Czy dzięki sportowi można mieć doskonałe ciało?

Czytając o sporcie zazwyczaj dowiadujemy się, jak pożyteczny jest on dla nas. Regularne ćwiczenia są korzystne dla zdrowia; wzmacniają poczucie własnej wartości i dobre samopoczucie, ograniczają ryzyko chorób serca i tak dalej.

Publikacja: 17.09.2010 17:26

Czy dzięki sportowi można mieć doskonałe ciało?

Foto: www.sxc.hu

Red

Najlepsi sportowcy powinni być więc bardzo zdrowi. Skąd więc biorą się u nich zaburzenia w procesie odżywiania? Na pierwszy rzut oka może się to wydawać zdumiewające. W rzeczywistości infekcje i zaburzenia wśród profesjonalnych sportowców są poważnym problemem.

Pochodzący z 2008 roku norweski raport o sportowcach reprezentujących drużyny narodowe w kategoriach juniorów i seniorów pokazał, że prawie połowa reprezentantów w „dyscyplinach zręcznościowych” (dla przykładu w gimnastyce i łyżwiarstwie figurowym) ma kliniczne zaburzenia w procesie odżywiania. Podobnie jak poza sportem, kobiety mają z tym większy problem niż mężczyźni.

Zaburzenia w procesie odżywiania to jedno z najpoważniejszych schorzeń psychosomatycznych. Fizyczne konsekwencje takiego schorzenia to, dla przykładu, problemy z sercem i układem krążenia, nienormalna morfologia krwi i chore nerki. Te efekty mogą zagrażać życiu, jeżeli zaburzenia w procesie odżywiania trwają przez dłuższy czas. Narzucona sobie utrata wagi do mniej niż 20 procent normalnej wagi ciała i „zakłócenia schematu budowy ciała” to objawy charakterystyczne dla jadłowstrętu psychicznego (anorexia nervosa). Zakłócony schemat ciała oznacza, że dana osoba nie jest w stanie postrzegać swojego ciała takim, jakim ono rzeczywiście jest. Patrząc w lustro osoba z anoreksją, nawet cierpiąca na niedowagę, będzie uważała siebie za osobę otyłą. U dziewcząt innym objawem jest brak miesiączki.

Pacjenci owładnięci bulimią (bulimia nervosa) cierpią dodatkowo na ataki żarłoczności. Pochłaniają ogromne ilości jedzenia bez żadnej kontroli. W obawie przed przybraniem na wadze używają niezdrowych i niebezpiecznych metod utraty wagi; powodują u siebie wymioty, nadmiernie ćwiczą, albo używają środków przeczyszczających.

Oprócz socjokulturowego wyobrażenia ideału szczupłego ciała, w wysoce konkurencyjnych dyscyplinach sportu u młodych zawodników występuje inny czynnik ryzyka grożący zaburzeniami w procesie odżywiania – bezkompromisowe dążenie do zwycięstwa. Sukces w sporcie często oznacza bycie szczupłym – a przynajmniej sportowcy wierzą w to równanie. Niska waga ciała w oczywisty sposób daje przewagę w dyscyplinach technicznych, takich jak skoki narciarskie czy gimnastyka. W sportach podzielonych na kategorie wagowe, takich jak wioślarstwo czy zapasy, zawodnicy wierzą, że zdobędą przewagę tuż przed zawodami, jeżeli zakwalifikują się do niższej kategorii wagowej. Nawet w dyscyplinach wytrzymałościowych sportowcy mogą zyskać przewagę obniżając wagę ciała.

Jednak zasada, że im szczuplejszy tym lepszy nie jest prawdziwa! Próbując schudnąć niektórzy sportowcy wpadają w błędne koło zaburzeń w procesie odżywiania.

W ramach moich badań w Wiedniu opracowałem program zapobiegania zaburzeniom w procesie odżywiania wśród zawodniczek w wieku 12-16 lat. W małych grupach liczących od pięciu do dziesięciu dziewcząt kwestie takie jak wygląd i masa ciała są dyskutowane pod kątem sportowym. Nie można zaprzeczyć korzyściom w sporice wynikającym z bycia szczupłym, ale dziewczyny powinny dostać pomoc w zapobieganiu zaburzeniom w procesie odżywiania. Przede wszystkim takie programy powinny dostarczać sportowcom informacji, które zdejmą stygmat z niewłaściwego odżywiania oraz problemów związanych z wizerunkiem ciała poprzez otwartą, szczerą i opartą na faktach dyskusję. Informuję dziewczyny o zagrożeniach i szkodach jakie mogą wywołać zaburzenia w procesie odżywiania. Uczą się one rozróżniać pomiędzy zdrowymi i niezdrowymi przyzwyczajeniami jedzeniowymi. Okres dojrzewania jest ryzykowny ze względu na zmiany zachodzące w ciele i brak poczucia pewności typowy dla nastolatków. Informuję je więc o tych zmianach i o menstruacji. Inna część programu zajmuje się negatywnymi komentarzami na temat czyjegoś ciała lub wagi. Trenerzy, rodzice, sędziowie lub koleżanki z drużyny mogą wygłaszać takie komentarze – najczęściej bez złych intencji, ale z fatalnym skutkiem. Jak pokazują badania, takie wypowiedzi mogą powodować zakłócenia w procesie odżywiania. Jednym z wniosków z moich badań jest to, że nauczenie się, jak radzić sobie z takimi komentarzami, powinno mieć efekt zapobiegawczy. Innym ważnym czynnikiem ryzyka przy powstawaniu zaburzeń w procesie odżywiania jest negatywny wizerunek ciała. Stąd moim celem jest zbudowanie pozytywnego i zdrowego wizerunku ciała wśród uczestniczek programu. By zajęcia nie przypominały dziewczynom lekcji w szkole, cały program jest interaktywny. Wykorzystuję gry i ćwiczenia praktyczne.

Pierwszy krok na drodze do stworzenia takiego programu został ukończony. Program pilotażowy przeprowadzono z udziałem sześciu młodych siatkarek. Dowiódł on, że temat jest ważny i interesujący dla dziewczyn. Nauczyły mnie one, by używać jeszcze więcej gier i ćwiczeń interaktywnych, także w części teoretycznej. W konsekwencji pierwszego raportu zrezygnowałem z części teoretycznej i opracowałem „grę w dojrzewanie”. Obecnie dziewczyny dostają informację w trakcie gry. Dalsze kroki badawcze muszą udowodnić pozytywny efekt programu i pokazać, że potrafi on zredukować liczbę zaburzeń w procesie odżywiania u sportowców.

Friederike Rasche jest pracownikiem naukowym Uniwersytetu Wiedeńskiego

 

 

Najlepsi sportowcy powinni być więc bardzo zdrowi. Skąd więc biorą się u nich zaburzenia w procesie odżywiania? Na pierwszy rzut oka może się to wydawać zdumiewające. W rzeczywistości infekcje i zaburzenia wśród profesjonalnych sportowców są poważnym problemem.

Pochodzący z 2008 roku norweski raport o sportowcach reprezentujących drużyny narodowe w kategoriach juniorów i seniorów pokazał, że prawie połowa reprezentantów w „dyscyplinach zręcznościowych” (dla przykładu w gimnastyce i łyżwiarstwie figurowym) ma kliniczne zaburzenia w procesie odżywiania. Podobnie jak poza sportem, kobiety mają z tym większy problem niż mężczyźni.

Pozostało jeszcze 87% artykułu
Nauka
Czy naukowcy potrafią przepowiedzieć przyszłość? Jak przewidzieć kolejną pandemię
Nauka
Zaskakujący eksperyment z dzikimi rybami. „Tak, jakby one nas studiowały, a nie odwrotnie”
Nauka
Wilki same się udomowiły? Ciekawy wynik matematycznej symulacji
Nauka
Zaskakujące odkrycie dotyczące jądra Ziemi. Co dzieje się w środku planety?
Materiał Promocyjny
Konieczność transformacji energetycznej i rola samorządów
Nauka
"Ogromne konsekwencje" decyzji Donalda Trumpa. Wstrzymane badania nad HIV i malarią
Materiał Promocyjny
Sezon motocyklowy wkrótce się rozpocznie, a Suzuki rusza z 19. edycją szkoleń