Rzecznik Praw Obywatelskich prosi prezydenta o weto do ustawy dającej służbom dostęp on-line do danych stanu cywilnego

Chodzi o uchwaloną 1 marca 2018 r. nowelizację ustaw m.in. o ewidencji ludności, o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne i Prawa o aktach stanu cywilnego.

Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca uwagę, że rejestr stanu cywilnego zawiera najbardziej wrażliwe dane osobowe (np. o zmianie płci, adopcji, złożeniu oświadczenia przez mężczyznę o uznaniu ojcostwa dziecka mającego się urodzić dzięki procedurze in vitro, o rozwodzie).

Odpisy tych danych są dziś wydawane m.in. sądowi, prokuratorowi, a także organom administracji publicznej - jeżeli jest to konieczne do realizacji ich ustawowych zadań.

Tymczasem nowela stanowi, że dane z rejestru będą też udostępniane on-line: Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnemu Biuru Antykorupcyjnemu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego - w zakresie niezbędnym do realizacji ich ustawowych zadań.

Odpisy z rejestru mają zaś być wydawane: ABW, SW, CBA, SKW i SWW, a także Służbie Ochrony Państwa, Policji, Straży Granicznej, Służbie Więziennej i Żandarmerii Wojskowej - jeżeli jest to konieczne do realizacji ich ustawowych zadań. Zgodę, odmowę albo cofnięcie zgody na udostępnianie danych wydawałby w drodze decyzji administracyjnej minister właściwy do spraw informatyzacji.

W piśmie do prezydenta Andrzeja Dudy, rzecznik zauważył, że odpowiednie służby już dziś mają zapewniony szeroki dostęp do rejestrów zawierających dane o obywatelach. Nowelizacja z 1 marca umożliwia dostęp za pomocą urządzeń teletransmisji danych. Pozwala to na stały, niczym nieograniczony dostęp służb do wszelkich danych, bez konieczności powiązania sięgnięcia po dane z konkretnym postępowaniem, a także bez zapewnionego nadzoru ze strony niezależnego organu. „Nie wiadomo dlaczego, sprawdzając jedną osobę, służby mają mieć dostęp do danych nieograniczonej ilości obywateli" - podkreślił RPO.

Do podstawowych zasad przetwarzania danych osobowych należy zasada celowości (zbierania danych w konkretnych, wyraźnych i uzasadnionych celach), a także zasada adekwatności, stosowności i nie nadmierności w stosunku do celów, do których dane są przetwarzane. Określenie zakresu dostępu jako niezbędność realizacji ustawowych zadań służb nie wydaje się być wystarczające - uznał RPO.

Wskazał, że zmiana umożliwia uzyskiwanie wydruków z rejestru akt stanu cywilnego, które mogą być potem przeznaczone do obrotu prawnego. Tym samym już nie tylko wskazane służby, ale i inne podmioty, na skutek posługiwania się przez nie odpisem aktu stanu cywilnego, będą mogły mieć dostęp do najbardziej wrażliwych informacji o obywatelach. Służby mogą żądać zarówno skróconego odpisu aktu cywilnego, jak też tzw. odpisu zupełnego, który dosłownie powtarza treść aktu stanu cywilnego oraz treści dołączonych wzmianek dodatkowych. Zdaniem Rzecznika, może to być bardzo niebezpieczne narzędzie w rękach służb dla zwykłego obywatela.

Adam Bodnar przedstawił te uwagi głowie państwa, kierując się troską o bezpieczeństwo danych obywateli i konieczność ochrony ich prywatności przed dowolnym dostępem służb do danych zawartych w rejestrze stanu cywilnego, a także zagwarantowaniem ochrony przed ich dowolnym upublicznianiem.

„Jednocześnie uprzejmie proszę Pana Prezydenta o rozważenie odmowy złożenia podpisu pod tekstem tej ustawy w kształcie uchwalonym przez parlament" - brzmi konkluzja pisma .