Oburzeni podbijają Madryt

Hiszpański parlament będzie po niedzielnych wyborach niezwykle rozbity. Po obliczeniu 90 proc. głosów, wygrywa Partia Ludowa (PP) uzyskując 122 deputowanych w 350-osobowym parlamencie. To zdecydowanie poniżej większości. Socjalistyczna PSOE mogłaby liczyć na 93 mandaty - najmniej w swojej historii. Za to lewacka, populistyczna Podemos dostałaby aż 69 deputowanych, a ultraliberalna Ciudadanos - 40. W tak rozbitym parlamencie bardzo trudno będzie utworzyć stabilny rząd.

Gniew narastał od czterech lat

Jeszcze dwa lata temu ani Podemos, ani Ciudadanos właściwie się nie liczyły. Dlaczego takim przebojem podbiły hiszpańską scenę polityczną?

– To się zaczęło dużo wcześniej, od wielkich manifestacji 15 maja 2011 r. „oburzonych", straconego pokolenia młodych Hiszpanów, którzy z powodu wielkiego kryzysu finansowego poczuli, że nie mają żadnych perspektyw na przyszłość. Ten ruch stopniowo rósł w siłę, aż w końcu przekształcił się w dwa ugrupowania, które obalą obecny system – mówi „Rz" Francisco Camas, analityk polityczny Metroscopii.

Przepaść pokoleniowa jest rzeczywiście szokująca. O ile średni wyborca PP ma 60 lat (tyle samo, co lider partii i odchodzący premier Mariano Rajoy), a PSOE – 54 lat, o tyle przeciętny wiek wyborcy Ciudadanos to 44 lata, a Podemos – 38 lat.

– Na Podemos głosują przede wszystkim młodzi bezrobotni, na Ciudadanos – młodzi, którym udało się znaleźć zajęcie. PP i PSOE to zaś głównie partie urzędników, emerytów, gospodyń domowych. Ludzi, którzy bronią obecnego systemu, bo wciąż z niego korzystają. Klęska tradycyjnych partii byłaby totalna, gdyby nie to, że tak jak w reszcie Europy, hiszpańskie społeczeństwo szybko się starzeje. Ci, którzy mają ponad 55 lat, stanowią 40 proc. wyborców, podczas gdy osoby w wieku od 18 do 34 lat – tylko 21 proc. Ale żadna partia bez poparcia młodych nie ma przyszłości – mówi Camas.

Poprzednie wybory do Kortezów odbyły się w listopadzie 2011 r., gdy Hiszpania znajdowała się co najmniej w równie trudnej sytuacji gospodarczej co obecnie. Wówczas Rajoy zdołał jednak przekonać społeczeństwo, że bezprecedensowy kryzys finansowy, upadek rynku nieruchomości i pauperyzacja milionów to wyłącznie skutek rządów jego poprzednika, lidera PSOE Jose Luisa Zapatero. Dlatego PP otrzymało prawie 45 proc. i większość absolutną w parlamencie.

Ale cztery lata później ogromna część wyborców uważa, że Rajoy ich oszukał.

– W społeczeństwie narosło ogromne pragnienie zmiany, buntu, rewolucji – mówi Camas.

W sondażach Metroscopii respondenci jako pierwszy powód odrzucenia obecnego systemu wskazują korupcję. O jej skali świadczy choćby to, że samych burmistrzów oskarżonych o malwersacje funduszy publicznych jest przeszło dwa tysiące! Skandale nie ominęły samych szczytów władzy: były skarbnik PP Luis Bercenas ujawnił cały system zbierania łapówek od firm, które otrzymały kontrakty od władz, i ich podział wśród liderów ludowców, łącznie z samym Rajoyem.

– Jeśli pan pozostanie premierem, koszt dla naszej demokracji będzie ogromny, bo premier, panie Rajoy, powinien być człowiekiem przyzwoitym, a pan nim nie jest – atakował tydzień temu w niezwykle emocjonalnej debacie telewizyjnej lider PSOE Pedro Sanchez.

Tyle że także socjaliści w Andaluzji i innych regionach, gdzie tradycyjnie sprawowali władzę, sami korzystali z korupcji na wielką skalę.

Siedem milionów nie płaci rachunków za prąd

Ale jest też drugi powód, dla którego Hiszpanie chcą radykalnych zmian. To gospodarka.

Rajoy przejął od Zapatero kraj na skraju bankructwa i wyprowadził go na prostą. Ale kosztem ogromnych wyrzeczeń społecznych. Co prawda od roku dochód narodowy rośnie w tempie przeszło 3 proc., a bezrobocie nieco spadło do 21,6 proc., ale wciąż dotyka ono 48 proc. młodych.

Ale i te statystyki są do pewnego stopnia mylące. Poprawa na rynku pracy to po części wynik emigracji młodych Hiszpanów. Z powodu zniesienia przez Rajoya wielu zabezpieczeń społecznych aż 3/4 nowych kontraktów to umowy terminowe, wręcz śmieciowe.

– Siedem milionów Hiszpanów, którzy mają pracę, żyje poniżej progu biedy, nie jest w stanie uregulować podstawowych rachunków, w tym zapłacić za prąd – mówi ekspert Metroscopii.

Jeronimo Andreu, dziennikarz z „El Pais", potwierdza: zdecydowana większość jego kolegów z rodzinnego Kadyksu nie ma pracy. A jeśli coś złapią, to na miesiąc czy dwa za 600–700 euro.

Nastroje w Hiszpanii są tak złe, że nawet bunt separatystów w Katalonii, który udało się Rajoyowi uśmierzyć, nie gra na korzyść premiera.