Wręczyliśmy nagrody „Rzeczpospolitej” im. Jerzego Giedroycia

– Rzeczywistość wciąż udowadnia, że nie miał racji Francis Fukuyama w swojej słynnej książce – powiedział Bogusław Chrabota, redaktor naczelny i przewodniczący kapituły Nagrody „Rzeczpospolitej" im. Jerzego Giedroycia. – Historia się nie skończyła i wciąż nas doświadcza. Tym ważniejszy jest polityczny realizm, którego uczył redaktor paryskiej „Kultury".

Esejami w tabu

Jak podkreślił Bogusław Chrabota, Tomas Venclova otrzymał wyróżnienie za „nieustanne trwanie przy idei Jerzego Giedroycia oraz nieocenione zasługi dla oporu przed totalitaryzmem sowieckim, walkę o wolność i budowanie dobrosąsiedzkich stosunków w Europie Środkowo-Wschodniej, w tym dobrych relacji polsko-litewskich".

Laudację wygłosił Krzysztof Czyżewski, współtwórca Ośrodka Pogranicze oraz Fundacji Pogranicze.

– Tomas Venclova przez wybitnego rosyjskiego poetę Josifa Brodskiego został nazwany synem trzech literatur: litewskiej, polskiej i rosyjskiej. Znamy go też jako dobrego sąsiada. Dobrze jest Polakom mieć takiego Litwina za sąsiada. Czyż nie o takie sąsiedztwo toczyła się walka Jerzego Giedroycia i paryskiej „Kultury"? – pytał retorycznie Czyżewski.

Prezes Fundacji Pogranicze podkreślił, że Tomas Venclova jeszcze w ZSRR musiał się zmierzyć z „litewskim trójkątem bermudzkim", czyli sąsiedztwem Litwinów z Żydami, Rosjanami i Polakami. Już w drugiej połowie lat 70. napisał cykl odważnych esejów poruszających najbardziej bolesne kwestie tego pogranicza, które były zakłamywane lub spychane w sferę tabu zarówno przez sowiecką cenzurę, jak i nacjonalistów litewskich. Najważniejsza była dla niego prawda.

– Tomas Venclova jest kosmopolitą, przekonanym, że „to jedyny sposób bycia przyzwoitym narodowcem", gdyż przetrwanie i rozwój narodu w tym świecie nierozdzielnie związane są z przezwyciężaniem izolacji – podkreślił Czyżewski.

Pieśń zapomnianego świata

Nagrodę otrzymał także Instytut Wielkiego Księstwa Litewskiego z Kowna – instytucja pozarządowa, która łączy intelektualistów i ludzi kultury z Litwy, Białorusi, Ukrainy i Polski. Jak podkreśliła Hanna Wawrowska, sekretarz kapituły, instytut wyróżniono „za podjęcie trudnej misji mającej na celu propagowanie na terenach współczesnej Litwy, Białorusi, Ukrainy i Polski spuścizny Wielkiego Księstwa Litewskiego, zwłaszcza zaś tradycji współżycia kultur, języków, religii i narodów".

– Instytut odwołuje się do tradycji, która jest jak pieśń zapomnianego świata i brzmi jako wspomnienie Arkadii. Odnosi się bowiem do świata dobrego współżycia różnych języków, kultur, religii i narodów – mówił prof. Jan Malicki, dyrektor Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego. – Polskie jury uznało, że „polska racja stanu" to także popieranie takich idei jak Instytut Wielkiego Księstwa Litewskiego. Polska potrzebuje współpracy i sojuszy w regionie. A stosunki polsko-litewskie wymagają poprawy. Jest bowiem coś grzesznego w tym, że tak bliskie sobie historycznie i geograficznie narody nawet wobec zagrożenia świata współczesnego nie nawiązały jeszcze bliskiego sojuszu.

15 lat nagrody

Nagrodę im. Jerzego Giedroycia redakcja „Rzeczpospolitej" ustanowiła w 2001 roku, w pierwszą rocznicę śmierci znakomitego redaktora i dalekowzrocznego polityka, twórcy „Kultury" i Instytutu Literackiego w Paryżu.

Wyróżnienie mogą otrzymać osoby lub instytucje, które w swojej działalności kierują się zasadami wyznawanymi przez Jerzego Giedroycia. Cechować ma je bezinteresowna troska o sprawy publiczne, umacnianie pozycji Polski w Europie oraz kultywowanie dobrych stosunków z narodami Europy Środkowo-Wschodniej.

W tym roku nominację otrzymali również Bogumiła Berdychowska, publicystka, znawczyni historii Ukrainy i stosunków polsko-ukraińskich, Jan Tombiński, polski dyplomata, ambasador Unii Europejskiej na Ukrainie od 2012 roku, a także Konrad Szymański, sekretarz stanu w MSZ.

Uroczystość w Pałacu Rzeczypospolitej – Bibliotece Narodowej uświetnił Andrzej Seweryn, który przeczytał wiersz Tomasa Venclovy „Rozmowa zimą" w tłumaczeniu Czesława Miłosza.

Zobacz relację z uroczystości wręczenia nagród