Jeśli sądzić po obowiązującym dziś na świecie prawie aborcyjnym, przekonanie, że pozbycie się ciąży jest czymś naturalnym, nie budzi już niczyich wątpliwości. Jednak w rzeczywistości spory wokół aborcji ustały tylko pozornie. Działacze organizacji pro-life twierdzą, że prawie wszechobecne w świecie liberalne prawo aborcyjne wcale nie jest odzwierciedleniem prawdziwych nastrojów społecznych. Ich zdaniem aborcji można by nawet w wielu krajach zakazać, gdyby milczący dotąd przeciwnicy przerywania ciąży zaczęli być aktywni i tego samego wymagali od reprezentujących ich polityków.

Czytaj także:

Nic nie wywołuje większego sprzeciwu zwolenników aborcji jak publiczne pokazywanie jej skutków. To dewiza Andy'ego Stephensona, szefa brytyjskiej organizacji antyaborcyjnej Abort67. Dziesięć lat temu w czasie badania USG Stephenson zobaczył 12-tygodniową córkę i choć wiedział już wcześniej, że żona jest w ciąży, dopiero wtedy naprawdę poczuł, że będzie ojcem. Kilka tygodni później wpadło mu przypadkiem w ręce zdjęcie zwłok dziecka, również 12-tygodniowego, po przeprowadzonej aborcji. Stephenson był przerażony i wściekły i, jak wspomina, nie mógł przestać myśleć o tym, co zobaczył.

– Zacząłem się zastanawiać, jak zmienić nastawienie ludzi do aborcji, jak naruszyć obecne status quo – mówi w rozmowie z „Plusem Minusem".

Trafił wtedy na informację o działalności Center for Bioethical Reform, amerykańskiej organizacji pro-life, której działacze informują na różne sposoby, na czym polega aborcja.

– Doszedłem do wniosku, że właśnie w ten sposób można skończyć z tą niesprawiedliwością – tłumaczy Stephenson – Do ludzi, szczególnie tych intelektualnie uczciwych, naprawdę można dotrzeć. Kiedy pokaże się im prawdę o aborcji, zmieniają na jej temat zdanie.

Jednak suche statystyki nie odzwierciedlają na razie jakichś spektakularnych zmian w podejściu Brytyjczyków do przerywania ciąży. Aborcja w Wielkiej Brytanii, choć pozornie obwarowana różnymi warunkami, jest łatwo dostępna. W 2013 roku 97 proc. aborcji wykonano ze względów psychicznych i społecznych, a tylko jeden zabieg miał ratować życie matki. W 2014 roku, według statystyk brytyjskiego resortu zdrowia, liczba aborcji nieco spadła i wyniosła ponad 184 tys. (w 2013 roku było to ponad 185 tys.), co oznacza, że wśród kobiet od 15 do 44 lat 15,9 proc. poddało się aborcji. W 2013 roku ten sam wskaźnik wynosił o 0,2 proc. więcej, a w 2004 roku aż o 6,4 proc. więcej.

– Wiem, postęp jest na razie niewielki, ale najważniejsze, że coś zaczyna się zmieniać – mówi Stephenson.

Na czym polega działalność Abort67? Wolontariusze pełnią dyżury przed klinikami aborcyjnymi. Nie krzyczą i nie próbują zatrzymać wchodzących do klinik kobiet. Pokazują tylko transparenty ze zdjęciami martwych, kilkunastotygodniowych dzieci.

– Reakcje są bardzo różne. Oczywiście nie brakuje takich, którzy nas po prostu nie znoszą i chętnie by się nas pozbyli, co jakiś czas niszczą nam zresztą transparenty, ale część ludzi próbuje do nas zagadać – opowiada Stephenson.

Takich organizacji jak Abort67 jest więcej, m.in. 40 Days for Life i The Good Counsel Network. Ostatnio wyraźnie budzą niepokój zwolenników aborcji. Yvette Cooper, polityk Partii Pracy i minister w gabinecie cieni ds. kobiet i równości, wezwała nawet do stworzenia stref bezpieczeństwa przed klinikami aborcyjnymi, a w tekście opublikowanym w lewicowym „Guardianie" zauważa, że przeciwnicy aborcji stają się coraz głośniejsi i mogą nawet zburzyć istniejące od lat 60. status quo w sprawie przerywania ciąży.

Stephenson właściwie cieszy się z takich reakcji, bo jego zdaniem pokazują, że aborcja nie jest nie do pokonania.

– Słyszałem, że działacze organizacji proaborcyjnych coraz częściej mówią o konieczności bardziej aktywnej obrony status quo, zagrożonego m.in. przez takie społeczne ruchy jak nasz – mówi Stephenson. – To napawa mnie otuchą, bo do tej pory przeciwnicy aborcji milczeli i unikali bezpośredniej konfrontacji. Tymczasem potrzebny jest mocny sprzeciw. Zmiana nie przyjdzie dzięki temu, że nikogo nie będziemy atakować i wszyscy będą nas lubić.

Gotowi na zmianę?

Zwolennicy aborcji wcale nie mają zamiaru składać broni. W dwóch miejscach w Europie są obecnie szczególnie aktywni: w Irlandii i po sąsiedzku w brytyjskiej autonomicznej prowincji Irlandii Północnej. W Irlandii aborcja jest zakazana z wyjątkiem przypadków, kiedy zagrożone jest życie kobiety. Prawo do życia od poczęcia zostało tam wpisane do konstytucji jeszcze w 1983 roku, co wciąż uchodzi za jedno z największych zwycięstw ruchów pro-life w Europie.

Niall Behan, szef Irlandzkiego Stowarzyszenia Planowania Rodziny (IFPA), jest jednak przekonany, że czasy restrykcyjnego prawa aborcyjnego powoli się kończą. Jego zdaniem poglądy Irlandczyków się zmieniają, a po ostatnich wyborach w parlamencie zasiada więcej niż kiedykolwiek zwolenników legalizacji aborcji.

– Według naszych szacunków aż 73 proc. z nich chce zmiany prawa – mówi Behan i przytacza również sondaż przeprowadzony w tym roku przez Amnesty International Ireland. Wynika z niego, że 71 proc. respondentów domaga się depenalizacji przerywania ciąży, a 72 proc. uważa, że rząd powinien przeprowadzić w tej sprawie referendum.

Na razie Irlandki, które decydują się na aborcję, dokonują jej w Wielkiej Brytanii. Ale według brytyjskiego resortu zdrowia liczba „aborcyjnych turystek" z Irlandii systematycznie maleje. Jeszcze w 2001 roku wynosiła ponad 6,6 tys., a w 2010 roku już 4,4 tys. Czy oznacza to, że stosunek większości Irlandczyków do aborcji jest wciąż negatywny? – Niekoniecznie – przekonuje Niall Behan z IFPA. – Na ten wyraźny spadek wpłynęły po prostu edukacja seksualna i skuteczna antykoncepcja.

Z kolei w Irlandii Północnej przerwanie ciąży jest zakazane bez wyjątków. Kobieta, która poddała się aborcji, może nawet trafić do więzienia.

Caitriona Forde z Precious Life, północnoirlandzkiej organizacji broniącej życia, jest jednak innego zdania. Według niej sondaże, którymi karmieni są na co dzień Irlandczycy, są manipulacją, a większość społeczeństwa wciąż jest przeciwna aborcji. Forde jest na przykład przekonana, że nie należy traktować poważnie badań opinii publicznej przeprowadzanych przez promującą aborcję Amnesty International. Mówi, że zgodnie z ich sondażem z 2014 roku siedmiu na dziesięciu respondentów miało popierać zmianę prawa antyaborcyjnego, a już w styczniu 2015 roku. okazało się, że badanie jest niewiele warte. Do parlamentu wpłynął projekt ustawy dopuszczającej aborcję, gdy ciąża jest efektem gwałtu i kiedy nienarodzone dziecko może się urodzić z poważną wadą, ale mieszkańcy Irlandii Północnej zaczęli wtedy dosłownie szturmować biura poselskie. Miesiąc później propozycje zmian w prawie zostały przez parlament odrzucone i to sporą różnicą głosów.

Ogromny nacisk międzynarodowych organizacji pro-choice jednak nie ustaje, a irlandzkie prawo nazywane jest w mediach drakońskim i niehumanitarnym. Działaczki brytyjskiej organizacji proaborcyjnej Abortion Right usiłują przekonać polityków, że Irlandia Północna ma antyaborcyjne prawo „z czasów sprzed wynalezienia żarówki". Obrońcy życia także nie pozostają bierni. Zapowiadają modlitwy, czuwania i protesty, bo jak twierdzi Caitriona Forde, jeszcze nigdy nie była świadkiem tak zmasowanego ataku zwolenników aborcji.

Historyczne zwycięstwo

Chile do niedawna było jednym z czterech krajów Ameryki Łacińskiej (obok Salwadoru, Nikaragui i Dominikany), gdzie obowiązywał całkowity zakaz przerywania ciąży. Zakaz ten wprowadzono w 1989 roku, na krótko przed oddaniem władzy przez Pinocheta, wcześniej, także za jego rządów, legalna była tzw. aborcja terapeutyczna, czyli zabieg wykonywany w sytuacji zagrożenia życia matki.

Przepisy usiłowano zliberalizować już wielokrotnie, ale dopiero w marcu tego roku socjalistycznej administracji prezydent Michelle Bachelet udało się przeprowadzić odpowiedni projekt przez niższą izbę parlamentu. Teraz ma się nim zająć Senat. Według sondaży za dopuszczeniem przerywania ciąży w przypadkach zagrożenia życia kobiety, nieodwracalnej wady płodu, a także ciąży, która jest skutkiem gwałtu, opowiada się aż 70 proc. Chilijczyków.

Prawica chilijska, m.in. Chrześcijańska Demokracja, zwraca uwagę, że nowa ustawa zezwala na aborcję eugeniczną, i już teraz zapowiada, że ją zaskarży do Trybunału Konstytucyjnego. Z kolei socjalistyczny rząd nazywa nowe prawo historycznym.

Czy jest to rzeczywiście wielkie historyczne zwycięstwo lewicy? Zwolennicy aborcji w Europie i w USA nazwaliby pewnie legislację aborcji w kształcie, w którym lada moment przyjmie ją chilijski Senat, restrykcyjną. Tę sprzeczność wyjaśnia Jakub Bałtroszewicz, prezes Fundacji Jeden z Nas i sekretarz generalny Europejskiej Federacji dla Życia i Godności Człowieka One of Us. Jego zdaniem dla lewicy w Europie i USA, która jest motorem liberalizacji prawa aborcyjnego na świecie, zmiany, które tylko łagodzą przepisy antyaborcyjne, nie są dość dobre – celem jest wprowadzenie powszechnej dostępności do aborcji na życzenie. – Międzynarodowe organizacje finansowe proponują pomoc dla krajów rozwijających się, np. afrykańskich, w zamian za liberalizację prawa, w tym właśnie prawa aborcyjnego, i za otwarcie się na organizacje pro-choice, takie jak amerykańska Planned Parenthood – tłumaczy Bałtroszewicz.

Kluczowym krajem w tego typu międzynarodowych rozgrywkach są według niego nie tyle kraje unijne, ile Stany Zjednoczone, które mają decydujący wpływ na takie organizacje, jak ONZ czy MFW.

– W zależności od tego, jaka jest administracja w Waszyngtonie, czy jest bardziej pro-choice czy pro-life, inaczej wyglądają na przykład dokumenty tworzone w ONZ dla potrzebujących inwestycji i wsparcia ubogich krajów Trzeciego Świata – mówi Bałtroszewicz.

Różnice w podejściu do aborcji, wynikające z barw partyjnych kolejnych amerykańskich rządów, rzeczywiście są znaczące. Można o nich przeczytać w przygotowanym przez organizację pro-life National Right to Life raporcie o stanie aborcji w USA (State of Abortion 2016). Administracja demokratycznego prezydenta Billa Clintona zdecydowała na przykład o finansowaniu organizacji promujących aborcję za granicą i zaleciła amerykańskim ambasadorom lobbowanie za aborcją na arenie międzynarodowej. Przywróciła też finansowanie dla Funduszu Ludnościowego Narodów Zjednoczonych (w skrócie UNFPA) zaangażowanego w chiński program obowiązkowej aborcji.

Za czasów prezydentury republikanina George'a W. Busha sprawę odkręcono i wstrzymano fundusze dla amerykańskich organizacji promujących aborcję za granicą, odcięto też finansowanie dla UNFPA. Czasy prezydentury demokraty Baracka Obamy znów sprzyjają działalności organizacji proaborcyjnych, m.in. jednej z największych, czyli Planned Parenthood, która otrzymuje od rządu federalnego pół miliarda dolarów pomocy rocznie.

Lobbing organizacji pro-choice jest w Ameryce potężny. Organizacje, takie jak Planned Parenthood, korzystają zresztą nie tylko z pomocy państwa, są też wspierane przez media i największe gwiazdy kina. Niektórzy producenci z Hollywood konsultują nawet z Planned Parenthood scenariusze filmów, w których pojawia się wątek niechcianej ciąży.

Jednak ruchy pro-life też nie mogą narzekać na brak zwolenników. Doroczny marsz życia w Waszyngtonie, organizowany w rocznicę legalizacji aborcji w USA, przyciąga setki tysięcy sympatyków. Podczas gdy wiele europejskich organizacji opowiadających się za życiem dopiero raczkuje, ruchy pro-life powstawały w USA już w latach 60., kiedy poszczególne stany zaczęły osłabiać ustawodawstwo antyaborcyjne.

W 1973 roku, na podstawie orzeczenia Sądu Najwyższego (w słynnej sprawie Roe przeciwko Wade), aborcja została zalegalizowana w całych Stanach, a większość przepisów wcześniej jej zakazujących uznano za naruszenie konstytucyjnego prawa do ochrony prywatności, pozostawiając w ten sposób decyzję o przerwaniu ciąży kobiecie. Jednak mimo ponawianych prób wciąż nie istnieje przegłosowana w Kongresie proaborcyjna ustawa na poziomie federalnym.

Na razie działacze ruchów pro-life próbują więc zmieniać prawo aborcyjne przez zaskarżanie go w poszczególnych stanach. To właśnie na poziomie stanów trwa najbardziej zacięta walka obrońców życia ze zwolennikami aborcji. Prawnikom Planned Parenthood udało się ostatnio zablokować próbę zmian w prawodawstwie Północnej Karoliny, gdzie zgłoszono projekt nakładający na kobiety obowiązek obejrzenia swojego dziecka na USG, zanim zdecydują się na aborcję.

Zdjęcia jak detonator

Informowanie o tym, czym jest aborcja, jest zresztą najskuteczniejszą bronią ruchów pro-life. W ubiegłym roku do najgłośniejszych akcji obrońców życia należała publikacja nakręconych ukrytą kamerą filmów, na których pracownicy Planned Parenthood rozmawiali z pracownikiem firmy biotechnologicznej o handlu organami abortowanych dzieci. Akcja przyniosła skutek, mimo że prawnicy PP argumentowali, że filmy zostały zmontowane. Niektóre stany, m.in. Luizjana, Utah i Alabama, odcięły już finansowanie tej organizacji albo wręcz zamknęły jej kliniki.