PiS i białoruska propaganda

Z zainteresowaniem czytam „Rzeczpospolitą", zwłaszcza artykuły na tematy gospodarcze, bo istota problemów, których dotyczą, ma fundamentalne znaczenie dla życia ludzi. Poczułem się jednak niebywale zdegustowany, zarówno poziomem, jak i samym językiem tekstu z 1 sierpnia 2017 roku, którego autorem był Marian Piłka, były polityk z PiS.

Jego komentarz dotyczył kilkunastu tematów, z których żaden nie został poparty dowodami. Autor wielokrotnie odnosił się z pogardą do zagranicznego kapitału, twierdząc np., że to supermarkety „dobijają" polski handel. Polską gospodarkę nazywa „neokolonialną". Wyraża opinię, że brakuje w niej „paradygmatu wspierania patriotyzmu gospodarczego". Z niechęcią odnosi się do umów o wolnym handlu, takich jak CETA i TTIP, twierdząc, że zniszczą one suwerenność państw, które je podpiszą. Przyjęcie euro uznaje za wyzbycie się szans na uzyskanie „podmiotowego miejsca" w Unii. Kredyty udzielone we frankach nazywa „drenażem środków" polskich obywateli i „obcymi interesami". Lepiej ocenia transformację chińską niż Polską. Uważa, że przyjmowanie Ukraińców do pracy obniża płace Polaków i ich skłonności do inwestycji. Twierdzi, że jesteśmy w stanie zagrożenia „stagnacyjnym wzrostem", który „utrwala naszą peryferyjną pozycję". I o większość tych rzeczy obwinia prof. Leszka Balcerowicza.

Choć były polityk PiS twierdzi, że „debatę publiczną zastąpiła propaganda" i że w debacie publicznej jest zbyt wiele emocji, a za mało faktów, to jego argumenty (te, które udało się wyłuskać spośród ogólnikowych sloganów) są – w świetle literatury empirycznej – niezgodne z faktami, a język skrajnie emocjonalny.

Węszenie spisku

Powołując się na prof. Witolda Kieżuna, Piłka żywi przekonanie, że wszyscy dotychczasowi ministrowie finansów i gospodarki, których nazywa „dziedzictwem Balcerowicza", budowali gospodarkę „neokolonialną". Wielokrotne użycie tego słowa oraz innych, np. „destrukcja suwerenności" czy „zawłaszczanie polskich przedsiębiorstw", bez przedstawienia ich wcześniejszych definicji owych zwrotów, włącza emocje, a blokuje myślenie. Bo co rozumieć przez określenia typu „neokolonialna"? Obecność kapitału zagranicznego w Polsce? Własność prywatną? Odpolitycznianie – a więc prywatyzację – przedsiębiorstw? Te elementy nie występują lub są ograniczane w ustrojach, w których warunki do życia ludzi są najgorsze. Piłka albo tego nie wie, albo nie uznaje światowych badań empirycznych, a wyznacznikiem obiektywizmu są dla niego – niezgodne z faktami i banalne metodologiczne – felietony prof. Kieżuna.

Dlaczego teksty Kieżuna są tak cenne dla PiS? Bo ten chorobliwie węszy spiski i jest obojętny na fakty. Działacze PiS wykorzystują jego referaty do siania propagandy w stylu „Polska w ruinie" oraz do tępego rugania oponentów politycznych. O polskiej demokracji Kieżun pisze, że „niewiele różni się ona od autorytaryzmu, bo dzieli ludzi", Polskę nazywa „Afryką Europy", a reformy po 1989 roku „likwidacją potencjału ekonomicznego". Uważa, że nas „okradziono", co próbuje uzasadnić różnicami w płacach w Polsce i na Zachodzie. Swoje zarzuty przeplata przygodami z życia prywatnego, np. zbyt wysoką ceną męskiego strzyżenia w zagranicznej firmie czy brakiem polskiej pasty do zębów w sklepie. Nie jest to ani język, ani metody akceptowalne w żadnym poważnym badaniu. Pytany o to, co by zrobił, gdyby był odpowiedzialny za polską transformację, odpowiada, że nakazałby „zamknięcia granic", aby chronić nas przed zagranicznymi towarami, „w żadnym wypadku" nie likwidowałby państwowych przedsiębiorstw, rozdawałby kredyty rolnikom i położył „szalony nacisk" na rozwój PGR-ów, by w ten sposób walczyć z inflacją. To jest bardziej radykalna droga niż ta, którą poszedł Łukaszenko na Białorusi.

Propagandowe ogólniki

Inspirowany takimi tekstami historyk i były polityk PiS Marian Piłka wnioskuje, że polska jest w „stanie zagrożenia stagnacyjnym wzrostem utrwalającym naszą peryferyjną pozycję". Po pierwsze, pojęcie „stagnacyjny wzrost" to oksymoron. Jeśli coś rośnie, to nie może równocześnie nie rosnąć. Po drugie, Polska osiągnęła największy w ostatnich 300 latach sukces, jeśli chodzi o tempo doganiania Zachodu. To pokazuje bezsensowność sloganów byłego polityka PiS. Czy określeniem „peryferyjna pozycja" nazywa nasze członkostwo w NATO i UE? To język, którego wyłącznym celem jest gra na emocjach.

Kolejnym propagandowym ogólnikiem, którym posługuje się Piłka w odniesieniu do naszej gospodarki, jest stwierdzenie „paradygmat wspierania patriotyzmu gospodarczego", którego według niego jest za mało. Chodzi mu o zwiększanie wydatków publicznych oraz o wspieranie rodzimych (a tak określa państwowe Pekao i PZU) przedsiębiorstw, poprzez „polonizację", a więc nacjonalizację. Przywracanie kontroli politycznej nad przedsiębiorstwami oraz dodatkowe podatki i wydatki nazywane przez Piłkę „przezwyciężeniem polityki Balcerowicza" nie są – w świetle obszernych badań naukowych – korzystne dla wzrostu gospodarczego, przeciwnie – osłabiają jego systematyczne siły.

W krajach, w których w określonych sektorach, np. bankowym, formalnie dominuje własność państwowa lub są one nieformalnie powiązane z władzą polityczną, prędzej czy później w takich enklawach socjalizmu dochodzi do krachu. Przykładem mogą być banki regionalne w Niemczech (Landesbanken), Cajas w Hiszpanii, Fannie Mae i Freddie Mac w USA, niemal cały sektor bankowy w Słowenii. Upragniona przez Piłkę i PiS „polonizacja" banków jest zatem wyrazem nieznajomości podstawowych faktów.

Były polityk PiS jest zdania, że program 500+ to „ogromne wzmocnienie" polskiego rynku wewnętrznego. Jak silny – według tej logiki – musiał być zatem nasz wewnętrzny rynek za socjalizmu?

Gdyby tego było mało, Piłka uważa, że nasze członkostwo w Unii Europejskiej „znacznie utrudnia wzmacnianie rodzimej przedsiębiorczości". Logiczną konsekwencją byłoby zatem wystąpienie ze Wspólnoty, by bez oporu „wzmacniać', a więc – według definicji Piłki – nacjonalizować przedsiębiorstwa. Trzeba być ślepym na rzeczywistość, by twierdzić, że nasza obecność w UE ma negatywny wpływ na rozwój rodzimych przedsiębiorstw. Korzyści z dostępu do unijnego rynku są nieocenione. Swobodnie przekraczamy granice, handlujemy, kupujemy i sprzedajemy towary. Otrzymujemy miliardowe dotacje na inwestycje. Polska, dzięki obecności w UE i zaadaptowaniu unijnych instytucji, budzi większe zaufanie i zarazem zainteresowanie inwestorów, których bardzo potrzebujemy.

Oskarżyć Balcerowicza

Otwarcie granicy dla pracowników z Ukrainy Piłka nazywa „niekontrolowaną imigracją" i prowadzeniem polityki „taniej siły roboczej". Uważa, że z tego powodu płace Polaków nie rosną, zmniejsza się chłonność rynku wewnętrznego (?) oraz zmniejszają skłonności przedsiębiorstw do inwestycji. Po pierwsze, płace Polaków w ciągu ostatnich 26 lat nieprzerwanie rosły, a w 2017 roku przewidywany jest ich dalszy wzrost. To oznacza, że Piłka nie zna podstawowych danych makroekonomicznych. Po drugie, twierdzenie Piłki, że bodźcami do inwestycji są niskie bezrobocie i niedobór siły roboczej – które rzekomo moglibyśmy osiągnąć, kontrolując imigrację z Ukrainy – jest nie tylko wyrazem pogardy dla Ukraińców uciekających przed wojną, ale także kompletnie sprzeczne z elementarnymi danymi i prawami ekonomii.

Były polityk z PiS, wypowiadając się o programie reform z 1989 roku, twierdzi, że został on „bezkrytycznie wdrożony" przez zagraniczną instytucję, co ma sugerować, że tzw. plan Balcerowicza nie był przemyślany, a co gorsza – forsowany przez obcych. Nad programem reform po 1989 roku dniami i nocami pracował sztab ekspertów. Co więcej, w świetle literatury był to program, który – w porównaniu z innymi krajami postsocjalistycznymi – przyniósł jeden z najlepszych rezultatów (jeśli nie najlepszy). W świetle opracowań naukowych pomoc instytucji zagranicznych we wprowadzaniu reform była nieoceniona i miała miejsce w większości krajów, którym udało się wyjść z kryzysu. To na Białorusi i w Azji Środkowej odwrócono się od płynących z Zachodu propozycji reform.

Piłka oskarża Balcerowicza, że nie udało mu się zahamować inflacji. Po pierwsze, hiperinflacja była wynikiem koszmarnej sytuacji makroekonomicznej odziedziczonej po bankructwie socjalizmu, a nie winą prof. Balcerowicza. Po drugie, inflacja z ok. 250 proc. w 1989 roku spadła poniżej 40 proc. w 1993 roku, a pięć lat później poniżej 10 proc. Po trzecie, w większości gospodarek postsocjalistycznych liberalizacja cen – bez której nie ma kapitalizmu – wywołała większy niż spodziewany wzrost cen. Po trzecie, jedyną metodą na zgaszenie inflacji było radykalne i konsekwentne wprowadzanie reform, w czym Polska była pionierem. Tam gdzie reformy były hamowane – tj. np. w Bułgarii, Rumunii, Rosji czy krajach WNP – inflacja była nawracającym i długotrwałym problemem.

Chińska droga

Za największy błąd obecnego rządu Piłka uważa fakt, że przy „polonizacji", a więc upolitycznianiu Pekao, pieniądze „wypłynęły za granicę, zamiast stymulować wzrost krajowych inwestycji". Nie chodzi już nawet o absurdalność tego zarzutu, bo jedyną alternatywą dla odkupienia Pekao bez zapłacenia pieniędzy Włochom byłoby zajęcie siedziby siłą. Nie chodzi także o sprzeczność z wyrażoną przez siebie wcześniej aprobatą dla nacjonalizacji, ale o tak prymitywną diagnozę działań obecnego rządu.

Piłka uważa, że model chińskiej transformacji mógłby być w Polsce równie skuteczny, a Polska obecnie „nie wytrzymuje konkurencji z Chinami".

Po pierwsze, Polska stała się demokracją zachodniego typu. W Chinach panuje cenzura, monowładza partii komunistycznej, oponentów politycznych przetrzymuje się w więzieniach, a miliony Chińczyków żyją w skrajnej nędzy.

Po drugie, transformacje Polski i Chin wykazują bardzo małą porównywalność spowodowaną poważnymi różnicami w wyjściowych warunkach gospodarczych. Ten element analizy porównawczej jest obecny w każdym rzetelnym opracowaniu nt. transformacji, z którymi najwyraźniej Piłka nie miał okazji się zapoznać.