 proc. Dla porównania: średnia liczba transakcji dokonanych przez jednego mieszkańca UE wynosi 185,4, a w przypadku krajów strefy euro 183,8. Tu również w ostatnich latach widać wzrosty, ale znacznie niższe niż w Polsce.

Zdaniem ekspertów mocna dynamika tego wskaźnika w krajowym systemie płatniczym wynika głównie z rosnącej popularności płatności kartami z funkcją zbliżeniową. Wpływ na tę tendencje ma także dobrze rozwinięta i zwiększająca się w ostatnich latach sieć akceptacji kart płatniczych. Z danych NBP wynika, że od 2016 r. do 2023 r. liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze wzrosła prawie dwukrotnie. Duży wpływ na tak szybkie tempo miał uruchomiony przez Fundację Polska Bezgotówkowa program rozwoju sieci terminali płatniczych w Polsce.

Transakcje bezgotówkowe stanowią w Polsce 96,2 proc. ogólnej liczby transakcji zrealizowanych przy użyciu kart płatniczych (w 2023 r. odsetek ten wzrósł o 1,6 pkt proc. w porównaniu z 2022 r.). W przypadku UE i strefy euro udziały transakcji bezgotówkowych w wolumenie wszystkich transakcji dokonanych kartami płatniczymi wyniosły odpowiednio 92,8 proc. oraz 92,4 proc. W ostatnich latach w całej Unii Europejskiej widać wyraźną zmianę zachowania posiadaczy kart: częściej używamy ich do płatności w sklepach (stacjonarnych i internetowych) niż do wypłaty gotówki w bankomatach.

Ale warto też odnotować, że już niemal połowa Polaków korzysta z usługi cashback, czyli szybkiej wypłaty gotówki w kasie podczas płatności kartą. Usługa ta cieszy się szczególną popularnością wśród osób w wieku 25–34 lata – wynika z badania Fundacji Polska Bezgotówkowa.

Wygoda, szybkość i bezpieczeństwo

W ostatnich latach sklepy online systematycznie pracują nad zwiększaniem poziomu swoich usług, inwestując w asortyment i we współpracę z zaufanymi partnerami biznesowymi (operatorami płatności, firmami przewozowymi).

Czego przy zakupach online najbardziej obawiają się kupujący?

Z raportu Tpay wynika, że najwięcej obaw dotyczy: niezgodności towaru z oczekiwaniami, problemów z bezpieczeństwem danych, przesyłką i płatnościami.

Praktyka pokazuje, że aktywność cyberprzestępców w obszarach związanych z e-commerce jest bardzo duża. Niemal dwóch na dziesięciu kupujących w sieci padło ofiarą internetowego oszustwa w 2024 r. Metody najczęściej wykorzystywane przez oszustów to: fałszywy kupujący, oszustwo „na paczkę” oraz „na BLIK-a”. Nic więc dziwnego, że bezpieczeństwo płatności zyskuje na znaczeniu. Jest to duże wyzwanie, bo jednocześnie konsumenci oczekują, że płatności będą proste, intuicyjne, szybkie i wygodne w obsłudze. Nowe technologie pozwalają coraz lepiej odpowiadać na te wyzwania. Wsparciem są algorytmy sztucznej inteligencji, chmura oraz analiza big data.

Ciekawym rozwiązaniem w płatnościach jest tokenizacja wykorzystywana między innymi w globalnym standardzie Click to Pay. Dane karty są zmieniane w zaszyfrowany token. Dzięki temu dane wrażliwe karty pozostają niedostępne dla osób postronnych.

Polska w ogólnych statystykach dotyczących cyfryzacji biznesu nadal odstaje od unijnej średniej, ale sektor finansowy pod względem innowacyjności wyróżnia się pozytywnie. Polska jako jeden z pierwszych krajów wprowadziła na szeroką skalę płatności zbliżeniowe czy system płatności natychmiastowych.

Trendy są jednoznaczne

Postępująca transformacja technologiczna zmienia nie tylko metody płatności i sposób sprzedaży, ale cały gospodarczy ekosystem. Ewoluują sposoby produkcji (automatyzacja), logistyka (coraz większe wykorzystanie narzędzi optymalizujących trasy czy zużycie paliwa) oraz marketing i komunikacja z klientami.

Według szacunków firmy McKinsey intensyfikacja cyfryzacji w Polsce do 2030 r. mogłaby przynieść gospodarce dodatkowe 360 mld zł. W sumie gospodarka cyfrowa może być za pięć lat warta prawie 123 mld euro, stanowiąc 9 proc. prognozowanego PKB. W przypadku Polski motorem cyfryzacji jest m.in. dynamiczny rozwój e-handlu, co pokazuje, że te dwa trendy są ze sobą mocno powiązane.

McKinsey zwraca uwagę na jeszcze jedno ciekawe zjawisko: kraje o większym poziomie cyfryzacji są bardziej odporne na różnego rodzaju kryzysy i zawirowania. W tym kontekście pieniądze wydane na cyfryzację biznesu, usług publicznych i podnoszenie kompetencji cyfrowych społeczeństwa powinny być postrzegane jako długofalowa inwestycja. Ze szczególnym naciskiem na bezpieczeństwo, ponieważ  technologia to również oręż dla przestępców.