Przez całe życie starałem się zrozumieć świat, w którym się urodziłem i mogę pochwalić się w tym zakresie pewnym skromnym sukcesem. W stosunkowo młodym wieku pojąłem, że nasze zrozumienie jest z natury niedoskonałe.

Wynika to z faktu, że jesteśmy częścią świata, w którym żyjemy. Jesteśmy zarówno uczestnikami, jak i obserwatorami. Jako uczestnicy pragniemy zmieniać świat na naszą korzyść. Jako obserwatorzy natomiast chcemy zrozumieć rzeczywistość taką, jaka ona jest. Te dwa cele wzajemnie się ze sobą kolidują.

Przy czym owe kolidowanie nie dotyczy wszystkich dziedzin rzeczywistości w równym stopniu. Przykładowo, naukowcy zajmujący się naukami przyrodniczymi, tacy jak astronomowie, mogą zbliżyć się do wiedzy doskonałej, ponieważ mają obiektywne kryterium, takie jak ruch gwiazd, które pozwala im ocenić, czy ich przewidywania są poprawne.

Naukowcy zajmujący się naukami społecznymi nie mają tak łatwo. Zachowanie ludzi już odzwierciedla ich niedoskonałe rozumienie. Dlatego nie stanowi dla badaczy nauk społecznych tak wiarygodnego kryterium, jak ruch gwiazd dla astronomów.

Czytaj więcej

Konflikty zbrojne

Soros: Cywilizacja może nie przetrwać. To może być początek wojny światowej

Amerykański miliarder i inwestor, George Soros, ostrzegł, że "cywilizacja może nie przetrwać" ros...

Zatem jak możemy zrozumieć obecny stan rzeczy? Trzeba znaleźć sposób na odróżnienie tego, co jest ważne, od tego, co jest mniej ważne.

(Nie)wieczna zmarzlina

Pozwolę sobie zacząć od odważnego stwierdzenia. Podczas gdy dwa systemy rządów są zaangażowane w walkę o globalną dominację, naszej cywilizacji grozi upadek z powodu nieuchronnego postępu zmian klimatycznych. Jest to bardzo zwięzłe stwierdzenie, ale uważam, że stanowi ono dokładne podsumowanie obecnego stanu rzeczy.

Moje stwierdzenie łączy zmiany klimatyczne, które należą głównie do nauk przyrodniczych, z systemami zarządzania, które są pojęciem z dziedziny nauk społecznych. Najpierw omówię zmiany klimatyczne, a następnie systemy rządów.

Zawsze fascynowała mnie głęboka na kilka kilometrów pokrywa lodowa Grenlandii, która tworzyła się przez tysiąc lat.

W lipcu 2022 roku na Grenlandii doszło do ekstremalnego zdarzenia pogodowego. Było tak ciepło, że tamtejsi naukowcy mogli grać w siatkówkę w koszulkach z krótkim rękawkiem i w krótkich spodenkach. Kiedy to zobaczyłem, wysłałem zespół fotografów na Grenlandię, aby zgromadzić wizualne dowody. Byli na miejscu, gdy we wrześniu doszło do drugiego zdarzenia i nagrali je na żywo.

Topnienie lądolodu Grenlandii podniosłoby poziom oceanów o siedem metrów. To z kolei stanowi zagrożenie dla przetrwania naszej cywilizacji. Nie chciałem się pogodzić z tym losem, więc próbowałem się dowiedzieć, czy można coś zrobić, by tego uniknąć. Zostałem skierowany do Sir Davida Kinga, klimatologa, który był głównym doradcą naukowym poprzednich rządów brytyjskich. Rozwinął teorię powszechnie podzielaną przez naukowców zajmujących się klimatem. Zakłada ona, że globalny system klimatyczny był kiedyś stabilny, ale równowaga została zaburzona przez ingerencję człowieka. Koło podbiegunowe było kiedyś odcięte od reszty świata przez wiatry, które wiały w przewidywalnym, kolistym, przeciwnym do ruchu wskazówek zegara kierunku, ale zmiany klimatyczne spowodowane przez człowieka naruszyły tę izolację.

Wiatr cyrkulacyjny utrzymywał zimne powietrze wewnątrz koła podbiegunowego, a ciepłe na zewnątrz. Obecnie zimne powietrze wydostaje się z Arktyki i jest zastępowane przez ciepłe powietrze, które jest zasysane z południa. To wyjaśnia między innymi arktyczny podmuch, który uderzył w Stany Zjednoczone w ostatnie Boże Narodzenie i falę zimna, która nawiedziła ostatnio Teksas.

Ocean Arktyczny był kiedyś pokryty nieskazitelnym śniegiem i lodem, który odbijał promienie słoneczne za pomocą tak zwanego „efektu albedo”. Ale rosnące temperatury spowodowały topnienie lodu i lądolód Grenlandii nie jest już tak nieskazitelny; jest pokryty sadzą z zeszłorocznych pożarów lasów na zachodnim wybrzeżu Ameryki, arktycznej żeglugi oraz z innych powodów.

Sir David King ma plan naprawy systemu klimatycznego. Chce odtworzyć efekt albedo poprzez stworzenie białych chmur wysoko nad ziemią. Przy odpowiednich zabezpieczeniach naukowych i w porozumieniu z lokalnymi społecznościami tubylczymi projekt ten mógłby pomóc w przywróceniu stabilizacji systemu klimatycznego Arktyki, który reguluje cały globalny system klimatyczny.

Migracja na niespotykaną skalę

Przekaz jest jasny: ingerencja człowieka zniszczyła wcześniej stabilny system i do jego odbudowy potrzebna będzie ludzka pomysłowość, zarówno na szczeblu lokalnym, jak i międzynarodowym. Obecnie praktycznie wszystkie wysiłki na rzecz walki ze zmianami klimatu koncentrują się na łagodzeniu skutków i adaptacji. Są one konieczne, ale niewystarczające. System klimatyczny jest uszkodzony i trzeba go naprawić. To jest główny przekaz, który chciałbym przekazać dziś wieczorem.

Przekaz ten jest pilny, ponieważ jesteśmy niebezpiecznie blisko przekroczenia limitu 1,5 stopnia Celsjusza ustanowionego w porozumieniu paryskim w 2015 roku. Już teraz mamy 1,2 stopnia C i jeśli utrzymamy obecny kurs, globalne ocieplenie sięgnie ponad 2,5 stopnia C około 2070 roku. Oznaczałoby to przekroczenie kilku punktów krytycznych, takich jak topnienie wiecznej zmarzliny w Arktyce. Gdy to się stanie, suma pieniędzy potrzebnych do ustabilizowania lub naprawy systemu klimatycznego gwałtownie wzrośnie. Fakt ten nie jest dobrze rozumiany.

Coraz szybsze tempo zmian klimatycznych spowoduje również migrację na dużą skalę, na którą świat nie jest gotowy. Dopóki nie zmienimy sposobu, w jaki obecnie radzimy sobie ze zmianami klimatycznymi, nasza cywilizacja zostanie całkowicie zaburzona przez rosnące temperatury, które sprawią, że duża część świata praktycznie nie przestanie nadawać się do życia. W związku z tym musimy ukierunkować nasze międzynarodowe instytucje finansowe, zwłaszcza Bank Światowy, tak aby skupiły się na zmianach klimatu.

Zrozumieć społeczeństwa zamknięte

A teraz chciałbym przejść do geopolityki. Mamy dwa systemy rządów, które walczą o globalną dominację. Mówię o społeczeństwach otwartych i zamkniętych. Różnicę między nimi określiłem najprościej, jak potrafię: w społeczeństwie otwartym rolą państwa jest ochrona wolności jednostki; w społeczeństwie zamkniętym rolą jednostki jest służenie interesom państwa.

Jako założyciel Open Society Foundations, społeczeństwa otwarte są oczywiście bliskie mojemu sercu i uważam je za moralnie doskonalsze od zamkniętych. Kiedy mówimy o wyższości moralnej, napotykamy na trudność: oba systemy uważają się za lepsze. Społeczeństwa otwarte muszą więc wyróżniać się tym, że rzeczywiście chronią wolność jednostki. To z pewnością przyciągnęłoby ludzi żyjących w społeczeństwach zamkniętych.

Oczywiście państwa represyjne mogą nadal dominować, ponieważ mogą zmuszać swoich poddanych do tego, by im służyli. Faktem jest, że oba systemy mają swoje mocne i słabe strony. Rozumiejąc je lepiej, możemy poprawić nasze pojmowanie świata.

Potęgi tylko trochę demokratyczne

Dokonałem więc podziału na społeczeństwa otwarte i zamknięte. Nie uwzględnia to wielu krajów, które zadały sobie wiele trudu, by nie związywać się nieodwołalnie z jedną lub drugą grupą. Indie to ciekawy przypadek. To demokracja, ale jej przywódca Narendra Modi nie jest demokratą. Podżeganie do przemocy wobec muzułmanów było ważnym czynnikiem gwałtownego wzrostu jego popularności.

Modi utrzymuje bliskie relacje zarówno ze społeczeństwami otwartymi, jak i zamkniętymi. Indie są członkiem Grupy Quad, czyli Czterostronnego Dialogu Bezpieczeństwa, do której należą również Australia, USA i Japonia. A jednocześnie pomagają w kupnie rosyjskiej ropy, zresztą po dużej zniżce, na czym zarabiają duże sumy pieniędzy.

Turcja Erdogana jest chyba jeszcze bardziej interesująca. Jest on aktywnie zaangażowany w obie strony konfliktu ukraińskiego i ustanowił siebie jako neutralnego pośrednika. Erdogan ma z Modim dużo wspólnego. Ale podczas gdy Modi wydawał się do niedawna dość mocno trzymać na wodzy, Erdogan źle zarządza turecką gospodarką i w maju roku stanie przed wyborami. Wszystkie jego działania skupiają się na wygraniu tej elekcji.

Zbliżył się też do Putina, który zamierza zrobić z Turcji centrum dystrybucji rosyjskiej ropy, co zapewni Erdoganowi dopływ pieniędzy, których tak potrzebuje w kampanii wyborczej. Stał się również bardziej autokratyczny w swoich rządach. Próbuje uwięzić swojego najpotężniejszego przeciwnika, burmistrza Stambułu, i zakazać partii kurdyjskiej udziału w wyborach. Nie uda mu się jednak złamać tradycji, która pozwala partiom politycznym nadzorować liczenie głosów. W ten sposób trudno będzie sfałszować wyniki.

Trzęsienie ziemi o sile 7,8 stopnia, które nawiedziło Turcję na początku lutego, jest tragedią. Szok przerodził się w gniew na wielu dotkniętych kataklizmem obszarach z powodu powolnej reakcji rządu i chęci kontrolowania wszystkich działań pomocowych. To nie było zrządzenie losu – niedbałe praktyki budowlane w Turcji i model wzrostu napędzany branżą budowlaną, za co odpowiedzialny jest Erdogan, wszystko pogorszyły. Najlepszym sposobem na rozwiązanie tych problemów jest przeprowadzenie wyborów.

Czytaj więcej

Gospodarka

George Soros ostrzega, że Chiny stoją w obliczu kryzysu gospodarczego

Chiny stoją w obliczu kryzysu gospodarczego po tym, jak boom na rynku nieruchomości zakończył się...

Modi zawiązał bliski sojusz z indyjskim potentatem biznesowym Gautamem Adanim; ich losy są wzajemnie powiązane. Adani Enterprises próbowało pozyskać fundusze na giełdzie, ale spółka poniosła porażkę. Adani jest oskarżony o manipulacje akcjami, a jego notowania runęły jak domek z kart. Modi na razie milczy na ten temat, ale będzie musiał odpowiedzieć na pytania zagranicznych inwestorów i polityków w parlamencie.

To znacznie osłabi nacisk Modiego na indyjski rząd federalny i otworzy drzwi do forsowania bardzo potrzebnych reform instytucjonalnych. Może jestem naiwny, ale liczę na demokratyczny renesans w Indiach.

Jest jeszcze szereg innych regionalnych potęg, które mogą wpływać na bieg historii. Wyróżnia się wśród nich Brazylia. Zwycięstwo wyborcze Luli pod koniec 2022 roku miało kluczowe znaczenie. 8 stycznia doszło do próby zamachu stanu, podobnie jak 6 stycznia 2021 roku w USA. Lula poradził sobie z nią po mistrzowsku i ugruntował swoją władzę jako prezydent.

Obecnie Brazylia znajduje się na pierwszej linii frontu konfliktu między społeczeństwami otwartymi i zamkniętymi; znajduje się także na pierwszej linii walki ze zmianami klimatycznymi. Musi chronić lasy deszczowe, promować sprawiedliwość społeczną i na nowo pobudzić wzrost gospodarczy, a wszystko to w tym samym czasie. Ten kraj będzie więc potrzebował silnego wsparcia międzynarodowego, ponieważ w razie porażki nie ma drogi do osiągnięcia zerowej emisji globalnych zanieczyszczeń.

Uniknąć trzeciej wojny światowej

Obecna sytuacja ma pewne podobieństwa do zimnej wojny, ale różnice są znaczące. Na Ukrainie toczy się prawdziwa wojna, a to zmieniło wszystko.

Do października Ukraina wygrywała na polu bitwy. Wtedy Rosja, z pomocą Iranu, wprowadziła na szeroką skalę drony. Ich celem było pozbawienie ludności cywilnej prądu, ciepła i wody oraz podkopanie jej morale. To spowodowało, że Ukraina znalazła się w defensywie.