Miliardy w szarej strefie

Co dwudziesty pracownik pracuje w szarej strefie. Dla połowy z nich jest to jedyna forma zarobkowania

Publikacja: 28.08.2011 16:54

Miliardy w szarej strefie

Foto: Fotorzepa, Zbigniew Osiowy Zbigniew Osiowy

Tak wynika z danych na temat rynku pracy w 2009 roku, które właśnie podał GUS. Badanie dotyczy pierwszych dziewięciu miesięcy roku, kiedy mieliśmy do czynienia z wyraźnym schłodzeniem gospodarki.

GUS podał, że nielegalnie pracowało niespełna 5 proc. ogółu pracujących (ponad 785 tys. osób). Była to znacząca poprawa w porównaniu do 2004 roku. Wówczas nielegalnie pracowało ponad 1,3 mln ludzi i stanowiło to 9,6 proc. wszystkich pracujących.

Analitycy GUS zwracają jednak uwagę, że nie wszyscy pracujący w szarej strefie się do tego przyznają, jak również mają tendencję do zaniżania swoich zarobków. Dodatkowo ich zdaniem gorsza kondycja gospodarki spowodowała redukcję zatrudnienia w „szarej strefie". Najprawdopodobniej przedsiębiorcy w pierwszej kolejności rezygnowali z pracy nieformalnej, a osoby prywatne - z różnych prac ze względu na trudniejszą i niepewną  sytuację finansową swoich rodzin.

Gdy GUS pytał o profesje i zajęcia wykonywane "na czarno", to najczęściej respondenci mówili o remontach i naprawach budowlano-instalacyjnych, opiece nad dzieckiem lub starszą osobą, handlu oraz pracach domowych (np. sprzątaniu). Dość często wymieniane były również korepetycje, prace ogrodniczo-rolne oraz usługi krawieckie.

Gdy zaś zapytano o to, jakie prace wykonywali pracownicy nielegalnie, to najczęściej były to „prace ogrodniczo-rolne". Wykonywała je niemal co piąta osoba pracująca „na czarno" (19,4 proc.). Ponad 17 proc. przyznało się do prowadzenia remontów i napraw  budowlano-instalacyjnych, za które pobierało nieopodatkowane pieniądze, a ponad 12 proc - do usług sąsiedzkich.

Dla 436 tys. nielegalnych pracowników, czyli dla ponad 55,5 proc pracujących „na czarno", było to główne zajęcie. W 2004 r. zarówno poziom tej kategorii, jak i odsetek, był wyższy i wyniósł 829 tys. osób, czyli 62,9 proc. Co trzecia osoba pracująca nielegalnie miała skończone 45 lat. Ze względu na charakter pracy większość z nich miała wykształcenie zasadnicze zawodowe. Ale ponad 100 tys. to osoby z wyższym wykształceniem.

Przeciętny dochód miesięczny z pracy nierejestrowanej wyniósł 779 zł i był wyższy dla mężczyzn – 892 zł niż kobiet – 559 zł (minimalna płaca netto w 2009 roku wynosiła ok. 954 zł).

Najwyższe dochody otrzymywali ludzie młodzi 25-34 lat - 906 zł, najniższe starsi, ponad 60-letni – 359 zł.

Dla ponad 62 proc. osób, dla których praca na czarno to jedyne zajęcie, dochody z niej stanowiły więcej niż trzy czwarte środków, jakimi dysponowali. Dla tych, dla których było to zajęcie dodatkowe i doraźne, dochody stanowiły kilkanaście czy kilka procent.

Z danych GUS, jakie urząd opublikował na początku sierpnia wynika, że udział szarej strefy w całej gospodarce dwa lata temu był wyższy niż w 2008 roku. Takie informacje GUS przedstawił w publikacji "Rachunki Narodowe według sektorów i podsektorów instytucjonalnych 2006 - 2009".

Z analizy wynika, że po kilku latach powolnego zmniejszania się udziału gospodarki nielegalnej w PKB w 2009 roku wartość szarej strefy znowu wzrosła. W 2008 roku jej udział w tworzeniu PKB wynosił 11,8 proc., a w 2009 r. było to już 13,1 proc. Jej wartość wyniosła więc dwa lata temu ponad 170 mld zł.

- To efekt osłabienia gospodarczego, w czasie którego zawsze zwiększa się szara strefa. Podmioty gospodarcze zaniżają efekty swojej działalności, a osoby fizyczne nie rejestrują prowadzonej działalności chcąc przetrwać kryzys. To niezgodne z prawem, ale to efekt wysokich obciążeń podatkowych i parapodatkowych, które w okresie osłabienia gospodarczego trudno jest unieść małym podmiotom gospodarczym – tłumaczy Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek, główna ekonomistka PKPP Lewiatan.

Polska zajmuje 52. miejsce w rankingu Banku Światowego, który bada gospodarkę cienia. Z danych obejmujących wcześniejsze lata wynika, iż mamy ponad 28 proc. udział szarej strefy w PKB.

Gdyby dane GUS z 2009 roku przeliczyć na obecną wartość PKB, to szara strefa w Polsce wyniosłaby ok. 185 mld zł, a według metodologii banku Światowego - ok. 395 mld zł.

Rynek pracy
Listopadowe dane z rynku pracy w USA nieco lepsze od prognoz
Rynek pracy
Czy strategia migracyjna zatrzyma boom w budownictwie
Rynek pracy
Zielone pomysły na przyszłościową zmianę kariery zawodowej
Rynek pracy
Pracownicy Amazona planują strajk od "czarnego piątku" do "cyberponiedziałku"
Materiał Promocyjny
Przewaga technologii sprawdza się na drodze
Rynek pracy
Nowe rekordy z polskiego rynku pracy. Dane dobre, ale nastroje słabe
Materiał Promocyjny
Transformacja w miastach wymaga współpracy samorządu z biznesem i nauką