Wybór członków KRS: w konstytucji zabrakło precyzji?

Jeśli parlament zacznie wybierać sędziów do Krajowej Rady Sądownictwa, będzie to sprzeczne z konstytucją – twierdzi prof. Andrzej Zoll.

Chodzi o przepisy obecne zarówno w zawetowanej przez prezydenta ustawie o KRS, jak i w jej prezydenckim projekcie, według których część składu Krajowej Rady Sądownictwa (15 sędziów) mają wybierać posłowie.

Tymczasem, zdaniem prof. Andrzeja Zolla, sędziów do KRS mogą wybierać tylko sędziowie. Jest to bowiem organ opierający się na sędziach i to oni muszą mieć głos decydujący, kto ma ich reprezentować w tym gremium. Ani Sejm, ani Senat nie mogą wybierać sędziów do KRS – mówił stanowczo prof. Zoll w „Gazecie Wyborczej".

Nie napisano, że sędziowie wybierają

Zasady wyboru członków KRS reguluje art. 187 konstytucji (patrz ramka).

Stanowi on w ust. 1 pkt 2, że w skład Krajowej Rady Sądownictwa wchodzi 15 członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i wojskowych. Nie mówi natomiast, kto wybiera tych 15 członków spośród sędziów. Ponieważ konstytucja tego nie określa, w obu projektach ustaw o KRS zapisano, że 15 sędziów do Krajowej Rady Sądownictwa wybiera Sejm.

Profesor Andrzej Zoll uważa natomiast, że skoro następny, 3 pkt mówi wyraźnie, kogo do KRS wybiera Sejm, a kogo Senat, to z tego przepisu wynika, iż pozostałych członków KRS muszą wybierać sędziowie.

Jest problem, ponieważ z punktów 2 i 3 można wyciągnąć zupełnie odmienny wniosek. Skoro bowiem w pkt 3 ustawodawca wyraźnie określił, kogo do KRS wybiera Sejm i Senat, a w pkt 2 nie określił zasad wyboru, to należy uznać, że świadomie zostawił tam miejsce do dowolnego rozstrzygnięcia zwykłą ustawą. Bo przecież gdyby ustawodawcy zależało na tym, by 15 sędziów do KRS wybierały gremia sędziowskie, to jednoznacznie tak by napisał w pkt 2. Wtedy nie byłoby żadnej dowolności interpretacyjnej.

Z jakichś wszakże powodów ustawodawca tego nie uczynił – można dyskutować, czy przez zaniedbanie, czy też godził się, by tego wyboru niekoniecznie dokonywali jednak sędziowie.

Wykładnia przeciw wykładni

Lektura pkt 2 i 3 stwarza zatem pole do całkowicie różnych interpretacji. Tyle że tam, gdzie chodzi o najważniejsze zagadnienia rozstrzygane ustawą zasadniczą, należy ograniczać domniemania. Słusznie więc Trybunał Konstytucyjny stwierdził 20 czerwca 2017 r., że skład KRS jest materią konstytucyjną i bez konstytucyjnego upoważnienia nie może być modyfikowany. Jaka jest zaś materia konstytucyjna, pokazują pkt 2 i 3.

Dotychczas, na mocy ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa z 12 maja 2011 r., wyboru 15 sędziów do KRS dokonywały zgromadzenia sędziowskie. Nie ma jednak żadnych konstytucyjnych przeszkód, by nowa ustawa o KRS uregulowała to inaczej – i tak też postanowiono uczynić w tym roku.

Profesor Adam Strzembosz wskazuje, że należało określić, jak posłowie i senatorowie mają się znaleźć w Krajowej Radzie Sądownictwa, więc zostało to napisane w art. 187 ust. 1 pkt 3 konstytucji. Natomiast dla sędziów tego nie napisano, bo od powstania KRS w 1989 r. było oczywiste, że do Rady wybierają ich sędziowie. Wyraźnie to wynika z wykładni historycznej.

Trzeba jednak zauważyć, że wśród wielu rodzajów wykładni istnieje też wykładnia językowa, ograniczająca się do ścisłego brzmienia przepisu, oraz wykładnia formalna, dokonywana przez organy państwa.

Organy państwa (parlament i prezydent), bazując na wykładni językowej art. 187 ust. 1 pkt 2, uznały, jak widać, że nie ma przeszkód, by 15 sędziów do KRS wybierał Sejm. I teraz rodzi się pytanie, na które nie ma odpowiedzi: kto powinien decydować, jaka i czyja wykładnia jest ważniejsza?

Niezawisłość zależy od sędziów

Profesor Andrzej Zoll twierdzi, że na to, iż sędziów do KRS powinni wybierać sędziowie, wskazuje też art. 10 Konstytucji RP (Ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej) oraz art. 173 (Sądy są władzą odrębną i niezależną od innych władz).

Od razu powstaje jednak kwestia, w jaki sposób władza sądownicza w Polsce zostanie ograniczona za sprawą tego, że Sejm wybierze 15 sędziów do KRS. I druga: jak wpłynie to na naruszenie odrębności władzy polskich sądów? Trzeba też ustalić, kto miałby rozstrzygnąć te dwie kwestie – opinie prawników czy ustawodawca?

Niezależnie zaś od tego, kto będzie wybierać sędziów do KRS, trudno znaleźć jakiekolwiek powody prawne utrudniające sędziom wyrokowanie w sposób niezawisły i bezstronny, zgodny z zakresem władzy sędziowskiej. Tylko od nich to zależy.

Artykuł 186 konstytucji mówi, że Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. W żaden sposób nie da się jednak wykazać, że z powodu tego, iż 15 sędziów wchodzących w skład KRS wybiorą nie sędziowie, lecz Sejm, stanie się ona niezdolna do pełnienia swych zadań konstytucyjnych.