Przemysł uratował polską gospodarkę przed zapaścią

W świetle nowych prognoz EBOR wzrost PKB Polski w tym roku sięgnie 5 proc., a w przyszłym – 4,8 proc. Jesienią państwa prognozy były dużo ostrożniejsze. Jakie wydarzenia uzasadniają tę zmianę w ocenie perspektyw Polski?

Po pierwsze, ubiegłoroczna recesja była płytsza, niż zakładaliśmy jeszcze jesienią. Po drugie, w krajach, w których działa EBOR, mobilność społeczna powróciła już do sytuacji sprzed pandemii. Dotyczy to też Polski. To o tyle ciekawe, że w wielu krajach zachodniej Europy mobilność jest wciąż mniejsza niż przed pandemią. A według naszych wyliczeń spadek mobilności o 10 proc. odejmuje 2 pkt proc. od (rocznego) wzrostu PKB. Po trzecie, doszło do wyraźnego odbicia w handlu detalicznym i w przemyśle. Produkcja przemysłowa jest już na poziomie wyższym niż przed pandemią, podobnie jak eksport. W Polsce w marcu br. wartość eksportu towarów była już o 30 proc. wyżej niż na koniec 2019 r. Po czwarte, eksport usług również się odbił. Nie wszystkim krajom, w których działamy, to się udało. I po piąte, wiele państw doświadczyło w czasie pandemii spadku bezpośrednich inwestycji zagranicznych typu greenfield, ale Europę Środkowo-Wschodnią ten problem ominął. W naszych prognozach zakładamy też, że od połowy br. do Polski zaczną napływać pieniądze z unijnego Funduszu Odbudowy. To będzie silny impuls dla gospodarki.

Na silne odbicie aktywności ekonomicznej w tym roku liczyć mogą na ogół te kraje, gdzie w 2020 r. ona najbardziej spadła. To nie jest jednak przypadek Polski. W świetle prognoz EBOR w 2020 i 2021 r. łącznie PKB Polski wzrośnie o 2,2 proc. To najlepszy wynik w Europie Środkowo-Wschodniej. Z czego wynika ta odporność polskiej gospodarki na kryzysy, którą pandemia, jak się zdaje, potwierdziła?

Na świecie widać korelację między znaczeniem przemysłu przetwórczego dla gospodarki a dynamiką PKB w ub.r. W tych krajach, gdzie przemysł odgrywa większą rolę, kryzys był łagodniejszy. Wynika to z tego, że w czasie pandemii trudno było konsumować usługi, więc popyt przesunął się ku towarom. To pozwoliło krajom uprzemysłowionym przetrwać pandemię w relatywnie dobrej formie. A w krajach Europy Środkowo-Wschodniej udział przemysłu jest większy niż w innych krajach na podobnym poziomie rozwoju. Polsce pomogła więc struktura gospodarki, jej mniejsze uzależnienie od usług niż w krajach zachodniej Europy. Chociaż warto podkreślić, że akurat w Polsce i innych krajach regionu eksport usług nie ucierpiał tak mocno, jak w innych miejscach. To zasługa dwóch branż: transportowej i informatycznej.

Czyli znowu, podobnie jak podczas kryzysu 2008–2009, mieliśmy szczęście?

Polska jest zdywersyfikowaną gospodarką, a dywersyfikacja to forma ubezpieczenia. Jeśli kryzys uderza w niektóre sektory, to inne mogą sobie ciągle dobrze radzić. Przykładowo: Słowacja jest mocno uzależniona od sektora motoryzacyjnego, a w wielu innych gospodarkach Europy dużą rolę odgrywa turystyka. Dywersyfikację łatwiej jednak osiągnąć w dużej gospodarce niż w małej. Polsce pomaga też niewątpliwie bliskość Niemiec i przynależność do UE. Dzięki temu przedsiębiorcy nie muszą się borykać z niepewnością co do polityki handlowej.

Według ankietowych badań GUS w czerwcu w przetwórstwie przemysłowym ponad 25 proc. firm zgłaszało niedobór surowców oraz materiałów jako barierę działalności. Ten odsetek nigdy nie był tak wysoki. Czy globalny deficyt niektórych komponentów oraz drastyczne zwyżki cen surowców i kosztów frachtu mogą sparaliżować ożywienie?

Wydaje mi się, że to jest sytuacja przejściowa. W tym momencie w wielu krajach jednocześnie trwa nadrabianie zaległości w konsumpcji. Stąd wzrost kosztów frachtu i braki surowców. Są oczywiście takie branże, gdzie deficyty utrzymają się dłużej. Dotyczy to np. półprzewodników. Ich producenci nie inwestowali w czasie kryzysu w moce produkcyjne i teraz nie mogą szybko zwiększyć podaży. To już zmusiło niektóre firmy motoryzacyjne do czasowego zamknięcia fabryk. Te przerwy nie mają jednak takiej skali, aby zatrzymać ożywienie.

Zagrożeniem dla ożywienia pozostaje wciąż Covid-19, szczególnie jego nowe mutacje. Istnieje ryzyko, że przy dość niskim poziomie wyszczepienia populacji jesienią nie uda się uniknąć kolejnej fali epidemii. Czy państwa prognozy zakładają konieczność przywrócenia restrykcji? Jak gospodarka zniosłaby kolejną rundę ograniczeń?

Nasze prognozy zakładają, że nie będzie kolejnego zamrożenia gospodarki. To jednak będzie zależało od tego, jak dalej będzie przebiegała akcja szczepień. Problemem może się też okazać duży przepływ osób między Polską a Wielką Brytanią, szczególnie w wakacje. Istnieje duże ryzyko, że przyjeżdżający z Wysp Polacy będą przywozić wariant Delta. Jeśli zaś chodzi o restrykcje, nasze badania nie potwierdzają tezy, że gospodarki się na nie uodporniły. To, że kolejne fale epidemii były mniej dotkliwe, wynikało przede wszystkim ze wspomnianego odbicia eksportu oraz z tego, że restrykcje były słabsze, a spadek mobilności społecznej mniejszy. Na poziomie makroekonomicznym nie widać więc istotnego wzrostu odporności gospodarek na pandemię, chociaż jasne jest, że firmy próbują się dostosowywać, np. zwiększając ofertę w internecie. W 29 krajach, które analizowaliśmy, około jedna piąta firm podjęła takie działania. Częściej elastycznością wykazywały się firmy prywatne, szczególnie zagraniczne. Przykładowo: w tych 29 krajach ponad 50 proc. firm z kapitałem zagranicznym wprowadziło pracę zdalną, dwa razy więcej niż w przypadku firm z kapitałem lokalnym.

Niedobory komponentów i zwyżki cen surowców to jedne z czynników, które prowadzą do wzrostu kosztów produkcji. To z kolei rodzi obawy, że w warunkach silnego popytu konsumpcyjnego firmy będą przerzucały rosnące koszty na konsumentów, a inflacja – już teraz podwyższona – zacznie się utrwalać. Czy to jest moment, żeby próbować inflacji przeciwdziałać, jak to robią banki centralne na Węgrzech i w Czechach, czy raczej, jak Narodowy Bank Polski, wzrost inflacji trzeba przeczekać, żeby nie dławić ożywienia?