Polacy tracą miliardy na kontach. Banki zacierają ręce

Na koniec lipca polskie gospodarstwa domowe miały zgromadzone na depozytach bankowych 774 mld zł, czyli o 7 proc. więcej niż rok temu. Zmienia się jednak struktura tych oszczędności, przez co Polacy nie zyskują na trzymaniu pieniędzy w bankach tyle, ile by mogli.

Szkoda zachodu?

Ubywa depozytów terminowych, czyli lokat (przez półtora roku Polacy wycofali z nich 23 mld zł). Przybywa zaś bieżących – głównie nieoprocentowanych lub bardzo nisko oprocentowanych depozytów (zaliczają się do nich też konta oszczędnościowe, mające oprocentowanie tylko nieco niższe od lokat, ale ich udział w tej masie jest stosunkowo nieduży). W efekcie udział depozytów bieżących w całości jest rekordowo wysoki i wynosi 63 proc. Jeszcze dwa lata temu było to 55 proc., cztery lata temu – 50 proc., a sześć – 46 proc.

W efekcie coraz większa suma oszczędności Polaków leży na nisko lub nieoprocentowanych depozytach i nie pracuje. Jeśli struktura oszczędności bankowych byłaby taka jak cztery lata temu i na lokatach Polacy mieliby 50 proc. wszystkich pieniędzy zgromadzonych w bankach, to zyskaliby na odsetkach 1,6 mld zł więcej w skali roku niż obecnie (średnie oprocentowanie lokat gospodarstw domowych wynosi 1,6 proc.). Gdyby na lokatach trzymali 55 proc. pieniędzy zgromadzonych w bankach, tak jak sześć lat temu, zarobiliby na odsetkach 2,2 mld zł więcej niż teraz.

Skąd taka niechęć do lokat? Decyduje o tym oprocentowanie oferowane przez banki. A jest ono bardzo niskie, od dwóch i pół roku średnio banki płacą klientom indywidualnym 1,6 proc. w skali roku za nową lokatę. Dla porównania cztery i sześć lat temu było to odpowiednio 2,6 proc. i aż 4,9 proc. (tak duża różnica to efekt niższych stóp procentowych). Teraz lokaty przynoszą wręcz realne straty, jeśli uwzględnimy podatek od zysków kapitałowych (19 proc.) i inflację (2 proc. w skali roku). Przeciętna nowa lokata przynosi teraz 0,7 proc. realnej straty w skali roku.

Dlatego wielu Polaków trzyma oszczędności na zwykłym, nieoprocentowanym rachunku, uznając, że nie opłaca im się zaprzątać głowy zakładaniem lokat. A nawet jeśli już znajdą dobrą lokatę, z oprocentowaniem sięgającym 3 proc., to często maksymalna kwota inwestycji jest mocno ograniczona albo promocja trwa tylko przez pewien czas.

– Po założeniu takiej lepiej oprocentowanej lokaty zdecydowana większość klientów o niej zapomina i po zakończeniu pierwotnego terminu lokata jest odnawiana, ale już z symbolicznym oprocentowaniem, na czym korzysta bank płacący niższe odsetki – mówi jeden z bankowców.

Banki nie muszą rywalizować o środki klientów, oferując im wyższe oprocentowanie, bo są nadpłynne – od paru lat depozytów (także za sprawą dobrej kondycji firm, które w dodatku mało inwestują) przybywa szybciej niż udzielanych kredytów, więc wskaźnik kredytów do depozytów utrzymuje się poniżej 100 proc., co obrazuje dobrą bazę depozytową sektora. Przed laty było odwrotnie – wskaźnik ten istotnie przekraczał 100 proc. i banki musiały walczyć o pieniądze, oferując wysokie oprocentowanie lokat. Sytuację deponentów mogłaby poprawić podwyżka stóp procentowych, ale na tę trzeba czekać co najmniej do 2020 r.

– Banki są raczej nadpłynne i w tym kierunku ewoluują, więc nie spodziewam się w najbliższej przyszłości podwyżek oprocentowania lokat. Skoro zaś popyt na kredyty nie przyspiesza w warunkach tak dobrej koniunktury jak ostatnio, to trudno, by przyspieszył w kolejnych, gdy coraz więcej firm może notować słabsze wyniki i myśli raczej, jak oszczędzać, niż w co inwestować – mówi Marcin Materna, szef działu analiz w Millennium Domu Maklerskim.

Alternatywą dla Polaków trzymających ponad 480 mld zł na rachunkach bieżących mogą być fundusze gotówkowe i pieniężne, płynne i bezpieczne inwestycje, które jednak często przynoszą zyski podobne do lokat. Polacy odwrócili się od funduszy akcyjnych – szczególnie po aferze GetBacku zaczęli jeszcze szybciej wycofywać pieniądze z tego typu funduszy. Banki konkurują więc o pieniądze Polaków (poza TFI) jeszcze z rynkiem mieszkaniowym, na którym panuje hossa i dwie trzecie mieszkań kupowanych jest za gotówkę. Dodatkowo, poza kasami banków, Polacy mają blisko 200 mld zł gotówki w obiegu.