Balcerowicz: Takich czystek dotąd nie było

Rzeczpospolita: Po pierwszej turze wyborów prezydenckich we Francji zdrożały akcje banków. Dlaczego?

Leszek Balcerowicz: Wzrost notowań na giełdach odzwierciedla obawy, jakie były przed najgorszym scenariuszem, czyli znalezieniem się w drugiej turze wyborów dwojga skrajnych i antyliberalnych populistów.

Kogo?

Jean-Luc Mélenchon i Marine Le Pen. Oboje reprezentują orientację, którą nazywam lewo-prawicą. Skrajne ruchy prawicowe i lewicowe łączy wspólny rdzeń: zwiększona rola polityków i urzędników w gospodarce, czyli etatyzm. Obecnie w Europie obserwujemy dwa rodzaje populizmu. Populizm nacjonalistyczny charakteryzujący się izolacjonizmem i niechęcią do obcych, który we Francji reprezentuje Le Pen. Drugi, populizm socjalny, reprezentuje Mélenchon, który obiecał de facto rozwalenie finansów publicznych, które i tak są w trudnej sytuacji. Le Pen też jest ekonomicznie nieodpowiedzialna.

W Polsce też mamy lewo-prawicę?

Tak. Reprezentuje ją Partia Razem oraz PiS z częścią Kukiz'15. Oni są skaranie antyliberalni, czyli antywolnościowi. Co proponują jedni i drudzy? Więcej państwa, czyli władzy politycznej w gospodarce. Jedni w imię społeczeństwa, drudzy w imię narodu. Skutki zastosowania terapii obu tych pozornie skrajnych środowisk są podobnie złe.

Co oznaczałoby zwycięstwo Emmanuela Macron?

Jest wielu Francuzów, którzy od lata zdają sobie sprawę, że Francja jest w stagnacji wskutek braku rynkowych reform i nadmiernego interwencjonizmu państwa. Francja ma zabójczo wysokie płace minimalne, które przyczyniają się do tego, że gorzej wykształceni, często dzieci imigrantów, są bezrobotni i skazani na zasiłki. A to budzi frustrację i daje paliwo populizmowi. Na Le Pen, wg ostatnich sondaży chciało głosować 39 proc. osób w wieku 18-24 lata.

Co to znaczy?

Wcześniejszy populizm, przez swoje złe skutki, daje paliwo gorszemu populizmowi. Jeżeli w jakimś momencie nie nastąpi zdecydowany anytpopulistyczny zwrot, po to, żeby wzmocnić wzrost gospodarczy, to dojdzie do niebezpieczeństwa jeszcze większego populizmu. Francja stoi przed wielkim wyborem. Dobrze, że do drugiej tury nie wszedł Mélenchon, ale problemy tego kraju się nie kończą.

Macron to odpowiednik PO i Nowoczesnej?

W porównaniu z francuską lewo-prawicą jest on na drugim końcu, co nie znaczy, że jest skrajnie liberalny. Należy odejść od fałszywego przeciwstawiania lewicy i prawicy, bo robi się ludziom wodę z mózgu. Skrajna lewica i skrajna prawica są w jednym obozie. Oni chcą więcej polityki w państwie, mniej wolnego rynku, a różnią się głównie akcentami i retoryką. Znamienne, że Mélenchon, zdeklarowany zwolennik Castro i Chaveza czyli ludzi, którzy zniszczyli swoje kraje, jako jedyny wstrzymał się przed powiedzeniem, na kogo mają głosować jego zwolennicy. Podobnie jak Le Pen, jest bliski Putinowi. Ponad 40 proc. Francuzów była skłonna popierać zabójczy dla Francji, antyliberalny, populistyczny program!

Co dla UE i Polski może oznaczać zwycięstwo liderki Frontu Narodowego?

Zwycięstwo Le Pen byłoby dla UE groźniejsze od Brexitu. Francja należy do rdzenia Unii. Doszłoby do egzystencjalnego zagrożenia dla UE. Fałszywym twierdzeniem jest, że rozwiązanie problemów UE jest na poziomie samej Unii. Główne problemy wynikają ze złej polityki w niektórych krajach, m.in. we Francji. W związku z tym rozwiązania są na szczeblu narodowym, a nie unijnym. Oportunistyczni politycy, którzy przyczyniają się do problemów w swoim kraju, przerzucają winę na Unię, euro i inne aspekty wspólnoty.

Czy w Polsce powinna się rozpocząć debata nad przyjęciem euro?

Są teraz ważniejsze tematy, a kapitał polityczny jest ograniczony. Co jest ważniejsze? Przede wszystkim przeciwstawienie się niszczeniu państwa prawa.

Na czym ono polega?

Na próbie opanowania przez jedną partię: PiS, organów państwa, które powinny być apartyjne. Chodzi mi o TK, prokuraturę, ataki na sądy itp. Wprowadzenie konfiskaty rozszerzonej, o której będzie mogła decydować prokuratura Ziobry, może zwiększyć ryzyko inwestowania w Polsce. Kapitał prywatny będzie inwestował za granicą. W gospodarkę bije też nacjonalizacja, która dla niepoznaki nazywana jest repolonizacją. Często się zastanawiam, skąd się biorą częste pielgrzymki ministrów rządu PiS na Białoruś. Białoruś pokazuje, czym jest „silne" państwo, czyli zamrożony socjalizm. Minister Radziwiłł pielgrzymuje tam po to, żeby zobaczyć, jak wygląda PRL w szpitalach?

Energetyka jest zmonopolizowana przez państwo, jak mówił szef Urzędu Regulacji Energetyki.

To daje możliwości nakładania na ludzi haraczy w formie podwyższonych cen elektryczności. Trzeba demokratycznie odsunąć PiS od władzy i odpolitycznić gospodarkę.

Przecież wszyscy politycy zdobywają władzę m.in. po to, żeby obsadzać stanowiska państwowe swoimi ludźmi.

To zamazywanie różnic. Takich czystek jak PiS wcześniej nie było. Więcej Polaków musi pokazywać PiS gest Kozakiewicza, póki jesteśmy na początku złej transformacji.

Francuzi mają wielkie narodowe koncerny dzięki obecności państwa w gospodarce. Polska nie.

Francuzi mają mniej własności państwowej w gospodarce niż my. Ostania duża nacjonalizacja była za Mitterranda w latach 80., po czym nastąpiła katastrofa i się wycofali.

Polska gospodarka się rozwija. Idziemy na 4 proc. wzrostu PKB rocznie. Zwiększa się konsumpcja dzięki 500+.

Jest wzrost stabilny i jest wzrost niestabilny. Przy wzroście stabilnym dług publiczny nie rośnie w stosunku do PKB, a jak jest wysoki, to spada. Taki wzrost jest napędzany głównie przez inwestycje i produktywność. Niestabilny to taki, przy którym głównym motorem jest zwiększenie konsumpcji napędzane wzrostem długu, a inwestycje spadają. W Polsce mamy do czynienia z niestabilnym wzrostem gospodarczym. PiS odziedziczył bardzo dobrą sytuację gospodarczą, dzięki czemu sytuacja większości ludzi się poprawia. Pytanie, na jak długo. W międzyczasie wiele osób myśli, że dobra sytuacja ekonomiczna to zasługa PiS.

Przez najbliższe dwa–trzy lata sytuacja gospodarcza będzie w Polsce dobra.

Obsesja krótkookresowego prognozowania to marnowanie czasu. Polska zmierza w złym kierunku, w którym ustrojowe zdobycze są zagrożone.

Na Węgrzech większość społeczeństwa popiera rządy Orbána właśnie dzięki dobrej sytuacji gospodarczej.

Na Węgrzech sytuacja jest bardziej złożona. Tam opozycja jest bardzo słaba, bo rozbita. Ale ostatnie demonstracje w Budapeszcie pokazują, że rośnie mobilizacja społeczeństwa obywatelskiego.

W Polsce KOD już się rozsypał.

To przedwczesny pogrzeb KOD, choć rzeczywiście Mateusz Kijowski stworzył mu ogromne problemy. Ale opozycja jest dużo silniejsza niż na Węgrzech. Oceniam ugrupowania polityczne po tym co proponują. Najlepszy program dla Polski ma jak dotąd Nowoczesna.