Konta zbiorcze na rynku obrotu papierami wartościowymi w Polsce

Czy po wprowadzeniu kont omnibus nasz rynek stanie się bardziej niebezpieczny i narażony na atak spekulantów? Czy instytucja kont zbiorczych faktycznie wprowadzi nowe, nieistniejące dzisiaj zagrożenia, jak pisał Paweł Pelc w artykule "Omnibusy wjeżdżają na polski parkiet" ("Rz" z 12 października).

Rozwiązania implementowane na polskim rynku kapitałowym ponad 20 lat temu były bardzo nowoczesne... 20 lat temu. Od tamtego czasu rynki finansowe na świecie przeszły wiele zmian, a to, co kiedyś było rozwiązaniem dobrym, teraz może być barierą dalszego rozwoju. Obrót papierami wartościowymi przybrał bowiem międzynarodowy charakter wymagający odpowiednich zmian także w sferze regulacyjnej.

Rzeczywiste relacje

Zacznijmy od odpowiedzi na pytanie, czy obowiązujący do tej pory system dwustopniowej rejestracji papierów wartościowych dawał gwarancję, że zawsze jesteśmy w stanie zidentyfikować finalnego właściciela papierów wartościowych. Otóż nie do końca.

W niektórych przypadkach, jeżeli rachunek papierów wartościowych prowadzony był dla zagranicznej instytucji finansowej, która działała na rachunek swoich klientów, również niemożliwa była identyfikacja rzeczywistych – ekonomicznych – właścicieli polskich papierów wartościowych. Mogli nimi być klienci tejże instytucji, która na ich zlecenie na własny rachunek nabywała papiery wartościowe w Polsce. Wprowadzenie rachunków zbiorczych pozwoli na pokazanie rzeczywistych relacji między taką firmą a jej klientami.

Likwidowanie barier

Mimo trwającego od wielu miesięcy kryzysu finansowego polski rynek kapitałowy ciągle się rozwija, zwiększając nie tylko bazę zagranicznych inwestorów, ale także znacząco podnosząc wartość obrotów tej grupy. Brak możliwości otwierania rachunków zbiorczych stanowił coraz większą barierę w dalszym rozwoju rynku kapitałowego w Polsce, który przez ostatnie lata przeszedł z pozycji rynku lokalnego do regionalnego centrum finansowego.

Wprowadzenie rachunków zbiorczych otwiera nasz rynek dla nowych inwestorów. W konsekwencji daje szansę na zwiększenie napływu kapitału poprzez podniesienie atrakcyjności oraz dostępności rynku i może wpłynąć na zwiększenie jego stabilności oraz poprawę płynności.

Z punktu widzenia zagranicznych inwestorów dotychczasowe rozwiązania istniejące w naszym systemie finansowym, wymagające posiadania odrębnego rachunku utworzonego specjalnie na rynek polski, były kosztowne i skomplikowane.

Kwestia bezpieczeństwa

Przygotowując rozwiązania dotyczące kont omnibus, zadbano o odpowiedni poziom bezpieczeństwa rynku.

Rachunki zbiorcze będą mogły prowadzić wyłącznie podmioty uprawnione do prowadzenia rachunków papierów wartościowych (w rozumieniu ustawy będzie to przejawem działalności maklerskiej albo powierniczej), ich posiadaczami zaś będą mogły być wyłącznie podmioty uprawnione do prowadzenia działalności rejestrowania instrumentów finansowych w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej albo państwie równoważnym w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.

W celu przeciwdziałania możliwości wykorzystywania rachunków zbiorczych do przeprowadzania transakcji naruszających przepisy prawa na posiadaczy rachunków zbiorczych nałożono obowiązek przekazania,na żądanie Komisji Nadzoru Finansowego lub generalnego inspektora informacji finansowej informacji na temat osób uprawnionych z rejestrowanych na takim rachunku papierów wartościowych oraz stanów ich posiadania. Gdyby posiadacz rachunku zbiorczego nie dysponował takimi informacjami, powinien wskazać dalszych pośredników finansowych, dla których rejestruje te papiery wartościowe.

Oczywiste korzyści

Pamiętajmy także o regulacjach europejskich i międzynarodowych zaleceniach, które poruszają kwestie rachunków zbiorczych. Dyrektywa MiFID, Code of Conduct for Clearing and Settlement of Securities, zalecenia Grupy Giovaninniego, choć nie traktują wprost o kontach omnibus, wskazują jednak konieczność utworzenia, na zasadzie niedyskryminacji, dostępu do krajowych systemów rozliczeniowych i rozrachunkowych dla podmiotów zagranicznych. Trudno zaś wyobrazić sobie realne utworzenie takiego dostępu bez wprowadzenia koncepcji rachunków omnibus.

Warto wspomnieć także o projekcie Targert2-Securities (paneuropejskiej platformie rozrachunku transakcji transgranicznych), który tworzony jest przez wszystkie wiodące instytucje depozytowe w Europie i ma doprowadzić do znacznego obniżenia kosztów takich operacji. Bez instytucji rachunków zbiorczych nasz udział w tej inicjatywie byłby niemożliwy, a polski rynek zostałby skazany na marginalizację.

Rachunki zbiorcze funkcjonują w większości państw Unii i poza nią. Są wśród nich takie, które konkurują z nami o miano regionalnego lidera.

Wprowadzenie możliwości zakładania rachunków zbiorczych jest uzasadnione i korzystne dla polskiego rynku kapitałowego, szczególnie z punktu widzenia wzrostu jego konkurencyjności i atrakcyjności. Być może nowa grupa zagranicznych inwestorów, która wejdzie na nasz rynek dzięki omnibusom, nie tylko wyrówna straty związane ze zmniejszoną składką do OFE, ale i zwiększy dotychczasową wartość środków inwestowanych na polskiej giełdzie.

Czytaj też:

Omnibusy wjeżdżają na polski parkiet