Zmiana płci w sądzie będzie szybsza. Bodnar planuje zmianę regulaminu sądów

- Proces prawnego uzgodnienia płci jest długotrwały i może trwać nawet kilka lat, w zależności od postawy sądu i stanowisk osób pozwanych – alarmuje Rzecznik Praw Obywatelskich i podaje statystyki świadczące o rosnącej liczbie takich spraw. W latach 2014-2019 spraw o ustalenie płci było około 650. Z kolei w latach 2020-2022 w sądach okręgowych prowadzono już 1162 takie sprawy.

Wniosek? Coraz więcej osób dąży do tego, by ich tożsamość płciowa została uznana i właściwe odzwierciedlona w dokumentach urzędowych. Nie ułatwia tego jednak brak w polskim prawie szczegółowej procedury tranzycji prawnej.

Czytaj więcej

W sądzie i w urzędzie

Sprawami o korektę płci sądy zajmą się poza kolejką? RPO pisze do Bodnara

Sprawy sądowe o uzgodnienie płci powinny być traktowane priorytetowo i zakończyć się w możliwie k...

Żeby zmienić płeć trzeba pozwać rodziców

Do jej przeprowadzenia osoba transpłciową musi wytoczyć bowiem powództwo o ustalenie płci przeciwko swoim rodzicom lub kuratorowi, ustanowionemu w sytuacji gdy rodzice nie żyją. Podstawą takiego powództwa jest art. 189 k.p.c., zgodne z którym można żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Jak jednak sygnalizuje RPO, postępowania takie są nierzadko prowadzone w oderwaniu od wzorców wypracowanych w orzecznictwie. Zauważył, że sędziowie nierzadko podejmują nadmiarowe działania jak powoływanie kilku biegłych czy wzywanie licznych świadków. A to wydłuża czas trwania takich postępowań. W konsekwencji na początku marca RPO Marcin Wiącek zaapelował do Ministerstwa Sprawiedliwości o zmiany w regulaminie urzędowania sądów i włączenie spraw dotyczących uzgodnienia płci do katalogu spraw pilnych.

Rząd planuje zmianę. Ustalenie płci ma być szybsze

Prośba ta doczekała się pozytywnej odpowiedzi. Na stronach rządowych pojawił się bowiem w czwartek projekt zmiany Regulaminu urzędowania sądów powszechnych, który zalicza sprawy o ustalenie płci do kategorii spraw pilnych. - Konsekwencją przyjęcia takiego rozwiązania będzie to, że sprawy o ustalenie płci metrykalnej będą kierowane do przydziału sędziom w ramach Systemu Losowego przydziału spraw niezwłocznie. Sprawy tej kategorii będą kierowane na terminy rozpraw lub posiedzeń poza kolejnością ich wpływu do danego referatu – wskazuje resort.

Ministerstwo proponuje też umożliwienie w takich sprawach zajęcia na sali sądowej przez pozwanego miejsca obok powoda. Tym samym osoby chcące dokonać tranzycji prawnej mogłyby siedzieć podczas rozprawy obok swoich rodziców. Projekt rozporządzenia trafił do opiniowania i konsultacji.

Z zadowoleniem propozycje resortu odbiera dyrektorka Kampanii Przeciw Homofobii Mirosława Makuchowska. - KPH przyjmuje z dużym entuzjazmem projekt zmiany rozporządzenia, dzięki któremu sprawy o uzgodnienie płci, miały status pilnych. Postulowaliśmy tę zmianę i rozmawialiśmy o niej z ministrem Bodnarem – mówi w rozmowie z „Rzeczpospolitą” Makuchowska.

Zauważyła przy tym, że kwestia szybkiego procedowania spraw o uzgodnieniem była podkreślana w wielu orzeczeniach Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. - Przedłużanie rozpatrywania sprawy o uzgodnienie płci wiąże się z dużym ryzykiem pogłębiania dysforii płciowej, czyli cierpieniem/dyskomfortem wynikającym z rozbieżności pomiędzy płcią przypisaną i tożsamością płciową. Liczymy, że zmieni to sytuację osób transpłciowych i skróci niepotrzebne i często upokarzające postępowania sądowe – stwierdza.

Inaczej pomysł MS ocenia przewodnicząca Krajowej Rady Sądownictwa Dagmara Pawełczyk-Woicka. Jej zdaniem katalog spraw pilnych jest zbyt rozbudowany i dodawanie do niego kolejnej kategorii mija się z celem.

- Oceniam to jako ruch ideologiczny, który nie ma większego żadnego znaczenia dla funkcjonowania sądownictwa. Jeżeli Ministerstwo Sprawiedliwości zauważa jakiś problem w tym obszarze, to niech zaproponuje rozwiązanie ustawowe, zgodnie z którym zmiana płci będzie dokonywana w urzędzie, bez obciążania sądów postępowaniami w tym zakresie. Proszę tylko nie sądzić, że jestem zwolennikiem nieskrępowanej tranzycji, bo nie jestem. To jednak kwestia ustawodawcy, kwestia do dyskusji, co do przesłanek – mówi szefowa KRS.