Samobójstwa: można skuteczniej im zapobiegać

Rocznie 800 tysięcy ludzi na świecie ginie z powodu targnięcia się na swoje życie. W Polsce z powodu samobójstw ginie więcej ludzi niż w wypadkach drogowych. Zgodnie z najnowszymi statystykami Komendy Głównej Policji w 2017 roku życie odebrało sobie 5276 osób

(w wypadkach zginęło 2831 osób). W ubiegłym roku co 47 minut dochodziło do zamachu samobójczego (łącznie odnotowano ponad 11 tysięcy prób samobójczych i samobójstw) – informuje serwis zdrowie.pap.pl

– Bardzo niepokojące są relatywnie wysokie wskaźniki samobójstw w grupie nastolatków. W 2017 r. 115 osób w wieku 13-18 lat odebrało sobie życie – mówi prof. Agnieszka Gmitrowicz, psychiatra kierująca I Katedrą Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, przewodnicząca Zespołu ds. Prewencji Samobójstw i Depresji przy Radzie ds. Zdrowia Publicznego Ministerstwa Zdrowia.

W przypadku nastolatków, co piąta śmierć następuje właśnie w wyniku samobójstwa.

W grupie osób dorosłych samobójstwa stanowią 1,2 proc. ogółu zgonów; przeważają tu mężczyźni, najczęściej z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym.

– Policja rejestruje tylko zdarzenia zgłoszone. Bardzo wiele dzieci trafia po próbach samobójczych na oddziały intensywnej terapii i wypadają ze statystyki, bo nie są często zgłaszane do rejestru prób samobójczych i samobójstw – mówi prof. Agnieszka Gmitrowicz.

Dlaczego ludzie odbierają sobie życie

–  Nie ma jednej przyczyny samobójstwa. Badam młodzież od 25 lat, jeżdżę na  konferencje poświęcone temu problemowi, czytam literaturę i mogę powiedzieć jedno: te wszystkie badania nie dają odpowiedzi, dlaczego ludzie popełniają samobójstwa. Samobójstwo jest zjawiskiem złożonym i wielowymiarowym – podkreśla prof. Gmitrowicz.

Wpływ na liczbę samobójstw mają liczne uwarunkowania zewnętrzne, m.in.: klimatyczne (jak na przykład cykliczne zjawiska pogodowe, w tym silne wiatry takie jak halny), geopolityczne (konflikty, niski poziom dochodów na mieszkańca) czy kulturowe.

Profesor wskazuje, że odrębnym, obszernym zagadnieniem są indywidualne czynniki ryzyka samobójstwa, charakterystyczne dla konkretnej osoby, na którą oddziałuje jej rodzina, środowisko i społeczeństwo, w tym również obciążenia dziedziczne (tzw. podatność) czy przebyte urazy mózgu.

– Każde targnięcie się na własne życie ma swoją historię, jest wpisane w proces narastania ryzyka – podkreśliła.

Bardzo istotnym czynnikiem ryzyka samobójstwa jest wcześniejsza próba targnięcia się na swoje życie. Na przykład, średnio co trzeci nastolatek po próbie samobójczej ponownie próbuje odebrać sobie życie w ciągu roku.

– Samobójstwo to proces i można pomóc na każdym etapie. Myśli samobójcze mogą się wygasić pod wpływem wsparcia. To mogą być czasem proste słowa, jak na przykład: „Jestem przy tobie” – podkreśliła prof. Gmitrowicz.

Zdaniem profesor  każdy sygnał zmian w zachowaniu może być niepokojący.

–  Jeżeli ktoś krzyczy czy awanturuje się, to też może być sygnał. Nie ma sygnałów czytelnych i jednoznacznych. Niewątpliwie należy jednak reagować na wszystkie zaburzenia zdrowia psychicznego: gorsze funkcjonowanie, zmianę stylu życia, zmianę wzorca snu, bezsenność – podkreśla ekspertka.

Centrum wsparcia

Czasem potrzebna jest pomoc specjalistyczna i wtedy pierwszym kontaktem może być telefon do instytucji zajmującej się takimi problemami, jak na przykład działające przez całą dobę Centrum Wsparcia dla Osób w Stanie Kryzysu Psychicznego, dostępne pod numerem telefonu 800 70 22 22.

Z Centrum Wsparcia można jednak kontaktować się nie tylko telefonicznie, lecz również za pomocą e-maila i przez czat, za pośrednictwem strony internetowej: liniawsparcia.pl.

Zdarza się, że osoby doświadczające problemów natury psychicznej wstydzą się zwrócić do specjalisty psychologa czy lekarza psychiatry. Bywa też, że ich bliscy boją się albo nie potrafią zareagować.

– Powodem do wstydu jest niezwracanie się o pomoc w momencie, kiedy wsparcie psychologiczne i konsultacja psychiatryczna są potrzebne i dostępne. To tak jakby np. chodzić z zapaleniem płuc czy ze złamaną nogą i nie zgłosić się do przychodni albo w nagłym wypadku nie udać się na szpitalną izbę przyjęć – podkreślił Sulimir Szumielewicz, psycholog  i koordynator Centrum Wsparcia.

Dodał, że Centrum świadczy pomoc na odległość i jest to jedyne miejsce w Polsce, w którym przez całą dobę dyżurują specjaliści z różnych dziedzin: psycholodzy, terapeuci, pedagodzy, ale także lekarze psychiatrzy, prawnicy oraz pracownicy socjalni.

– Zaletą kontaktu z Centrum Wsparcia jest możliwość zachowania całkowitej anonimowości. W tak komfortowej i bezpiecznej relacji ze specjalistą można wykonać często pierwszy, najważniejszy krok w szukaniu dla siebie pomocy - podkreślił.

Centrum działa od grudnia 2017 roku. W tym czasie dyżurujący już 120 razy wzywali służby ratunkowe do osób, które potrzebowały natychmiastowej pomocy medycznej. W takich sytuacjach psycholodzy Centrum prowadzą rozmowę i utrzymują kontakt telefoniczny z osobą dzwoniącą aż do przybycia służb ratunkowych.

112 – ratunek w kryzysie psychicznym

– Każdy operator numeru 112 pośród wszelakich zgłoszeń (wypadki, pobicia, zgony, głupie żarty, pomyłki, porwania, gwałty, zawały, omdlenia) odbiera również zgłoszenia dotyczące prób samobójczych – mówiła Natalia Bielak, psycholog z Centrum Powiadamiania Ratunkowego w Łodzi.

Podstawowym zadaniem operatora numeru alarmowego jest pozyskanie od zgłaszającego danych niezbędnych do tego, aby pomoc dla niego była szybka i skuteczna. Dzięki temu, już w trakcie rozmowy operatorzy mogą powiadamiać niezbędne do interwencji służby – Ratownictwo Medyczne, Policję lub Straż Pożarną.

Aby zyskać pewność, że pomoc dotarła na miejsce, w przypadku zgłoszeń dotyczących samobójstw, operator podtrzymuje aktywnie rozmowę ze zgłaszającym, aż do przyjazdu służb na miejsce.

– Dzięki prowadzonym rozmowom operatorzy numerów alarmowych codziennie ratują zdrowie i nierzadko ratują życie. Od początku tego roku do końca lipca na numer 112 wpłynęło 24 336 zgłoszeń dotyczących prób samobójczych – to oznacza, że średnio do każdego Centrum Powiadamia Ratunkowego trafia 7-8 takich zgłoszeń dziennie. Co roku liczba ta wzrasta – powiedziała Natalia Bielak.