Chwila tryumfu von der Leyen

Drugi priorytet von der Leyen to unia obronna. Była minister obrony w rządzie Angeli Merkel chce w tej sprawie zawrzeć sojusz z prezydentem Emmanuelem Macronem, wielkim zwolennikiem autonomii wojskowej UE. W pierwszej połowie 2022 roku, gdy Francja obejmie przewodnictwo UE, von der Leyen i Macron zorganizują szczyt UE w sprawie obronności. Na początek von der Leyen proponuje stworzenie Wspólnego Centrum Orientacji Sytuacyjnej, które miałoby zbierać rozproszone dane pochodzące danych od wszystkich służb i ze wszystkich źródeł. Po drugie, UE musi poprawić interoperacyjność. Dlatego już teraz inwestuje we wspólne europejskie platformy, od myśliwców po drony i cyberobronę. Unia obronna ma być elementem budowania strategicznej autonomii.

Inne elementy to dobre relacje z USA, ale równocześnie sieć umów o partnerstwie gospodarczym z różnymi, nie tylko dużymi i bliskimi nam geograficznie krajami. Ale żeby rozmawiać z potęgami jak równy z równym, UE musi też zasypać lukę technologiczną, i temu m.in. ma służyć nowy sojusz na rzecz mikroczipów, czyli wspieranie publicznymi pieniędzmi ich produkcji w UE. Europa musi zmniejszyć swoją zależność od Chin.

Polskie wątki

Przemówienie miało też elementy ważne dla Polski. W pozytywnym kontekście nasz kraj został wymieniony jako przykład postępu technologicznego – czołowy producent baterii do autobusów elektrycznych. A także jako kraj dobrze broniący UE przed hybrydowymi zagrożeniami ze strony Białorusi, bo tak von der Leyen nazwała akcję dostarczania przez reżim Łukaszenki imigrantów na polską, litewską i łotewską granicę.

Ale była też o nas mowa w kontekście negatywnym – w części dotyczącej unijnych wartości i łamania praworządności. Orędzie miało być pokazem jedności Unii, nie było więc wprost krytyki żadnych krajów, ale słowa przewodniczącej jasno odnosiły się do Polski. – Działamy dwutorowo: prowadząc dialog i zdecydowane działania. Przykładem mogą być działania podjęte w zeszłym tygodniu. I nadal będziemy tak postępować – powiedziała von der Leyen.

Oceny

Eksperci, z którymi rozmawiała „Rzeczpospolita", pozytywnie oceniają SOTEU wygłoszone przez przewodniczącą KE. – Dobre przemówienie, realistyczne i konkretne. Dwie ważne rzeczy to historia szczepionek: wolny start, przyspieszenie, potem 700 mln dawek w UE i 700 mln dostarczonych poza. To naprawdę robi wrażenie, że w takich czasach udało się utrzymać otwartą gospodarkę – mówi Guntram Wolff, dyrektor think tanku Bruegel. Zwraca także uwagę na silnie zaznaczony wątek unii obronnej i zapowiedź jedności wobec ataków hybrydowych na wzór białoruski.

Bardziej krytyczny jest Georg Riekeles, ekspert European Policy Centre. Choć chwali ambicje von der Leyen, to jednak podkreśla problemy z ich realizacją. – Od początku mandatu słyszymy wiele pięknych słów: unia cyfrowa, zielony ład, komisja geopolityczna. Ale jak ona zamierza to osiągnąć? – pyta ekspert. Podaje przykład zielonego ładu, czyli uczynienia UE neutralnej klimatycznie do 2050 roku, poprzez realizację celu pośredniego obniżenia emisji CO2 o 55 proc. do 2030 roku. – Na razie to tylko technokratyczny projekt w połowie drogi w Komisji, do którego nie ma specjalnego przywiązania wśród unijnych rządów, nie mówiąc o społeczeństwie. Jak ceny energii pójdą do góry, to będzie niezadowolenie społeczne i ona na razie się z tym nie zmierzyła – uważa Riekeles. Podobnie wskazuje na lukę między szumnymi ambicjami dotyczącymi technologii, w tym mikroczipów, a faktycznymi osiągnięciami. Czy, to już w innej dziedzinie, między pięknymi słowami o wartościach a mało zdecydowanymi do tej pory działaniami UE wobec Polski.