Novruz – festiwal słońca, ziemi i serc

Wyznaczenie 21 marca Międzynarodowym Dniem Novruz przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 23 lutego 2010 r. można uznać za preludium do niedalekiej przyszłości, kiedy Novruz będzie obchodzony jako święto jednoczące świat.

Publikacja: 21.03.2024 10:25

Jednym z kanonicznych wydarzeń w czasie Novruz jest zwyczaj przeskakiwania przez ogień – to symbol p

Jednym z kanonicznych wydarzeń w czasie Novruz jest zwyczaj przeskakiwania przez ogień – to symbol pozbywania się negatywnej energii. Baku, Wieża Dziewicza

Foto: Materiały Ambasady Azerbejdżanu

Novruz oznacza nowy dzień. Pierwszy dzień nowego roku. Człowiek może zarządzać kalendarzami, ale „czas niepodwładny” jest zawsze poza naszą kontrolą, a astronomiczny nowy rok, jego pierwszy dzień, zdecydowanie przypada między 20 a 22 marca – zgodnie z „decyzją” Natury, niezależnie od kalendarza używanego przez każdy naród.

Święto Natury i świata

Novruz to święto Natury i szczęśliwego ruchu Słońca, Ziemi i Wszechświata. Novruz łączy w sobie wszystkie największe ideały, o które ludzkość walczyła od początku swego istnienia. Novruz to święto równości, solidarności, wzajemnego zrozumienia, przyjaźni, tolerancji, wdzięczności, pokoju i dobrobytu. Novruz jest bliski kilkunastu narodom, w tym ponad 300 milionom ludzi, którzy je obchodzą, ale najistotniejszą cechą tego święta jest to, że żaden naród nie może powiedzieć, że Novruz należy tylko do nich.

Czytaj więcej

Nowruz, czyli święto nadejścia wiosny

O Novruz każdy może powiedzieć, że „to jest nasze święto”. Taka jest filozofia Novruz – jego misji jedności i zdolności do stawania się pomostem między narodami i kulturami, do tworzenia dialogu. To, co czyni Novruz uniwersalnym, to poczucie miłości i filantropii, które nigdy nie gasną w swej istocie. Jeśli pominiemy drobne szczegóły, podstawową różnicą w obchodzeniu święta Novruz przez ten czy inny naród polega na tym, kto obchodzi ten ważny dzień od czasów starożytnych.

Najstarsze graficzne dowody obchodów Novruz znajdują się w Azerbejdżanie i mają tysiące lat. Fizyczne dowody znajdują się w starożytnym miejscu Gobustan (60 km od stolicy Azerbejdżanu, Baku). Sztuka naskalna w tym rzadkim miejscu ma 10–20 tys. lat! To bezprecedensowe muzeum na świeżym powietrzu, wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO, pomaga edukować cały świat o starożytnych korzeniach azerbejdżańskiego święta Novruz. Jedną z zachowanych tradycji Novruz jest to, że w święto rozpala się ogniska, ludzie chodzą wokół paleniska i tańczą Yalli. Obrazy tańca Yalli nadal zachowały się na skałach Gobustan.

Novruz obchodzony jest co roku w marcu. Jednak zgodnie z tradycją ludzie zaczynają obchodzić to święto w ostatnim miesiącu zimy, a uroczystości trwają przez kilka dni po nadejściu Novruz i rozpoczęciu nowego roku słonecznego.

W latach, gdy Azerbejdżan był zmuszony żyć w zamkniętym reżimie sowieckim, obchody Novruz były przez państwo zabronione.

Ponieważ to święto jest najdoskonalszym przejawem pragnienia wolności w duchu narodowym, to nie przypadek, że w latach, gdy Azerbejdżan był zmuszony żyć w zamkniętym reżimie sowieckim, obchody Novruz były przez państwo zabronione. Jednak ta tchórzliwa polityka nie zdołała wypędzić święta z ludzkich serc. Choć sowieckim władzom udało się usunąć to święto z ulic i placów czy środków masowego przekazu, to nie udało im się zniszczyć go w domach – każda rodzina z pewnością świętowała Novruz z miłością.

Radość, przyjaźń i szacunek

Święto to jest nie tylko świętem równowagi w przyrodzie, ale także równości między ludźmi. Mówiąc dokładniej, Novruz to przeniesienie harmonii i symetrii w przyrodzie oraz modelu zaproponowanego przez Naturę do serc, uczuć, myśli i zachowań ludzi. Święto to zbliża do siebie ludzi ze wszystkich środowisk, czyni ich bardziej przyjaznymi i zwiększa wzajemny szacunek w społeczeństwie. Podczas tego święta cały kraj zamienia się w plac karnawałowy, a wszyscy ludzie stają się dobrowolnymi uczestnikami karnawału.

Jednym z kanonicznych wydarzeń w czasie Novruz jest zwyczaj przeskakiwania przez ogień – podobnie jak tysiące lat temu tradycja pozbywania się negatywnej energii jest kontynuowana. Dziś, podczas święta Novruz, na pięknej Wieży Dziewiczej, znajdującej się w samym centrum Baku, zapalane są pochodnie i ogniska.

Przed każdą wiosną w każdym domu wysiewa się samani i przygotowuje specjalne słodycze, które należą

Przed każdą wiosną w każdym domu wysiewa się samani i przygotowuje specjalne słodycze, które należą tylko do kuchni azerbejdżańskiej i święta Novruz. Są to m.in.: szakarbura, szorgogal, biszi, fasali, baklawa

Materiały Ambasady Azerbejdżanu

Wielowiekowa historia obchodów Novruz w Azerbejdżanie odcisnęła piętno na poetyckim dziedzictwie ostatniego tysiąclecia. Od klasyków po współczesnych poetów – świętu poświęcone są liczne wiersze, a pieśni Novruz należące do folkloru ustnego lub stworzone przez zawodowych kompozytorów stały się przedmiotem dyskusji wśród ludzi. Genialny XII-wieczny humanista, azerbejdżański myśliciel i poeta, Nizami Gandżawi, w serii poematów, którą nasza tradycja literacka nazwała „Chamse”, wskazuje, że święto Novruz obchodzono w 350 r. p.n.e., czyli 24 wieki temu.

Samani, baklawa, szakarbura...

Podobnie jak wiele wieków temu Azerbejdżanie świętują cztery ostatnie wtorki w roku jako „wtorki na zakończenie roku”. Dla każdego z tych dni istnieją specjalne wiersze, pieśni, gry i wierzenia, które nazywane są wtorkami ziemi, wody, ognia i wiatru – wskazują na cztery żywioły stanowiące podstawę istnienia. Przed każdą wiosną przygotowywane są specjalne słodycze, które należą tylko do kuchni azerbejdżańskiej i święta Novruz. To właśnie wtedy masowo produkowane są: szakarbura, szorgogal, biszi, fasali, baklawa (gubińska, gandżijska i bakijska), kulcza, samani, chałwa i inne słodycze. W każdym domu wysiewa się samani jako główny symbol Novruz. Dzięki Novruz przez wieki i tysiąclecia zachowała się jedna z modlitw, które odmawia się za samani: „Samani, chroń mnie, będę cię hodował każdego roku”. Brzmi to tak, jakby ktoś zawierał umowę z garścią ziaren o wzajemną ochronę i przetrwanie.

Czytaj więcej

W Erywaniu chcą zawrzeć pokój z Baku i uciec Putinowi

Nieporządek i niechlujstwo w czasie Novruz są uważane za ciężkie grzechy. Z tego powodu ludzie sprzątają swoje domy i zakładają nowe ubrania podczas Novruz. Co ważne, w tym czasie grzechem jest niewybaczenie komuś, kto przyznaje się do winy. Zwyczajem jest również sadzenie drzew, a grzechem ich wycinanie. Według wierzeń naszego ludu dobrym znakiem jest posadzenie na Novruz drzewa morwy, figi lub kasztanowca. Kontynuując tę tradycję, podczas Novruz w całym kraju zakładane są parki, ogrody i lasy.

Zgodnie z powszechnymi przekonaniami każdy powinien świętować Novruz najlepiej jak potrafi, w domu i w gronie rodziny. Azerbejdżańskie zwyczaje, takie jak rozpalanie ogniska i przeskakiwanie go w ostatni wtorek przed świętem Novruz, zapalanie pochodni i stawianie świec na stole, nadal istnieją. W ostatni wtorek oraz w Novruz każda rodzina zapala jedną świecę na osobę i zwykle podtrzymuje jej płomień. Skacząc przez ogniska i zapalając pochodnie, ludzie czytają specjalne modlitwy Novruz i życzą sobie, aby kłopoty, problemy i niepowodzenia spłonęły w tym ognisku, pozostały w przeszłości i nie przeniosły się do Nowego Roku. Podczas Novruz, podobnie jak w czasach starożytnych i na średniowiecznych miniaturach, w całym Azerbejdżanie odbywają się ceremonie muzyczne, śpiewają i grają Aszugowie i śpiewacy, odbywają się gry Novruz, linoskoczki prezentują swoje umiejętności, rywalizują zapaśnicy i odbywają się występy na świeżym powietrzu.

Podczas Novruz ludzie nie pożyczają pieniędzy, ponieważ obawiają się, że w ten sposób bogactwo opuści ich dom.

„Koskosa”, „taca novruzowa” i inne zwyczaje

Jedną z najpopularniejszych zabaw plenerowych podczas Novruz, organizowanych w całym Azerbejdżanie każdej wiosny, jest ludowa zabawa zwana „Koskosa”.

W ostatni wtorek przed wiosennym nowym rokiem dzieci pukają do drzwi sąsiadów, zostawiają pod drzwiami czapki oraz torby i chowają się. Właściciel domu wkłada słodycze zrobione na święto i oddaje je dzieciom. Ma to własną filozofię. Ludzie nie robią tego, bo są w trudnej sytuacji. W Novruz i tak stół każdego jest pełny. Celem jest szczere dzielenie się bogactwem, radością i prezentami.

Czytaj więcej

Stosunki wojskowe Azerbejdżanu i Polski w pierwszej połowie XX w.

Farbowanie i rozbijanie jajek w dni Novruz to zwyczaj, którego z wielką przyjemnością przestrzegają zarówno dzieci, jak i dorośli. Podczas Novruz ludzie nie pożyczają pieniędzy, ponieważ obawiają się, że w ten sposób bogactwo opuści ich dom. Ale do dobrego obyczaju należy dawanie „prezentu novruzowego” podczas wiosennego święta. Novruzowe słodycze, jedzenie, samani i świece są umieszczane na tacy i wysyłane do sąsiadów i przyjaciół jako „taca novruzowa”. Tacy wysłanej w prezencie nie należy zwracać pustej, ponieważ zgodnie z powszechnym przekonaniem w takim przypadku bogactwo zniknie z domu. Z tego powodu gospodarstwo domowe, które otrzymało taką tacę, umieszcza na niej inne prezenty zgodnie ze swoimi możliwościami i gustem, a następnie odsyła ją do darczyńcy. Azerbejdżanie starają się wysyłać prezenty w święto Novruz głównie do osób spoza Azerbejdżanu, aby i one mogły poczuć słodycz i radość tego święta.

Nastrój panujący w całym Azerbejdżanie w dni Novruz pokazuje, że nasz stół, bogactwo i radość są wspólne i należą do wszystkich.

Azerbejdżan jest krajem wielonarodowym, a także wielowyznaniowym. Ale zgodnie z ugruntowaną tradycją wraz z Azerbejdżanami inne narody zamieszkujące kraj z niecierpliwością czekają na Novruz i obchodzą je jako swoje święto narodowe. Za szczególnie dobre uczynki uważa się okazywanie życzliwości i pomaganie biednym. Nastrój panujący w całym Azerbejdżanie w dni Novruz pokazuje, że nasz stół, bogactwo i radość są wspólne i należą do wszystkich.

Novruz zawsze był świętem przebudzenia Ziemi i Natury, duchowej czystości i równości. Ale od zawsze jest i było to przede wszystkim święto Słońca, ognia i paleniska, które reprezentują Słońce na Ziemi. Novruz zachęca ludzi do utrzymania harmonii, równowagi i porządku na świecie. I do przygotowania się na dobry nastrój.

Autor jest profesorem i aktywnym członkiem Narodowej Akademii Nauk Azerbejdżanu (ANAS)

Novruz oznacza nowy dzień. Pierwszy dzień nowego roku. Człowiek może zarządzać kalendarzami, ale „czas niepodwładny” jest zawsze poza naszą kontrolą, a astronomiczny nowy rok, jego pierwszy dzień, zdecydowanie przypada między 20 a 22 marca – zgodnie z „decyzją” Natury, niezależnie od kalendarza używanego przez każdy naród.

Święto Natury i świata

Pozostało 97% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Historia
Pomogliśmy im odejść z honorem. Powstanie w getcie warszawskim
Historia
Jan Karski: nietypowy polski bohater
Historia
Yasukuni: świątynia sprawców i ofiar
Historia
„Paszporty życia”. Dyplomatyczna szansa na przetrwanie Holokaustu
Historia
Naruszony spokój faraonów. Jak plądrowano grobowce w Egipcie