Agnieszka Niemojewska

W powszechnej świadomości podhalańscy górale w czasie II wojny światowej zapisali się złotymi zgłoskami m.in. jako kurierzy i przewodnicy tatrzańscy wpierający polskie podziemie. Mało kto słyszał o Goralenvolk – organizacji kolaborującej z niemieckim okupantem. To wstydliwy rozdział w dziejach Podhalan, mimo że dotyczył nielicznych spośród nich.

W projekt „Karta z Polakami na Wschodzie”, realizowany w latach 2006–2011 przez Ośrodek Karta wraz z Domem Spotkań z Historią, zaangażowanych było kilkadziesiąt osób. Polecana publikacja – monumentalna, multimedialna i wielogłosowa – zawiera wspomnienia naszych rodaków rozsianych od Syberii, przez Kazachstan, po ziemie będące przed wojną w granicach II RP.

Józef i Henryk Babińscy, synowie polskich emigrantów z okresu Wiosny Ludów, przyczynili się do rozwoju nauk przyrodniczych. Młodszy z braci był pionierem neurochirurgii, a starszy – geologiem zatrudnianym przez francuski rząd.

„Kos” Pawła Maślony, który wchodzi do kin 26 stycznia, to nie jest – jak sugerowałby tytuł – film o Tadeuszu Kościuszce ani też o insurekcji kościuszkowskiej. Ale na pewno „Kos” w sposób dosadny, momentami wręcz brutalny pokazuje, jak fatalne były relacje między szlachtą a chłopami w porozbiorowej Polsce na przedwiośniu 1794 r. I co ważne: jest ciekawie zrealizowanym kinem akcji.

Książka Marty Strzeleckiej to kolejny ciekawy głos w dyskusji o historii polskich kobiet. „Ziemianki” stawiają pytania m.in. o to, jak zmieniała się mentalność „pań z dworów”, a tym samym ich podejście do obowiązujących ról społecznych i podziałów klasowych.