Dyrektywa w sprawie należytej staranności
Po długich negocjacjach 15 marca 2024 r. Rada Unii Europejskiej zatwierdziła tekst dyrektywy w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju, regulacji unijnej, która nakłada na firmy obowiązek dołożenia należytej staranności w obszarze przeciwdziałania negatywnym wpływom działalności biznesowej na takie kwestie jak prawa człowieka i środowisko naturalne. Zgodnie z dyrektywą przedsiębiorstwa powinny wbudować procedury należytej staranności dotyczące praw człowieka i kwestii środowiskowych w swoją strategię i politykę operacyjną. Aby to osiągnąć, osoby zarządzające najwyższego szczebla powinny angażować się bezpośrednio w te działania i dostosowywać swoje praktyki biznesowe do zidentyfikowanych ryzyk i wyzwań. Przedsiębiorstwa powinny zaimplementować proces identyfikacji i oceny ryzyk związanych z negatywnym wpływem ich działalności na prawa człowieka i środowisko, aby zapobiegać i minimalizować ten negatywny wpływ. Powinny również monitorować skuteczność podjętych działań i w sposób przejrzysty i dostępny dla wszystkich interesariuszy raportować swoje działania związane z należytą starannością.
Dyrektywa w bardzo dużym stopniu czerpie z wytycznych ONZ i wytycznych OECD i odwołuje się do nich, co wyraźnie pokazuje, że nie są to tylko rekomendacje, lecz obowiązujące przepisy.
Co robić, aby spełnić minimalne gwarancje
Zgodnie z raportem Final Report on Minimum Safeguards, aby spełnić minimalne gwarancje, jednostka powinna wdrożyć procedury należytej staranności w zakresie praw człowieka zgodnie z wytycznymi OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych i wytycznymi ONZ oraz nie powinny wystąpić sądowo stwierdzone naruszenia w tym obszarze. Podstawą do spełnienia minimalnych gwarancji jest efektywnie zaprojektowany i wdrożony system należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju.
Procedury należytej staranności w zakresie praw człowieka powinny obejmować takie elementy jak:
- analiza, identyfikacja i ocena rzeczywistego i potencjalnego negatywnego wpływ na prawa człowieka (na przykład poprzez prowadzenie badania istotności),
- zapewnienie odpowiednich działań mających na celu zapobieganie negatywnym wpływom lub ich łagodzenie i zakończenie działań mających rzeczywiste negatywne skutki,
- wdrożenie procedury zgłaszania naruszeń,
- monitorowanie skuteczności wdrożonych procedur i działań,
- odpowiedni system informacji i raportowania.
Warto pamiętać, że tworzenie procedur należytej staranności nie jest jednorazową czynnością, należyta staranność nie polega bowiem na napisaniu wyszukanej procedury, która zostanie odłożona na półkę. Jednostki powinny na bieżąco identyfikować potencjalne problemy związane z negatywnym wpływem na prawa człowieka czy środowisko i im zapobiegać, a w skrajnych przypadkach naprawiać wyrządzone szkody. Problemy te mogą ewoluować wraz ze zmianami w działalności, pojawiać się mogą nowe ryzyka, na które trzeba będzie odpowiedzieć. Niektóre ryzyka ocenione wcześniej jako mało istotne mogą stać się bardzo ważne i wymagać natychmiastowej i zdecydowanej reakcji.
WAŻNE:
Każda istotna decyzja biznesowa powinna przejść proces due dilligence pod kątem jej wpływu na zrównoważony rozwój przedsiębiorstwa.
Zdaniem autorki
Należyta staranność to proces ciągły. Jednostki powinny wbudować ten proces w swoje polityki, strategie, proces zarządzania ryzykiem. Osoby zarządzające najwyższego szczebla powinny być w ten proces zaangażowane i pokazywać, jak ważne dla firmy są takie aspekty, jak prawa człowieka, prawa pracownicze, klimat i środowisko.
Jednostki nie mogą się ograniczyć do negatywnego wpływu wywoływanego przez własne działania. Równie ważne jest stosowanie należytej staranności w całym łańcuchu dostaw, przykładowo poprzez dobór dostawców, którzy nie łamią praw człowieka i nie stosują wątpliwych praktyk. Aby zachować należytą staranność, nie można ignorować nieetycznych i niewłaściwych zachowań potencjalnych dostawców i odbiorców.
Trzeba pamiętać, że w procesie raportowania jednostka nie może pominąć ryzyk, które nie zostały odpowiednio zaadresowane, lecz ujawnić, dlaczego tak się stało i jakie działania zamierza podjąć w przyszłości, aby ograniczać negatywny wpływ.
Edyta Kalińska, biegła rewident, partnerka zarządzająca działem rewizji finansowej BDO, członkini zarządu
Etapy właściwie wdrożonego procesu należytej staranności to:
- wbudowanie zasad odpowiedzialnego prowadzenia biznesu w strategię i polityki jednostki na jak najwyższym szczeblu zarządzania,
- przeprowadzenie identyfikacji i oceny negatywnego wpływu działalności, również w łańcuchu dostaw,
- zaplanowanie odpowiedzi na zidentyfikowane kwestie (środków zaradczych), które będę działać łagodząco bądź zapobiegawczo,
- monitorowanie działań oraz ryzyk negatywnego wpływu i ich aktualizacja w przypadku zmian w otoczeniu regulacyjnym, łańcuchu dostaw czy też otoczeniu społecznym,
- informowanie i raportowanie,
- podjęcie działań.
