Co może głowa państwa

Gdzie byli konstytucjonaliści, gdy Aleksander Kwaśniewski za czasów swojej prezydentury prowadził politykę zagraniczną? Dlaczego wówczas nie protestowali? Czemu nie wysuwali propozycji, by postawić go z tego powodu przed Trybunałem Stanu?

Takie pytania postawił Zdzisław Krasnodębski w artykule „Współdziałanie przez niedziałanie” („Rz” z dn. 15.10.2008 r.), zwracając uwagę, że dziś aktywność obecnej głowy państwa w tej dziedzinie skłania ich do wypowiadania sądów krytycznych. Pragnę zatem odpowiedzieć profesorowi Krasnodębskiemu, skąd bierze się taka różnica ocen.

[srodtytul]Uprawnienia ograniczone[/srodtytul]

Nie jest tak, że polski prezydent jest całkowicie wyłączony prawnie z uczestnictwa w przedsięwzięciach Rzeczypospolitej Polskiej mających znaczenie dla jej polityki zagranicznej. Przekonuje o tym lektura art. 133 konstytucji, który stanowi o tym, jakie posiada on kompetencje własne, gdy występuje jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych.

Są one jasno określone: prezydent ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych oraz przyjmuje listy uwierzytelniające oraz odwołujące przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych. Nie są to, zwłaszcza gdy idzie o ratyfikowanie umów międzynarodowych, uprawnienia bagatelne, co widać wyraźnie na przykładzie polskich losów traktatu lizbońskiego.

Są to jednak uprawnienia ograniczone. Gdy idzie o te, a tym bardziej o inne jeszcze sprawy z zakresu polityki zagranicznej, art. 133 ust. 3 stanowi, że prezydent Rzeczpospolitej współdziała z prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem.

[srodtytul]Powinność prezydenta[/srodtytul]

Zdzisław Krasnodębski ironizuje, pisząc, że to ostatnie postanowienie interpretowane jest jako oznaczające, iż nałożony został na prezydenta obowiązek wykonywania „bez szemrania” poleceń premiera i ministra spraw zagranicznych. Przepis ten, jak każdy inny, sformułowany jest w trybie oznajmującym, ale oznacza powinność prawną. I rzeczywiście, to na prezydencie RP, a nie na premierze i ministrze taka powinność spoczywa.

Skąd takie rozwiązanie? A stąd, że to właśnie do Rady Ministrów, a nie głowy państwa należy sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków zagranicznych oraz zawieranie wymagających ratyfikacji umów międzynarodowych (art. 146 ust. 3 pkt 9 i 10 Konstytucji RP).

Prezydent RP jest wprawdzie najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej (art. 126 ust. 1), ale Rzeczypospolitej, a nie swych własnych wyłącznie koncepcji w tej lub innej dziedzinie. Obok prezydenta organami państwa są ponadto – Sejm, Senat, Rada Ministrów, sądy i trybunały i to one, w zakresie przyznanych im kompetencji, podejmują decyzje władcze w imieniu Rzeczypospolitej.

Decyzje te prezydent RP winien respektować. Gdy zaś mowa o problemach związanych z zagranicznymi stosunkami państwa, liczyć się musi w pierwszym rzędzie stanowisko Rady Ministrów.