Niejadalne grzyby w Polsce. Jak uniknąć zatrucia?

W polskich lasach znaleźć można wiele gatunków grzybów. Należy pamiętać jednak, że nie wszystkie nadają się do spożycia - część z nich jest trująca, a ich zjedzenie może mieć poważne konsekwencje zdrowotne. Jakich grzybów powinniśmy się wystrzegać?

Aktualizacja: 27.09.2023 12:09 Publikacja: 15.09.2023 10:07

Niejadalne grzyby w Polsce. Jak uniknąć zatrucia?

Foto: AdobeStock

adm

Wybierając się na grzybobranie, niezwykle ważne jest, by wiedzieć, jak odróżniać grzyby jadalne od trujących. Grzyby trujące zawierają bowiem substancje toksyczne, które są bardzo szkodliwe dla organizmu człowieka – w niektórych przypadkach doprowadzić mogą nawet do śmierci bądź poważnego uszkodzenia organów wewnętrznych. 

Warto pamiętać, że najłatwiej o pomyłkę, kiedy zbiera się młode, niewykształcone jeszcze w pełni owocniki grzyba – jedynie dojrzały grzyb ma bowiem wszystkie cechy, które pozwalają go zidentyfikować.

Przed wybraniem się na grzyby warto skorzystać z pomocy atlasu do zbierania grzybów bądź osoby, która jest w tym doświadczona. W ostatnim czasie pojawia się również coraz więcej aplikacji, dzięki którym można sprawdzić, czy konkretny grzyb może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia. Niezwykle istotna jest tu ostrożność – jeśli są jakiekolwiek wątpliwości, co do tego, czy dany grzyb jest na pewno jadalny, lepiej zrezygnować niż mierzyć się z ewentualnymi skutkami jego zjedzenia. 

Ze względu na to, że grzybobranie w naszym kraju jest bardzo popularne, Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Łodzi postanowiła przypomnieć, że w naszych lasach rośnie wiele gatunków grzybów, wśród których występują grzyby trujące, jadalne i niejadalne. „Szczególnie niebezpieczne są grzyby trujące, które mogą stać się przyczyną śmiertelnych zatruć pokarmowych. Aby uniknąć tak poważnych zagrożeń dla życia i zdrowia, należy zbierać tylko te grzyby, które dobrze znamy. Jest to jedyny sposób uniknięcia tragicznych konsekwencji spożycia grzybów trujących” – zaznaczono.

Na co więc zwracać szczególną uwagę?

Podstawowe zasady bezpiecznego grzybobrania

Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Łodzi na swojej stronie internetowej opublikowała listę zasad, które pozwolą uniknąć zatrucia grzybami. O czym należy pamiętać wybierając się na grzybobranie?

- Należy zbierać wyłącznie te grzyby, co do których nie mamy jakichkolwiek wątpliwości, że są jadalne (warto korzystać z atlasów).

- Należy zbierać wyłącznie grzyby wyrośnięte i dobrze wykształcone, gdyż młode owocniki, bez wykształconych cech danego gatunku są najczęściej przyczyną tragicznych pomyłek.

- Początkujący grzybiarze powinni zbierać wyłącznie grzyby rurkowe, ponieważ w tej grupie nie ma grzybów śmiertelnie trujących i jest dużo mniejsze ryzyko zatrucia.

- Należy unikać błędnych metod rozpoznawania gatunków trujących (zabarwienie cebuli podczas gotowania, ciemnienie srebrnej łyżeczki, gorzki smak – gatunki śmiertelnie trujące, jak np. muchomor zielonawy – sromotnikowy, mają przyjemny, słodkawy smak).

- Należy zbierać grzyby do przewiewnych koszyków, w żadnym przypadku do foliowych reklamówek, ponieważ powodują one zaparzanie i przyspieszają psucie grzybów.

- Nie należy przechowywać świeżych grzybów ani potraw z grzybów zbyt długo. 

- Nie należy zbierać grzybów w okolicach skupiska odpadów, tj. przy zakładach produkcyjnych, jak również rosnących w rowach lub na skraju lasu oraz przy drogach o dużym natężeniu ruchu – grzyby wchłaniają ze swego otoczenia metale ciężkie i inne zanieczyszczenia.

- Nie należy zbierać i niszczyć grzybów niejadalnych i trujących, gdyż wiele z tych gatunków jest pod ochroną i stanowią one część ekosystemu.

- W razie wątpliwości, czy zebrane grzyby są trujące czy jadalne, można skorzystać z bezpłatnej porady w stacjach sanitarno-epidemiologicznych. Jeżeli nie ma pewności, czy grzyb jest jadalny – nie należy ryzykować.

Jakich grzybów unikać?

Muchomor sromotnikowy (zielonawy)

Jednym z najgroźniejszych gatunków w Polsce, który powoduje ok. 90 proc. zatruć i około 50 proc. wszystkich zgonów spowodowanych grzybami w Polsce, jest muchomor sromotnikowy (zielonawy). To grzyb tak toksyczny, że nawet próba smakowa może spowodować silne zatrucie. Objawy zatrucia występują dopiero 2–3 dni po spożyciu – wówczas na skuteczne leczenie jest już najczęściej za późno. Jego charakterystyczną cechą są widoczne „kołnierzyki” w miejscu, gdzie trzonek wychodzi z ziemi, oraz tuż przy kapeluszu. Ma przyjemny słodkawy zapach i niezwykle często mylony jest z jadalnymi kaniami czy gąskami.

Muchomor zielonawy

Muchomor zielonawy

Foto: Wikimedia Commons/Attribution-ShareAlike 4.0 International (CC BY-SA 4.0)/Jerzy Opioła

Muchomor czerwony

Muchomor czerwony to jeden z najbardziej rozpoznawalnych grzybów. Jest bardzo silnie trujący, a jego spożycie może powodować halucynacje. W porównaniu do muchomora sromotnikowego objawy zatrucia pojawiają się już po 15 minutach. Grzyb ten najczęściej występuje w nizinnych, liściastych lasach. Śmiertelność w zatruciach tym grzybem wynosi 2–5 proc. Mimo charakterystycznego wyglądu wciąż często dochodzi do zatruć tym grzybem. Ofiarami są najczęściej małe dzieci.

Muchomor czerwony

Muchomor czerwony

Foto: Wikimedia Commons/Domena Publiczna

Strzępiak ceglasty

Strzępiak ceglasty to bardzo popularny grzyb, który rośnie nie tylko w lasach, ale i w miejskich parkach lub na łąkach. Młode owocniki mają białawy kolor kapelusza. Po 3–7 dniach kolor zamienia się na różowo-czerwony. Jego cechą charakterystyczną jest czernienie po zerwaniu. Grzybiarze mylą go z jadalną majówką wiosenną. To grzyb silnie trujący – spożycie kilku owocników może prowadzić do śmierci.

Strzępiak ceglasty

Strzępiak ceglasty

Foto: Wikimedia Commons/Attribution-ShareAlike 3.0 Unported (CC BY-SA 3.0)/Andreas Kunze

Olszówka (krowiak podwinięty)

To grzyb, który spowodował już w Polsce wiele zatruć i zgonów. W wielu regionach naszego kraju panuje przekonanie, że jest to grzyb jadalny po odpowiednim przyrządzeniu, ale jest to nieprawda. Zjedzenie go na surowo bądź spożywanie go w krótkich odstępach czasu może doprowadzić do śmierci. Ze względu na swój wygląd bywa mylony z jadalnymi gatunkami rydza. Rydz w porównaniu do olszówki nie ma jednak podwiniętego kapelusza. Ma także nieco inny odcień blaszek. Olszówka ma też – w przeciwieństwie do rydza – kwaskowy smak i zapach.

Krowiak podwinięty

Krowiak podwinięty

Foto: Wikimedia Commons/Attribution-ShareAlike 3.0 Unported (CC BY-SA 3.0)/Selso

Oprócz wyżej wymienionych trujących grzybów, w Polsce wyróżniamy także między innymi takie, jak:

- Muchomor jadowity (Amanita virosa)

- Muchomor wiosenny (Amanita verna)

- Piestrzenica kasztanowata (Guromitra esculenta)

- Borowik szatański (Rubroboletus satanas)

- Borowik purpurowy (Rubroboletus rhodocanthus)

- Zasłonak rudy (Cortinarius orellanus)

- Maślanka wiązkowa (Hypholoma fasciculare)

Należy pamiętać, że do zbierania grzybów należy podchodzić bardzo odpowiedzialnie. Poniżej zamieszczamy grafiki edukacyjne przygotowane przez Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Łodzi, które pomogą uniknąć zatrucia grzybami. 

Foto: www.gov.pl

Foto: www.gov.pl

Foto: www.gov.pl

Foto: www.gov.pl

Foto: www.gov.pl

Foto: www.gov.pl

Foto: www.gov.pl

Foto: www.gov.pl

Foto: www.gov.pl

Społeczeństwo
Repatriacja przyspieszy. Na jakie pieniądze mogą liczyć repatrianci?
Społeczeństwo
Nowa prognoza: Będzie nawet -20 stopni. Ale w prognozach widać już przełom
Społeczeństwo
Dr Paweł Grzesiowski: Nie jesteśmy w stanie powstrzymać kolejnych fal epidemicznych
podcast
Rafał Rogulski: Będziemy musieli odnaleźć się w powojennej rzeczywistości – i moralnie, i fizycznie
Społeczeństwo
Jak pary zarządzają wspólnym budżetem. Wyniki badania