Obama niechętnie mówi o swoich młodzieńczych latach. A adorujące go czołowe amerykańskie media niespecjalnie się palą do sprawdzenia, co się kryje za szerokim uśmiechem wzbudzającego powszechną sympatię charyzmatycznego polityka.

– Jednym z atutów Obamy jest to, że właściwie nic o nim nie wiemy – mówi w rozmowie z „Rz” prof. Marek Chodakiewicz z waszyngtońskiego Institute of World Politics. Obama nie jest jednak człowiekiem znikąd. Ma wyjątkowo interesującą i bogatą biografię, którą, delikatnie mówiąc, trudno uznać za typową dla kandydata na prezydenta Stanów Zjednoczonych.

Barack Husajn Obama nie urodził się w tradycyjnej amerykańskiej rodzinie, osiadłej od pokoleń na wielkich połaciach ziemi w Wirginii czy w jednej z metropolii Wschodniego Wybrzeża. Nie należy do klanu Bushów czy Kennedych, który od urodzenia szykowałby go do objęcia stanowiska prezydenta. Rodzina czarnoskórego senatora nie nadawałaby się raczej do reklamy proszku do prania.

Urodzony w 1961 roku polityk był owocem burzliwej, ale krótkiej miłości nastoletniej hipiski z dobrego domu i afrykańskiego studenta. Ann Dunham poznała Baracka Obamę seniora na uniwersytecie na Hawajach, na kursie... rosyjskiego. Języka, który na początku lat 60. jednoznacznie utożsamiany był ze Związkiem Sowieckim i komunizmem.

Koledzy z tamtych lat, do których dotarła „Chicago Tribune”, opisują matkę Obamy jako radykalną lewicową aktywistkę. Była feministką nieukrywającą niechęci do chrześcijaństwa i tradycyjnych struktur społecznych. – Moja matka była dominującą osobą w czasach, gdy się kształtowałem. Wartości, jakie we mnie wpoiła, są dla mnie punktem odniesienia w moich działaniach politycznych – wyznał Barack Obama w jednym z wywiadów.

Tego samego nie może powiedzieć o ojcu, który porzucił rodzinę, gdy jego syn miał zaledwie dwa lata. Barack Obama senior pochodził z tradycyjnej, muzułmańskiej poligamicznej kenijskiej rodziny. – Jego ojciec wywodzi się z plemienia Luo, to ci, którzy wyrzynali się ostatnio z Kikui i Masajami po sfałszowanych wyborach w Kenii. Obama senior jako młody człowiek porzucił jednak wiarę przodków na rzecz nowej: marksizmu. W nagrodę dostał stypendium Fulbrighta i pojechał na Hawaje – opowiada prof. Chodakiewicz.

To właśnie ojciec zdecydował, że młody chłopak otrzymał muzułmańskie drugie imię Husajn. Przed ślubem zapomniał jednak powiedzieć Ann Dunham, że w Kenii zostawił żonę z dwójką dzieci. Obie rodziny były zresztą przeciwne ślubowi. Sam Obama wspominał, że jego kenijski dziadek „nie chciał, żeby krew Obamów została zepsuta przez białą kobietę”.

Po ucieczce Obamy seniora Ann Dunham znowu zszokowała rodziców i wybrała sobie równie egzotycznego męża. Tym razem padło na studenta z Indonezji Lolo Soetoro. Para w 1967 roku zamieszkała w Dżakarcie, gdzie mały amerykański chłopczyk został zapisany do dobrej katolickiej szkoły. Co ciekawe, w szkolnych papierach w rubryce „wyznanie” przy nazwisku Baracka wpisano „muzułmanin”.

Sam Obama stanowczo odżegnuje się od związków z islamem. Powtarza, że był wychowany w duchu ateistycznym, a jako dorosły człowiek stał się pobożnym chrześcijaninem. – Nigdy nie byłem muzułmaninem – mówi. Dziennikarz liberalnego „Los Angeles Times” Paul Watson, którego trudno posądzić o niechęć do czarnoskórego polityka, dotarł jednak do szkolnych kolegów i nauczycieli z tamtych lat, którzy przedstawiają zupełnie inną wersję wydarzeń.

– Cała moja rodzina to muzułmanie i większość ludzi, których znam, to muzułmanie – powiedziała siostra przyrodnia Obamy Maya Soetoro. Podkreśliła jednak, że jej ojciec, a ojczym Obamy, nie był specjalnie religijny. Do meczetu chodził tylko przy okazji ważniejszych świąt. Sam Barack, używający wówczas nazwiska Barry Soletoro, bywał tam znacznie częściej. Co pewien czas brał udział w copiątkowych modłach.

– Jako dzieci uwielbialiśmy spotkać się z przyjaciółmi, iść do meczetu i się modlić – powiedział, cytowany przez „LA Times” szkolny kolega Obamy Zulfin Adi. Młody Obama podobno z niecierpliwością czekał na sygnał dany przez muezina z najbliższego minaretu. – Barry był muzułmaninem i chodził do meczetu. Pamiętam, że nosił sarong [tradycyjny indonezyjski strój] – podkreślił Adi.

Młody Barry Soletoro nie tylko brał udział w modłach, ale regularnie dwa razy w tygodniu chodził na islamskie lekcje religii, gdzie zgłębiał tajniki Koranu. I sporo z nich pamięta do dzisiaj. Dziennikarz „New York Timesa” Nicholas D. Kristof opisał, jak podczas rozmowy z nim w maju 2007 roku Obama „z doskonałym akcentem zacytował pierwsze wersy arabskiego wezwania do modłów”.

– Śpiew islamskiego kapłana jest jednym z najpiękniejszych dźwięków na ziemi o wschodzie słońca – powiedział wówczas demokratyczny kandydat na prezydenta. Przychylny mu Kristof przytomnie skwitował, że wypowiedź ta „mogłaby wywołać zawał serca wśród wyborców z Alabamy”. Nie jest bowiem tajemnicą, że większość Amerykanów, szczególnie z konserwatywnego, chrześcijańskiego Południa, nie przepada za islamem.

Muzułmańska przeszłość Obamy wzbudza również niepokój Żydów, którzy obawiają się, że jeżeli demokraci wygrają wybory, wpłynie ona na jego politykę bliskowschodnią. – Przekonania religijne kandydata na prezydenta są oczywiście jego prywatną sprawą. Problem leży gdzie indziej. Barack Obama przez wiele lat konsekwentnie i świadomie kłamał. Ukrywał przed obywatelami taki podstawowy fakt jak swoje byłe wyznanie. Ile jest jeszcze takich tajemnic? Taki człowiek nie wzbudza zaufania – powiedział „Rz” neokonserwatywny amerykański publicysta Daniel Pipes.

Stany Zjednoczone nazywane są często krajem bez lewicy. Według europejskich kryteriów zarówno Partia Republikańska, jak i Demokratyczna plasują się raczej po prawej stronie sceny politycznej. Środowiska o zdecydowanie lewicowych poglądach odgrywają w Ameryce rolę marginalną. Mimo to Obama od wielu lat utrzymuje bliskie kontakty z ludźmi, którzy – nawet według tych samych łagodnych, europejskich kryteriów – uznani zostaliby za ultralewaków.

Wszystko zaczęło się jeszcze w latach 70., gdy Obama był nastolatkiem. Chodził wówczas do drogiej prywatnej szkoły średniej Punahou Academy na Hawajach (po kilku latach spędzonych w Indonezji matka odesłała go na wychowanie do dziadków). Okres ten wydaje się kluczowy dla zrozumienia, kim tak naprawdę jest demokratyczny kandydat na prezydenta. To właśnie wówczas kształtowała się jego osobowość.

– Barack Obama wiódł beztroskie życie wielokulturowego nastolatka, co na Hawajach jest właściwie normą. Narkotyzował się i bawił do woli. W oficjalnych wspomnieniach twierdzi, że wtedy właśnie po raz pierwszy odczuł rasizm jako Afroamerykanin. Brzmi to jednak jak próba dopisania sobie heroicznej historii prześladowań – uważa prof. Marek Chodakiewicz.

Na rozwój młodego Obamy najbardziej wpłynęły jednak nie huczne imprezy na plaży czy prawdziwe bądź też urojone rasistowskie docinki. Właśnie wtedy spotkał bowiem być może najważniejszą osobę w życiu, swojego mentora i nauczyciela „Franka”. Tak właśnie określił go w swoich wspomnieniach „Dreams From My Father”.

To właśnie on w trakcie długich nocnych rozmów miał wpoić młodemu Obamie podstawowe wartości, nauczyć go myślenia politycznego i otworzyć mu oczy na istniejącą na świecie niesprawiedliwość. Przedmiotem rozmów była ideologia „czarnej siły” i nierówności społeczne. „Szanowałem go za walkę, którą on i inni czarni wówczas prowadzili, i zrozumiałem, że jest to również moja walka” – czytamy we wspomnieniach polityka.

Kim był ów „Frank”, którego nazwisko zataił w swoich wspomnieniach demokratyczny senator? Postać tę zidentyfikował profesor Herbert Romerstein, za czasów zimnej wojny członek amerykańskiego Biura ds. Zwalczania Komunistycznej Dezinformacji i Działalności. – „Frank” to Frank Marshall Davis, członek Komunistycznej Partii Ameryki (KPA) i sowiecki agent – powiedział „Rz” prof. Romerstein.

Davis był kluczowym członkiem komunistycznej jaczejki na Hawajach. Był zdeklarowanym stalinistą, który starał się zinfiltrować znaną murzyńską organizację NAACP. Brzydził się kapitalistyczną Ameryką, którą uważał za kraj wyzysku mas robotniczych i dyskryminacji kolorowych. Śledztwo w sprawie działalności „towarzysza Davisa” prowadziło FBI.

W swoich wspomnieniach Obama z rozrzewnieniem wspomina wieczory, podczas których „Frank” czytał mu swoje wiersze. Oto niektóre tytuły tych zaangażowanych poematów: „Rozwalaj dalej złakniona zwycięstw Armio Czerwona”, „Jezus Chrystus jest czarnuchem z Południa” czy „Do widzenia, Chrystusie”. W tym ostatnim wierszu radzi on Jezusowi, żeby ustąpił miejsca nowemu, „prawdziwemu facetowi”: „Jego imię jest Marks Komunista Lenin chłop Stalin robotnik JA”.

W czasie zimnej wojny sowiecki wywiad bardzo często werbował i wykorzystywał czarnoskórych działaczy społecznych niezadowolonych ze sposobu, w jaki w Stanach Zjednoczonych traktowani byli kolorowi. W latach 40. murzyńscy intelektualiści z USA często byli zapraszani na wycieczki do Związku Sowieckiego. Walkę o prawa wyborcze i obywatelskie łączyli z marksizmem.

Czy Barack Obama nadal podziela te poglądy, czy coś z lekcji udzielanych mu pod koniec lat 70. przez towarzysza Davisa pozostało w nim do dzisiaj? – Problem w tym, że on bardzo rzadko zajmuje jakiekolwiek zdecydowane stanowisko. Dużo się uśmiecha i używa pustych sloganów. Niektóre jego przemówienia ewidentnie przypominają jednak wystąpienia komunistów z czasów zimnej wojny. Natychmiast wyjdźmy z Iraku, przestańmy bez sensu wydawać pieniądze na zbrojenia naszej armii – wylicza prof. Romerstein.

Ze względu na strategię unikania jednoznacznych deklaracji ideowych rekonstrukcja prawdziwych poglądów politycznych Baracka Obamy jest więc w dużej mierze procesem poszlakowym. Dużo na ten temat mówią środowiska, w jakich przez całe swoje dorosłe życie się obracał, i przyjaciele jakich sobie dobierał. Byli to często ludzie o kontrowersyjnych, antyamerykańskich poglądach.

Po wyjeździe z Hawajów na początku lat 80. Obama trafia do Occidental College w Los Angeles. Jak sam wspomina, od razu zawarł znajomości z „zaangażowanymi politycznie czarnymi studentami”. W skład jego towarzystwa wchodzili „marksistowscy profesorowie, feministki i punkrockowi poeci”. Na kolejnej uczelni – nowojorskim Columbia University – często odwiedzał „socjalistyczne konferencje”.

Tak było już zawsze. Gdziekolwiek Obama się pojawiał, szybko trafiał do najbardziej radykalnego towarzystwa. Wiele wskazuje na to, że drzwi do politycznej kariery otworzyły mu właśnie szerokie kontakty wśród amerykańskiej skrajnej lewicy, a nie – jak wynika z obrazu roztaczanego przez demokratycznych spin doktorów – wielka determinacja czarnego, ambitnego chłopaka.

Obama na arenę polityczną wkroczył w 1995 roku na zamkniętym spotkaniu w chicagowskiej rezydencji profesora miejscowego uniwersytetu Williama Ayersa. W spotkaniu uczestniczyła między innymi żona naukowca Bernardine Dohrn oraz ówczesna czarnoskóra senator stanowa Alice Palmer. Ta ostatnia oświadczyła gronu przyjaciół, że ustępuje ze stanowiska. Na swojego następcę wyznaczyła właśnie Obamę.

Warto bliżej się przyjrzeć uczestnikom spotkania. Palmer była członkinią kontrolowanej przez KGB Amerykańskiej Rady Pokoju, która zwalczała strategię wyścigu zbrojeń prezydenta Reagana. Jeździła do komunistycznej Czechosłowacji na Światowy Kongres Pokoju, a w 1986 roku brała udział w XXVII Zjeździe KPZR i zachwycała się „tolerancyjną” sowiecką polityką wewnętrzną.William Ayers i Bernardine Dohrn byli zaś przywódcami i założycielami lewackiej organizacji terrorystycznej Weatherman działającej w latach 60. i 70. Jej członkowie specjalizowali się w zamachach bombowych na budynki rządowe i atakach na policjantów, których uważali za „faszystowskie świnie”. – Ci ludzie nigdy nie zmienili swoich antyamerykańskich poglądów. Ayers w jednym z ostatnich wywiadów powiedział, że jedyną rzeczą, jakiej żałuje, jest to, że nie podłożył więcej bomb. Kandydat na prezydenta USA powinien się wytłumaczyć z takich powiązań – powiedział „Rz” prof. Romerstein.

Profesor Marek Chodakiewicz: – Naturalnie każdy ma prawo wybierać sobie przyjaciół, jakich chce, ale niereformowalni koledzy z kompartii nie są chyba najlepszą wizytówką dla przyszłego prezydenta. Takie znajomości powinny dyskwalifikować, tak jak koneksje z Ku-Klux-Klanem czy NSDAP.

Podczas obecnej kampanii amerykańskie środowiska lewicowe zdecydowanie poparły czarnego senatora z Illinois. Powstała nawet specjalna organizacja Postępowcy dla Obamy, która ma zmobilizować radykalny elektorat. Znany amerykański działacz komunistyczny Frank Chapmann w lewackim periodyku „People’s Weekly World” z entuzjazmem przyjął jeden z prawyborczych sukcesów Obamy.

„To zwycięstwo to więcej niż ruch postępowy. To skok dialektyczny, który wprowadził jakościowo nową erę walki. Marks kiedyś porównał walkę rewolucyjną z robotą kreta, który czasami wkopuje się tak głęboko pod powierzchnię, że nie zostawia na niej żadnego śladu. To jest właśnie ten stary rewolucyjny »kret«, który prze do przodu” – napisał w emocjonalnym wystąpieniu .